Ң о в о л гт л с а ры повестер мен әҢгімелер ьжазушы баспасы

— Cay болыңыз.
— Cay болыңыз.— Терезе таре жабылды.
Танабай тәлтіректеп далаға шыңты. Жорғаның
шылбырын шешті.
— Бітті, Гүлсары,— деді ол атқа.— Тәмөм. Біткен 
деген осы.
Арымас арғымақ Гүлсары оны енді айылға қарай 
алып ұшты. Күмбірлете дүбір ңаңқан тұяңтың өуеніне 
қарай жасыл көктем жамылған дала жамырай қарсы 
жүгіріп, ескек жел беттен аймалады. Арғымаң аттың 
тегеуірінді шабысынан кейін ғана Танабайдың жан 
азабы жай таба бастады.
Сол күні кешке Танабай таудағы үйіне қайтып 
келді.
Әйелі үн ңатпастан ңарсы алып, аттың тізгінін ус­
та ды.
Күйеуін қолтығынан демеп, аттан түсірісті.
Танабай Жайдарға бұрылып иығынан ңұшаңтап 
көрісті. Әйелі де жылай көрісіп, екеуі Шораны жоң- 
тады.
— Шорадан айырылып калдық! Енді Шора жоқ, 
Жайдар. Енді менің досым Шора жоң,— деп Танабай 
ағыл-тегіл егіле жылады.
Содан кейін киіз үйдің артындағы қойтасқа барып 
отырды. Жагіадан-жалғыз отырғысы келді бір. Ак, най- 
за шоңылардың ар жағынан толыңси туып келе жат- 
ңан айға қарағысы келді. Киіз үйде өйелі балаларын 
ұйңыға жатңызып жүр. Ошаңта отынның сытырлап 
жанғаны естіледі. Бір кездө жүрегіңді жұлып ала жаз- 
дап шаңңобыздың зарлы үні сарнай берді. Ышқына 
жылап, ішін тартып жел соқңандап, айдалада бір адам 
зар еңіреп, мұңлы өн салып шарң ұрып жүргендей, ай- 
нала дүн-дүние құлаңңа ұрған танадай демін ішінен 
алып тырс етпей ңалған, тек адам баласының азалы 
қайғы-зарынан шьщңан жалғыз дауыс кана шарқ 
ұрып, дүниені шарлап өлдекімді іздеп жүргендей. Өлгі 
ғаріп қайғы-мұңын кімге барып шағарын білмей шыр 
айналып шырңырап жүр, селт етіп оның зарын сезеді 
деген жан болсашы! Тым-тырыс тылсым дүнне. Бозда, 
шаңқобыз, бозда! Танабай жалғыздан-жалғыз отырып 
еціреп жылады. Жайдар оған арнап «Қарағұл-ботам* 
жырын тартып отырғанын ұңты Танабай.
...Ерте-ерте заманда бір шалдың аса мерген, батыр 
баласы болыпты. Баланы жастайынан мергендікке әке-
162

cl өзі үйреткен екен. Сөйтсе баласы аңшылың өнерінде 
өкесінен асып түсіпті.
Көздегені ңұр кетпеген. Жүгірген аң, ұшқан ңұс 
оның оғынан ңашып ңұтыла алмаған екен. Таудағы 
аң біткеннің бөрін атып тауысыпты. Буаз аналыңты да, 
жаңа туған жас төлді де обалына қарамай ата берген. 
Жас мерген атаңты Көк Киіктің отарын ойран ңылып, 
түк қалдырмай ңырып жібереді. Тек Көк Киік пен кө- 
рі Көк-Таутеке ғана қалады. Сонда Көк Киік тұрып 
жас мергенге жылапты дейді: киік баласының тұңымы 
ңұрып кетпесін, мына кәрі Таутекені ая, атпа,— деп. 
Біраң мерген Көк Киіктің тілегіне ңұлаң аспай, бір оң- 
пен дөу Көк-Таутекені сұлатып түсіреді. Таутеке жар- 
тастан шыңырауға ұшып кетеді. Көк Киік зарлап, 
қалады. Аңшыға ңырын ңарап, ңияс тұрып: «Менің 
жүрегімді дәлдеп ат. Орнымнан қозғалмайын. Біраң, 
бөрібір тигізе алмайсың. Бұл сенің ақыр-таңыр аңтық 
оғың!» депті дейді. Жас мерген алжыған кәрі Көк Ки- 
іктің сандырағына күліп ңояды да, көздеп тұрып ба- 
сып ңалады. Көк Киік ңұламайды. Ңараса, оң тек ал- 
дыңғы бір аяғын жаралап өткен екен. Бұрын мұндай 
өмірі болған емес, одан аңшы сескеніп, секем алып ңа- 
лыпты. «Көрдің ғой,— депті сонда Көк Киік.— Енді 
мен аңсаңдап ңашамын, кәне мыңты болсаң ұстап ал- 
шы!» — дейді. Жас мерген күліп тұрып.— «Ңашсаң — 
ңаш. Ңуып жетіп ұстап алсам — өз обалың өзіңе. Кәрі 
кебенек, сені аямай бауыздап жіберемін»,— дейді.
Аңсаң Көк Киік ңаша жөнеледі. Аңшы ңуып бере- 
ді. Нө керек, тау-тас, шың-ңұз, ңар-мұзбен аңшы өлгі 
Киікті талай күн, талай түн ңуалап, ұстай алмайды. 
Аңшы мылтығынан алдаңашан айырылған, үстіндегі 
киімі алба-жұлба болған. Көк Киіктің соңынан жүре- 
жүре ақырында бір барса — келмео шыңның үстінө қа- 
лай шығып кеткенін байңамай да ңалады. Нө жоғары, 
не төмен шығатын жолы жоң, не оңға, нө солға бұры- 
латын жері жоң, иненің ұшындай ңия құзға келіп ті- 
релген жері екен. Көк Киік сонда: «Енді бұл жерден 
ешңашанда шыға алмайсың, ешкім сені құтңара да 
алмайды. Киік біткеннің ңызыры мені, сен ңалай зар- 
латсаң, енді сенің өкең де тау мен тастың арасығда кү- 
ңіреніп, мендей болып зарласын! Ңарғысым атсын, 
Қарағұл, ңарғысым атсын!» — деп ңарғап, өзі ңұздан 
құзға секіріп, зар жылап кете барған екен.
Сонымен жас мерген ңалт-құлт етіп ңия ңұздың 
көз тұнып, бас айналар биігінде ңала берсін. Бетін тасңа
6
*
163

басып, жабысып әрең тұр, ңимылдап кетсе — бітті. He 
жоғары, не төмен, не оңға, не солға бұрыла алмайды. 
Ңит етсе — ңұлайды.
Сол кезде өкесі мұны іздеп жүреді. Таудың жық- 
пыл-жыңпылын ңоймай, тінткілеп кеяеді екен. ЙСал- 
ғыз аяң ңия жолдың үстінен баласының мылтығын 
тауып алады да, бір сұмдыңтың болғанын іші сезеді. 
Жаңпар-жақпар жартастарды, ңараңғы қойнауларды 
тінткілеп, әке байғұс күні-түні шарқ ұрып, шыбын жа- 
ны шырылдайды. «Ңарағұл! Ңайдасың? Ңарағұл!» Тек 
тау жаңғырып, тас күлкісі күңгірлеп: «Ңарағұл! Ңай- 
дасың?» деп өзінің сөзін өзіне қайталайды.
«Әке, мен мұндамын!» — деген дауыс естіледі кенет 
өлдеңайда биіктен. Шал жалт ңараса, әлдебір жал- 
мауыздай жалаң құздың басында баласы әрең-әрең 
ілініп, үзіліп кетейін деп тұр екен. Бетін бері бұра ал­
майды, бұрса — құлайды.
— О, байғұс балам, ол жерге ңайдан барып жүр- 
сің? — дейді үрейі ұшңан әке.
— Сұрама, әке, сұмдықты. Мені ңарғыс атты, жа- 
зыңсыздардың жазасын тарттым. Мені мұнда кәрі Көк 
Киік алдап өкеліп, ңаһарлы қарғыспен қамап кетті. 
Тұрғаныма көп күн болды, не күнді, не аспанды, не 
жерді көре алмаймын. Сенің дидарыңды да көре алмай 
тұрмын, әке. Мені аясаң, ат мені. Мына азаптан ажы- 
рат мені, ат, өке. Ақ жуып, арулап қой, өке.
Әке сорлы неғылсын? Зар еңіреп, ары жүгіреді, 
бері жүгіреді, ңұтңарып алар амал жоң. Баласы болса: 
«Ая мені, ат мені, ңорлык, көрсін демесең тезірек ат!» 
деп жалынғанда сай-сүйегі сырңырап, жүрек шіркін 
мылжа-мылжа болады. Әкесі кешке дейін дәті бармай, 
ата алмай жүреді. Тек күн батар алдында ғана көздеп 
тұрып, атып салады. Мылтығын тасқа бір ұрып сынды- 
рып, жерге ңұлап түскен баласының басын ңұшақтап, 
жоқтау айтңан екен:

жүктеу/скачать 11,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: