ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫ: ӚТКЕНІ, ҚАЗІРГІСІ, БОЛАШАҒЫ

ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫ: ӚТКЕНІ, ҚАЗІРГІСІ, БОЛАШАҒЫ 

КОСТАНАЙСКАЯ ОБЛАСТЬ: ПРОШЛОЕ, НАСТОЯЩЕЕ, БУДУЩЕЕ 

 

324 

 

Агенттікпен  аталған  ӛлшемдер  бойынша  әділетті  бағалау  мақсатында  Министрліктің  «ХҚКО» 

ЫАЖ-нен  мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызметтердің  кӛрсету  мерзімдерін  бҧзу  деректернің  саны 

сҧратылады. 

Аталған  ӛлшем  бойынша  орталық  мемлекеттік  және  жергілікті  атқарушы  органдармен 

ҧсынылған  ақпарат  пен  «ХҚКО»  ЫАЖ-нен  алынған  ақпарат  арасында  айырмашылық  анықталған 

жағдайда,  бастапқы  «ХҚКО»  ЫАЖ-нен  мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызметтердің  кӛрсету  мерзімдерін 

бҧзу туралы ақпараттар да қолданылады. 

«Электрондық  мемлекеттік  қызметтерді  «электрондық  үкімет»  порталы  арқылы 

уақытылы кӛрсетілуі» кӛрсетікіші келесі формула бойынша есептеледі: 

1) 

орталық мемлекеттік органдар бойынша:  

 

  

                         (5) 

Жоғарыда айтып ӛткендей, мемлекеттік қызметтерді кӛрсету барысында қызмет кӛрсету стан-

дарттау  талаптарына  сай  болуы  қажет.  Кең  таралған  мемлекеттік  қызмет  тҥрін  алу  тәртібін:  «Бала 

тууды  тіркеу,  оның  ішінде  азаматтық  хал  актілерінің  жазбаларына  ӛзгерістер,  толықтырулар  мен 

тҥзетулер енгізу» мемлекеттік кӛрсетілетін қызмет стандартын мысалға келтірсек, 

1.  «Бала  тууды  тіркеу,  оның  ішінде  азаматтық  хал  актілерінің  жазбаларына  ӛзгерістер, 

толықтырулар мен тҥзетулер енгізу» - мемлекеттік кӛрсетілетін қызмет.  

2.  Мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызмет  стандартын  Қазақстан  Республикасы  Әділет  министрлігі 

әзірлеген болатын. 

3.  Мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызмет  Астана  және  Алматы  қалаларының,  аудандардың    және 

облыстық маңызы бар қалалардың жергілікті атқарушы органдарымен (ЖАО) кӛрсетіледі. 

Ӛтініштерді  қабылдау  және  мемлекеттік  қызмет  кӛрсету  нәтижесін  беру  мынадай  баламалы 

негізде: 

1) Астана және Алматы қалаларының, аудандардың және облыстық маңызы бар қалалардың, 

қаладағы  аудандардың,  аудандық  маңызы  бар  қалалардың  ЖАО,  кенттердің,  ауылдардың,  ауылдық 

округтердің әкімдері; 

2)  Қазақстан  Республикасы  Инвестициялар  және  даму  министрлігінің  Байланыс,  ақпараттан-

дыру  және  ақпарат  комитетінің  «Халыққа  қызмет  кӛрсету  орталығы»  шаруашылық  жҥргізу  қҧқығын-

дағы республикалық мемлекеттік кәсіпорны; 

3) «электрондық ҥкіметтің» веб-порталы» www.egov.kz арқылы жҥзеге асырылады. 

Мемлекеттік қызмет кӛрсету тәртібі 

Мемлекеттік қызмет кӛрсету мерзімдері:  

қҧжаттар топтамасын тапсырған кезден бастап: 

кӛрсетілетін  қызметті  берушіге  немесе  Орталыққа  –  2  (екі)  жҧмыс  кҥні  (қабылдау  кҥні 

мемлекеттік қызмет кӛрсету мерзіміне кірмейді); 

баланың туған кҥнінен бастап екі ай мерзім ӛткеннен кейін, баланың тууын тіркеген жағдайда 

мемлекеттік кӛрсетілетін қызмет кҥнтізбелік 15 (он бес) кҥн ішінде кӛрсетіледі; 

осы мемлекеттік кӛрсетілетін қызмет стандартының 9-тармағында белгіленген қҧжаттарды қо-

сымша тексеру қажет болған кезде, қызмет кӛрсету мерзімі кӛрсетілетін қызметті алушыны 3 (ҥш) кҥн-

тізбелік  кҥн  ішінде  хабардар  ете  отырып,  кҥнтiзбелiк  30  (отыз)  кҥннен  аспайтын  уақытқа  ҧзартылып 

отырады; 

азаматтық хал акт жазбасына ӛзгерістер, толықтырулар мен тҥзетулер енгізу туралы ӛтініш  - 

кҥнтізбелік  15  (он  бес)  кҥн  (қабылдау  кҥні  мемлекеттік  қызмет  кӛрсету  мерзіміне  кірмейді),  басқа 

мемлекеттік органдарға сҧрау салу  қажет болған кезде қызмет кӛрсету мерзімі кӛрсетілетін қызметті 

алушыны 3 (ҥш) кҥнтізбелік кҥн  ішінде хабардар  ете отырып, кҥнтiзбелiк 30 (отыз)  кҥннен  аспайтын 

уақытқа ҧзартылуы мҥмкін; 

порталда – ӛтінішті қабылдағанын растау бӛлігінде хабарлама алу – 1 (бір) жҧмыс кҥн;  

2)  кӛрсетілетін  қызметті  алушының  қҧжаттар  топтамасын  тапсыруы  ҥшін  рҧқсат  берілген  ең 

ҧзақ кҥту уақыты: 

кӛрсетілетін қызметті берушіге – 20 (жиырма) минут; 

Орталықта – 15 (он бес) минут; 

3) кӛрсетілетін қызметті алушыға қызмет кӛрсетудің рҧқсат берілетін  ең ҧзақ уақыты: 

кӛрсетілетін қызметті берушіде – 20 (жиырма) минут; 

орталықта – 15 (он бес) минут. 

5.  Мемлекеттік  қызмет  кӛрсету  нысаны:  электронды  (ішінара  автоматтандырылған)  және 

(немесе) қағаз тҥрінде. 

6. Мемлекеттік қызметті кӛрсетудің нәтижесі болып: 

жеке  басын  куәландыратын  қҧжатты  кӛрсеткен  кезде  қағаз  жеткізгіштегі  туу  туралы  куәлік, 

енгізілген ӛзгерістерімен, толықтыруларымен және тҥзетулерімен туу туралы  қайталама куәлігі. 

ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫ: ӚТКЕНІ, ҚАЗІРГІСІ, БОЛАШАҒЫ 

КОСТАНАЙСКАЯ ОБЛАСТЬ: ПРОШЛОЕ, НАСТОЯЩЕЕ, БУДУЩЕЕ 

 

325 

 

Порталда кӛрсетілетін қызметті алушының «Жеке  кабинетіне» қызметті кӛрсетушінің уәкілетті 

тҧлғасының  ЭЦҚ  қойылған  электрондық  қҧжат  нысанында  мемлекеттік  қызмет  кӛрсету  нәтижесінің 

берілу кҥнінің белгіленуі туралы хабарлама жолданып отырады.   

Мемлекеттік қызмет кӛрсету нәтижесінің нысаны: қағаз тҥрінде. 

7. Мемлекеттік кӛрсетілетін қызмет ақылы/тегін жеке тҧлғаларға кӛрсетіледі. 

1)тууды мемлекеттік тіркеу тегін кӛрсетіледі. 

2)туу  туралы  акт  жазбасын  ӛзгертуге,  толықтыруға,  тҥзетуге  және  қалпына  келтіруге  байла-

нысты куәлік бергені ҥшін 0,5 айлық есептік кӛрсеткіш  мӛлшерінде  мемлекеттік баж алынады. 

Мемлекеттік қызмет кӛрсетілген кезде кӛрсетілетін қызметті алушы, егер Қазақстан Республи-

касының заңнамасында ӛзгеше кӛзделмесе,  ақпараттық жҥйелердегі заңмен қорғалатын қҧпияларды 

қҧрайтын мәліметтерді пайдалануға жазбаша келісімін береді. 

Порталда электрондық сҧрау салуды қабылдау кӛрсетілетін қызметті алушының «жеке кабине-

тінде»  жҥзеге  асырылады.  Қҧжаттар  кӛрсетілетін    қызметті  алушының  ЭЦҚ-мен  куәландырылған 

қҧжаттардың  электронды кӛшірмелер тҥрінде табысталады. 

  

 

 

 

ҚР КӚРСЕТІЛЕТІН МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТТЕР КӚРСЕТКІШТЕРІНЕ ТАЛДАУ 

 

Есімхан  Г.Е.  -  А.Байтұрсынов  атындағы  ҚМУ,  басқару  және  іскерлік  әкімшілік  кафедрасы  - 

МжБ магистрі 

 

Мақалада Республика бойынша кӛрсетілетін қызметтер мен қызмет стандарттары кӛр-

сеткіштеріне  талдау  жасалынған.  Сараланған  қоғамдық  пікір  мен  әлеуметтік  кӛрсеткіштері  нә-

тижесінде кӛрсетілетін қызмет түрлеріне баға берілген. 

Кілттік  сӛздер:  қызмет,  мемлекеттік  қызмет,  регламент,  стандарт,  электрондық 

қызмет, мемлекеттік орган 

 

Кӛрсетілетін  қызметті  берушілердің  қызметін  ҧйымдастыру  ҥшін  мемлекеттік  кӛрсетілетін 

қызмет стандарты бекітілгеннен кейін кҥнтізбелік отыз кҥн ішінде орталық мемлекеттік органдар және 

облыстардың,  республикалық  маңызы  бар  қалалардың,  астананың  жергілікті  атқарушы  органдары 

мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызметтер 

регламенттерін

 

әзірлейді  және  бекітеді.  Орталық  мемлекеттік 

орган  әзірлейтін  мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызмет  регламенті  орталық  мемлекеттік  органның  немесе 

оның басшысының нормативтік қҧқықтық актісімен бекітіледі. Облыстың және республикалық маңызы 

бар  қаланың,  астананың  жергілікті  атқарушы  органы  әзірлейтін,  оның  ішінде  ауданның,  облыстық 

маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органы, қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, 

ауыл,  ауылдық  округ  әкімі  ҥшін  әзірленетін  мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызмет  регламенті  облыс, 

республикалық маңызы бар қала, астана әкімдігінің нормативтік қҧқықтық қаулысымен бекітіледі. 

Мемлекеттік кӛрсетілетін қызмет регламентінің мазмұнына қойылатын талаптар 

Мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызмет  регламенті  жалпы  ережелерді,  мемлекеттік  қызмет  кӛрсету 

процесінде кӛрсетілетін қызметті берушінің қҧрылымдық бӛлімшелерінің (қызметкерлерінің) іс-қимыл-

дар  тәртібін  сипаттауды,  мемлекеттік  қызмет  кӛрсету  процесінде  кӛрсетілетін  қызметті  берушінің  қҧ-

рылымдық  бӛлімшелерінің  (қызметкерлерінің)  ӛзара  іс-қимыл  тәртібін  сипаттауды;  мемлекеттік  қыз-

мет кӛрсету процесінде Мемлекеттік корпорациямен және (немесе) ӛзге де кӛрсетілетін қызметті беру-

шілермен  ӛзара  іс-қимыл  жасау  тәртібін,  сондай-ақ  ақпараттық  жҥйелерді  пайдалану  тәртібін  сипат-

тауды кӛздейді. 

Қоғамдық пікірді зерттеу Атырау (сәйкесінше 130 және 141 респондент) және Батыс Қазақстан 

облыстары (сәйкесінше 115 және 157 респондент) мысалында қала және ауыл тҧрғындарына мемле-

кеттік кӛрсетілетін қызметтердің кӛрсетілу процесі сапасын бағалауға мҥмкіндік берді.      

Батыс  Қазақстан  облысында  мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызметтердің  мерзімін  оң  бағалаған 

респонденттердің ҥлесі, 48 % қҧрады. Берілген кӛрсеткіш бойынша Атырау облысының респондентте-

рі де шамамен осындай баға береді  - 49 %. Осылайша, мемлекеттік кӛрсетілетін қызметтер мерзімін, 

сондай-ақ оларды  уақытылы орындауды оң бағалаған респонденттердің жалпы саны  - 49 % қҧрады. 

Бҧл ретте Атырау облысы қала тҧрғындарының бағасы аз ҥлес қосады - 23 %. 

Әлеуметтік деректер статистикалық кӛрсеткіштермен салыстырмалы, себебі респонденттердің 

57 % мемлекеттік кӛрсетілетін қызметтер процесінің автоматтандырылғанымен қанағаттанбайды. Бҧл 

ретте ең кӛп теріс бағалау Атырау облысы тҧрғындарының есебінен қалыптасты - 66 % (1-сурет). 

 

ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫ: ӚТКЕНІ, ҚАЗІРГІСІ, БОЛАШАҒЫ 

КОСТАНАЙСКАЯ ОБЛАСТЬ: ПРОШЛОЕ, НАСТОЯЩЕЕ, БУДУЩЕЕ 

 

326 

 

 

            

 

 

 

Сурет 1. Процестер сапасы критериінің статистикалық кӛрсеткіштері 

Әлеуметтік  зерттеулер  шеңберінде  мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызметтер  регламенттері  мен 

стандарттары  жӛнінде  ақпараттың  қолжетімділігі  бойынша  қоғамдық  пікірлер  анықталды.  Мҧнда  бе-

рілген кӛрсеткішті оң бағалайтын Атырау облысындағы қала тҧрғындарының ҥлесі (54 %), ауылдікіне 

(35 %) қарағанда кӛп болып шықты.  Осындай жағдай Батыс Қазақстан облысында байқалады: 53 % - 

қала тҧрғындары және 37 % - ауыл тҧрғындары. 

Жалпы алғанда, Батыс Қазақстан облысы және Атырау облысы мемлекеттік кӛрсетілетін қыз-

меттер  регламенттері  мен  стандарттары  жӛнінде  ақпараттың  қолжетімділігін  оң  бағалайтын  респон-

денттердің тең ҥлесін кӛрсетуде - 44 %. 

Мемлекеттік кӛрсетілетін қызметтер стандарттары тегін қызметтер ҥлесін анықтауға мҥмкіндік 

береді. Осылайша, бҥгінгі кҥні 14 қызметті тегінге жатқызуға болады (2-сурет).  

                 

 

Сурет 2. Мемлекеттік кӛрсетілетін қызметтердің ақылы және тегін ҥлестері 

 

Мемлекеттік  кӛрсетілетін  қызметтердің  ақылылығы  жӛнінде  қоғамдық  пікір  мынадай.  Қолда-

ныстағы баж мӛлшерімен респонденттердің 62 % келіспейді, соның ішінде Атырау обласында - 62 %, 

Батыс Қазақстан обласында - 61 %. Қолданыстағы мӛлшерлер қанағаттандыратын респонденттердің 

ҥлесі 24 % қҧрады, жауап беруге қиналғандар 14%. 

Қазіргі  уақытта  облыс  және  аудан  орталықтарында  311  ХҚКО  және  олардың  елдегі  бӛлім-

шелері қызмет етуде.  

Осыған байланысты мобилді ХҚКО жҥйесін қҧру жӛнінде шаралар қолға алынды. Алайда олар 

ӛздерінің тиімділігін толық мӛлшерде кӛрсете алған жоқ. Бҧл жӛнінде әлеуметтік зерттеулер нәтижесі 

куәландырады.   

Мәселен, Атырау облысы ауыл тҧрғындарының 21 % респонденті Халыққа қызмет кӛрсету ор-

талықтарының қызметін оң бағалайды, ал респонденттердің  67 % теріс пікірде.  Батыс Қазақстан об-

лысында берілген кӛрсеткіш ауыл тҧрғындары арасында осындай жағдайды куәландырады: сәйкесін-

ше 29 % 67 %-ға қарсы.  

Сол уақытта әлеуметтік деректер негізінде қорытынды жасауға болады. Осылай, стандарттар-

дың  тиімділігін    27  %  респонденттер,  регламенттердің  -  35  %,  Халыққа  қызмет  кӛрсету  орталықта-

рының - 44 %, электронды ҥкімет порталының - 36 % оң бағалайды.  

Қала және  ауыл тҧрғындары бӛлінісінде: стандарттар тиімділігін: Атырау облысының респон-

денттерінің 32 %  және 31 %- ы, сәйкесінше Батыс Қазақстан облысы респонденттерінің 31 % және 18 

%-

ы, регламент тиімділігін: Атырау облысының респонденттерінің 32 %  және 22 %- ы, сәйкесінше Ба-

тыс  Қазақстан  облысы  респонденттерінің  50  %  және  39  %-ы,  Халыққа  қызмет  кӛрсету  орталықтары-

Мезеттік  

ҥрдістер ҥлесі 

 

    

Қҧжатсыз 

ҥрдістер ҥлесі 

Автоматтандырылған 

ҥрдістер ҥлесі 

  

ақылы қызметтер 

 

тегін қызметтер 

ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫ: ӚТКЕНІ, ҚАЗІРГІСІ, БОЛАШАҒЫ 

КОСТАНАЙСКАЯ ОБЛАСТЬ: ПРОШЛОЕ, НАСТОЯЩЕЕ, БУДУЩЕЕ 

 

327 

 

ның тиімділігін: Атырау облысының респонденттерінің  55 % және 35 %- ы, сәйкесінше Батыс Қазақс-

тан облысы респонденттерінің 51 % және 38 %-ы, электронды ҥкімет порталының тиімділігін: Атырау 

облысының респонденттерінің 54 % және 45 % - ы, сәйкесінше Батыс Қазақстан облысы респондент-

терінің 31 % және 48 %-ы оң бағалайды.  

Осылайша, ХҚКО альтернативті негізде әділет органдарымен, ішкі істер органдарымен, әскери 

қызмет органдарымен, жҧмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар органдарымен, қҧрылыс жә-

не тҧрғын ҥй-коммуналдық шаруашылық органрдарымен, білім саласы органдарымен, жер ресурста-

рын басқару жӛніндегі органдармен, ауыл шаруашылығы саласындағы органдармен, прокуратура ор-

гандарымен,  мәдениет  және  ақпарат  органдарымен,  денсаулық  сақтау  саласындағы  органдармен  

мемлекеттік кӛрсетілетін қызметтер процесін жҥзеге асырады.  

Алғаш рет мҧндай тәсіл Қазақстан Республикасының 2011-2015 жылдарға арналған сыбайлас 

жемқорлыққа қарсы әрекет бойынша салалық бағдарламасында пайдаланылды. Ҧсынылған суреттер-

ден электронды формада берілетін лицензиялардың ҥлесі, 2015 жылға 100 %, ал әлеуметтік маңызды 

қызметтер ҥлесі – 50% қҧрауы қажет (3-сурет). 

 

 

    

2012 жыл 

 

2013 жыл 

 

2014 жыл 

2015 жыл 

 

Сурет 3. Электронды тҥрде берілетін лицензиялар ҥлесі 

 

Ал,  тӛменгі  4-  суреттен  электронды  тҥрде  кӛрсетілетін,  әлеуметтік  маңызы  бар  мемлекеттік 

қызметтер ҥлесін кӛре аламыз: 

 

 

2012 жыл 

2013 жыл   2014 жыл  2015 жыл 

 

Сурет 4. Электронды тҥрде кӛрсетілетін,  

әлеуметтік маңызы бар мемлекеттік қызметтер ҥлесі 

 

Осылайша  жылдан  жылға  электронды  тҥрде  мемлекеттік  қызмет  кӛрсету  деңгейінің  артып 

келе жатқанын байқауға әбден болады. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ҚОСТАНАЙ ОБЛЫСЫ: ӚТКЕНІ, ҚАЗІРГІСІ, БОЛАШАҒЫ 

КОСТАНАЙСКАЯ ОБЛАСТЬ: ПРОШЛОЕ, НАСТОЯЩЕЕ, БУДУЩЕЕ 

 

328 

 

АЛАШТЫҢ АРДАҚТЫ АЗАМАТЫ СӘРКЕНҦЛЫ КӘКІМЖАН  

ТУРАЛЫ КЕЙБІР ТАРИХИ ДЕРЕКТЕР 

 

Жақып  Қ.Х.  -  А.  Байтұрсынов  атындағы  Қостанай  мемлекеттік  университетінің  профес-

соры, философия ғылымдарының кандидаты 

 

Мақалада ӛз ұлтын азат ету жолында адал қызмет еткен, Қостанай облысын Селебе об-

лысына қостырмау, қосқан сәтте тез қайтарып алуда үлкен еңбек еткен ұлтымыздың ұлдарынң 

бірі Сәркенұлы Кәкімжан жайлы мұрағат мұраларының негізінде жазылған. 

Негізгі сӛздер: журналист, әдебиетші, тарихи тақырыптар,мақалалар 

 

       

Мҧрағат пен мҧражайдағы қҧжаттарға ден қойып  қарай бастасаңыз талай-талай ҧлтымыздың 

ерен  ҧлдарына,  олардың  ел  алдындағы  ерекше  еңбектері  жайлы  деректерге  тап  болуыңыз  кҥмәнсіз 

нәрсе. Сондай тҧлғалардың бірі – Сәркенҧлы Кәкімжан. Ол 1870 жылы Қостанай оязы, Федоров болы-

сы, Ҧй ӛзенінің жағасындағы Тайлан ауылында орта шаруа отбасында туып, 1927 жылы 57 жасында 

дҥниеден ӛтеді.  

      

Кәкімжан  Сәркенҧлы  ӛзінің  1920  жылы  27  қарашада  толтырған  жеке  бастың  іс  қағаздарында 

жасым  50-де,  Қазан  университетінің  Рухани  Академиясының  ҥш  курсын  аяқтадым,  негізгі  кәсібім  – 

журналист, әдебиетші деп кӛрсеткен.  

      

Ол кісінің журналист екендігін дәлелдейтін дерек – 1962 жылғы 5 мамыр (сол кездері осы кҥн 

Баспасӛз  кҥні  деп  саналатын.  Ж.Қ.)  кҥні  шыққан  «Коммунизм  жолы»  (қазіргі  «Қостанай  таңы») 

газетінде  «Жанашыр»  деген  мақала  жарияланады.  Оның  туындыгері  1919  жылы  қыркҥйек  айында 

Қостанай  ояздық  партия  камитетінің  мбастауымен  шыға  бастаған  «Повстанец»  газетінің  хатшысы  Д. 

Дорофеева  еді.  Осы  шағын  мақалада  менің  кӛңілімді  аударған  мәселе,  ол  Д.  Дорофееваның  «Осы 

газет («Повстанец» Ж.Қ.) бетіне қазақ еңбекшілерінің еңбегі мен тҧрмысы жӛнінде кӛптеген мақалалар 

берген, жазған Сәркен К., Наурызбек Телепов» делінгені еді.  

     

Сәркенҧлы  Кәкімжан  әдебиет  саласын  зерттеу  ҥстінде  тарихи  тақырыптарға  да  ӛз  ҥлесін  қосып 

кеткен  алаш  азаматтарының  бірі.  Ол  жайында  біз  жерлесіміз,  ӛмірден  жастай  кеткен,  талантты, 

ізденімпаз,  елі  ӛзінен  ҥлкен  ҥміткер  болған  Кенжетаев  Батырханның  «Қазан  оқу  орындары  және  XIX 

ғасырдың ортасындағы, XX ғасырдың басындағы қазақ зиялыларының қалыптасу ҥрдісі» атты еңбегі-

нен кӛреміз. Онда 1878 жылы Қазан университетінде «Археология, тарих, этнография қоғамы» қҧры-

лады.  Ол  қоғамның  мақсаты  қазақ  халқының  Бҧлғар-хазар,  Қазан-Астрахань  хандықтарының  ӛткен 

тарихын  зерттеу  болатын.  Ол  дегеніміз  сол  кездегі  Қазан  университетіндегі  қазақ  жастарының  тӛл 

тарихының тамырына терең бойлау, ӛз ҧлтының алдыңғы қатардағы алаш азаматтары екенін сезініп, 

тарихи сананы бойларына сіңіріп, келешекте халқына қорған болуға әзірлік еді. Бҧл қоғамның ӛзіндік 

Жарғысы да болатын. Онда осы қоғамға мҥше болам деушілер міндетті тҥрде тарихи деректер жинап 

жазумен шҧғылдануы керек делінген. Сәркенҧлы Кәкімжан қоғамның белсенді мҥшесі бола алды. Ол 

қазақ  тілінде  «Македонский  туралы»  ҥлкен  ӛлең  тауып,  жазып  тапсырды.  «Қазақ  халқының  шығар-

машылық ҥлгісі», «Торғай облысындағы қыздарға арналған мектептердің ашылу тарихы» деген мақа-

ласында Торғай ӛңіріндегі қазақтардың ерекшеліктерін кӛрсеткен.  

Әрине, тарихи кезеңде, аумалы-тӛкпелі заманда, ел басы кҥн туғанда, халқына қорған-қамқор-

шы  бола  алатын,  намысты,  кӛзі  ашық,  кӛкірегі  ояу,  ҧлттық  сезімі  терең,  керегінде,  батыл  қимылдай 

алатын азаматтардың лезде атқа қонып алғы шепте кӛрінуі қазағым ҥшін заңды қҧбылысемес пе! Со-

лардың  бірі  болып  Сәркенҧлы  Кәкімжан  жаңа  заман,  теңдік  заман  жаршысы  болып  қана  қоймай, 

әділеттілігі орнаған әлеуметтік ортада қазақ мемлекеттілігін қҧруға ат салысқан азаматтардың бірі.  

Кешегі  кеңес  ҥкіметі  патша  кезіндегі  отарлау  саясатының  орнына  орталықтандыру  ҥстемдік 

саясатын жедел қолға алып, азаттық алып жатқан біртҧтас еліміздің етегінен жер ойып, басқа елге бе-

руге  әрекет  жасаған  жылдарда  (1918-1921  ж.  Ж.Қ.)  А.  Байтҧрсыновпен,  Ә.  Бӛкейхановпен  қатар  тҧ-

рып, «Қазақстан жерін бермейміз, Қостанай жерін  бӛлмейміз,  деп  Қазақ Орталық Атқару  Комитетінің 

мҥшесі ретінде ӛзінің 1921 жылы 28 ақпанда Қостанай оязының Атқару Комитетінің кезекті Президикм 

отырысындағы  сӛзінде  Қостанай  оязы  ӛз  алдына  губерния  болады  (Қазақ  жерінде,  Ж.Қ.),  сондықтан 

жергілікті атқару орындары губернияға сай қҧрылуы тиіс және де жергілікті ерекшеліктерді (жергілікті 

тҧрғын халықтың, Ж. Қ.) ескеру қажет. Жалпы Қостанай губерниясының жер ауқымы ақпан тӛңкерісіне 

(1917  жыл)  дейінгі  шекарада  қалады»,  -  деп  қадап  айтады  және  осы  бағытта  ҥлкен  табандылықпен 

іске кіріседі.  

Жер туралы алғашқы қақтығыста 1918 жылы қысқа мерзімге Қостанай оязы Челябі губерния-

сына қараған кезде А. Байтҧрсынов осы мәселе бойынша Москвада В. Ленинмен келіссӛздер жҥргізіп 

жатқанда,  Қостанай  оязын  қайтару  мәселесі  бойынша  арнайы  комиссия  қҧрған  да,  сол  комиссияны 

басқарған  да  осы  жерлесіміз  Сәркенҧлы  Кәкімжан  еді.  Осы  істе  оның  серіктері  Иманбаев  Файзолла, 

Жансарин Ерғали болатын.  

жүктеу/скачать 10,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: