Мәтінді  қайта  оқыңыз.  Кестеде  берілген  сандарды  қажетті  мәліметтермен

240
Xi
 БӨ
ЛІМ
4. Мәтін мазмұнына байланысты А және В бағанындағы сөдерді сәйкестендіріңіз.
А
В
қыздар
қарлығаш
мұғалім
оқу орны
алғашқы
орталығы
қолөнер
педагог
тұңғыш
ағартушы
мәдениет
мектебі
жаңашыл
мектебі
көрнекті 
даярлау
5. Пікірлесіңіз.
Егер сіз жеке мектеп ашсаңыз, 
оқушылар мен ұстаздарға қандай 
талаптар қояр едіңіз?
Қазақстан мектептерінің қазіргі 
жайы мен ертеңі туралы не 
айтасыз? 
massaget.kz сайтынан өңделіп алынды
Мектеп партасы
Мектеп партасы – жадымызда 
қалған , есімізден кетпейтін 
тамаша естеліктердің бірі.
Тақта мен парта әр мектептің сәні, қажетті құралы. 
Әр оқушы мектеп партасының бетіндегі әрбір жазған 
жазуына дейін мәңгілік жадында сақтап өтеді.
Партаның ең алғашқы, тұңғыш дұрыс нұсқасын 
1870 жылы Эрисман Ф.Ф жасап шығарған.
ХІХ ғасырдың соңында Петербург 
университетінің студенті Коротков П.Ф. 
Эрисман партасын түрлендіреді. Студент оның 
екі адамға арналған нұсқасын жасап, осы еңбегі 
үшін күміс медальды иеленеді.

241
Xi
 БӨ
ЛІМ
6. Пікірлесу. Екі пікірді талқылаңыз.
ГраММатика
Ережемен танысыңыз
1. Берілген сөйлемнен бірыңғай мүшелерді тауып,тыныс белгісін қойыңыз.
1. Туған жеріңді еліңді мектебіңді сүй.
2. Мынау тастар Жезқазған Алтай Алатау Қаратау кендерінен табылған.
3. Бұғыбай  көрікті ашық-жарқын ақ көңіл жігіт. 
4. Көл бетінде су құстары үйрек қаз аққу бірқазандар жүр. 
5. Халық болған соң өзіндік тарихы тілі мәдениеті дәстүрі болуы шарт.
6. Абай қажымай жалықпай ылғи ғана ынтыға тыңдайтын.
7. Білім алу білімді болу әр қазақстандықтың міндеті пен парызы.
8. Ұстаздың мұғаліміңнің әрбір айтқан ақылы мен кеңесін жадыңда ұстауға тырыс.
 
2.  Қазақтың  ұлы  ақыны  Шәкәрімнің  бір  шумақ  өлеңінен  «Нені?»  деген  сұраққа  жауап 
беріп тұрған сөздерді табыңыз.
Қазіргі заманда 
мектепте парта болмаса, 
бала мектепті басқаша 
қабылдап, қызыға 
баратын сияқты.
Парта мектепте міндетті 
түрде болуы керек. Егер парта 
болмаса, балаларымыздың 
дене бітімі бұзылып, сонымен 
бірге дұрыс жаза алмайтын 
болады.
Бірыңғай сөйлем мүшелері   
 
 
                         
313
 
- бет
Аптаның 
соңғы күні
, 
сенбі күні
, саяхатқа шығамыз. 
Мәкіш, өз 
туысына
, 
інісіне
, тамашалай қарады. 
Шоқан араб өлеңдерін ерекше 
ұнататын
, 
тамсанып отыратын
.
?
.
!
:
-
Арамдық, аразды түбімен жойыңдар.
Өтірік, өсекті біржола қойыңдар.
Намыс, жігер, бойыңа жиып қайрат,
Қажымай адалдық жағында болыңдар.
 
 
 
 
(Шәкәрім. «Бостандық таңы атты» өлеңінен)

242
Xi
 БӨ
ЛІМ
3. Төменде берілген мақалды дұрыс ретімен орналастырыңыз. Мағынасын түсіндіріңіз.
4. Мәтінді оқыңыз. Төменде берілген сөздермен толықтырыңыз.
1.
A. Ғалыммын
B. Ғалымға
C. Ғалымдардың
D. Ғалымды
2.
A. жақсы көретін
B. жақсы көрдің
C. жақсы көр
D.жақсы көрдім
3.
A. музыканың
B.  музыкамен
C. музыкаға
D. музыканы
4.
A. мейірімділік
B. мейірімдімін
C. мейірімді
D. мейірімдісің
5.
A. өзге
B. өзіне
C. өз
D. өзім
6.
A. көбіміз
B. көбі
C. көппен
D. көп
7.
A. музыкадан
B. музыканың
C. музыкасы
D. музыкаға
8.
A. биледі
B. билеп
C. билеу
D. билесе
9.
A. басқалармен
B. басқалардың
C. басқаларым
D. басқаларды
10. A. ұнатасыңдар
B. ұнатасың
C. ұнатасыз
D. ұнатамын
1_______ соңғы жаңалығы: тыңдайтын музыка түрі адамның  интеллекті мен мінезіне әсер етеді. 
Хип-хоп пен r’n’b стилін 2________ адамдардың ақыл-ойы ең төмен болып шықты. Жоғары көрсеткішке 
классикалық 3_______ сүйетін жандар ие болды. Классикалық музыканы сүйіп тыңдайтындар ұялшақ, 
ал ауыр рокты ұнататындар 4_________ болады екен. Сонда үнемі көңілсіз жүретін рок сүйгіштер ең 
мейірімді  және  ақылды  адамдар  болып  шықты.  Блюзді  5________  сенімді,  өнерсүйгіш,  жұмсақ,  са-
бырлы, көңілді адамдар тыңдайды. Джаз музыкасын да сенімді, шығармашылықты жақсы көретін, 
батыл,  достары  6__________  адамдар  тыңдайды.  Классикалық  музыканы  жоғары  талғамды,  өзіне 
сенімді, өнерсүйгіш, сабырлы, кейде тұйық адамдар тыңдайды. Рэп – тез тіл табысатын, көңілді 
адамның сүйікті 7___________. Опера – жоғары талғамды, жұмсақ, шығармашыл адамдардың сүйікті 
музыкасы. Би музыкасын сүйіп тыңдап, кейде 8___________  кететін жандар шығармашыл, 9___________ 
тез  сөйлесіп  кетеді.  Поп  музыкасын  еңбекқор,  көңілді,  жұмсақ,  сенімді  адам  тыңдайды.  Ал  сен 
қандай музыка түрін 10______?
5. Мәтіннен «Қандай?» сұрағына жауап беретін сөздерді теріп жазыңыз.
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________
мен
татқан
білер.
жортқан
тұщыны
жақынды
алыс
пен
ащы
білер,

243
Xi
 БӨ
ЛІМ
6. Сөздің мағынасын дұрыс анықтаңыз.
Ұялшақ
Батыл 
Еңбекқор
а) жомарт
а) әдемі
а) жұмысты жақсы көретін
ә) жалқау
ә) бағалы 
ә) жұмысшы
б) ұяң мінезді, жасық
б) қорқақ
б) жұмыс істемейтін адам
в) ешнәрсе бермейтін
в) ержүрек
в) жұмыс орны
Сенімді
Көңілсіз 
Тез
а) өтірік айту
а) мақтаншақ
а) қызық
ә) сенуге болатын, адал
ә) ерекше 
ә) биік
б) бақытты адам
б) күліп жүретін
б) шапшаң
в) өтірік айтатын адам 
в) жабырқау
в) үлкен
7. Пікірді талқылаңыз.
8. Төменде берілген суреттерге қарап бірыңғай мүшелерді қатыстырып, әңгіме құраңыз. 
Сіз жоғарыда оқыған 
мәтін пікірімен 
келісесіз бе?
Біріншіден, бұл зерттеу 
қорытындысын дұрыс 
немесе бұрыс деу қиын. 
Себебі...........
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

244
Xi
 БӨ
ЛІМ
артыҚ БОЛМас БІЛГенІң
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы
Мемлекет әлеуметтік көмекке мұқтаж Қазақстан Республикасы азаматтарын олардың білім 
алуы кезеңінде қаржылау шығыстарын толық немесе ішінара өтейді.
Әлеуметтік  көмек  көрсетілетін  Қазақстан  Республикасы  азаматтарының 
санатына:
1) жетім балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар;
2) даму мүмкіндіктері шектеулі балалар, мүгедектер және бала кезінен мүгедектер, 
мүгедек балалар;
3) көпбалалы отбасылардың балалары;
4) кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтарындағы балалар;
5) жалпы және санаторийлік үлгідегі мектеп-интернаттарында, мектеп жанындағы 
интернаттарда тұратын балалар;
6)  дарынды  балаларға  арналған  мамандандырылған  интернаттық  білім  беру 
ұйымдарында тәрбиеленетін және білім алатын балалар;
7) интернаттық ұйымдардың тәрбиеленушілері;
8) мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алуға құқығы бар отбасылардан, сондай-
ақ  мемлекеттік  атаулы  әлеуметтік  көмек  алмайтын,  жан  басына  шаққандағы 
орташа табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасынан төмен отбасылардан 
шыққан балалар;
9)  денсаулық  жағдайына  байланысты  бастауыш,  негізгі  орта,  жалпы  орта  білім 
беру бағдарламалары бойынша ұзақ уақыт бойы үйде немесе стационарлық көмек, 
сондай-ақ қалпына келтіру емін және медициналық оңалту көрсететін ұйымдарда 
оқитын балалар;
10)  Қазақстан  Республикасының  заңдарымен  айқындалатын  өзге  де  санаттағы 
азаматтар жатады.
Адамның  адамшылығы  –  ақыл, 
ғылым, жақсы ата, жақсы ана, жақсы 
құрбы,  жақсы  ұстаздан  болады.
Адам баласы адам баласынан ақыл, 
ғылым, ар, мінез деген нәрселермен 
озады.  
 
 
 
 
Абай.
«Халықтың кемеліне келіп, 
өркендеп өсуі үшін, ең алдымен, 
азаттық пен білім қажет». 
 
 
                    Шоқан Уәлиханов.

245
Xi
 БӨ
ЛІМ
артыҚ БОЛМас БІЛГенІң
Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы
Мемлекет әлеуметтік көмекке мұқтаж Қазақстан Республикасы азаматтарын олардың білім 
алуы кезеңінде қаржылау шығыстарын толық немесе ішінара өтейді.
Әлеуметтік  көмек  көрсетілетін  Қазақстан  Республикасы  азаматтарының 
санатына:
1) жетім балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар;
2) даму мүмкіндіктері шектеулі балалар, мүгедектер және бала кезінен мүгедектер, 
мүгедек балалар;
3) көпбалалы отбасылардың балалары;
4) кәмелетке толмағандарды бейімдеу орталықтарындағы балалар;
5) жалпы және санаторийлік үлгідегі мектеп-интернаттарында, мектеп жанындағы 
интернаттарда тұратын балалар;
6)  дарынды  балаларға  арналған  мамандандырылған  интернаттық  білім  беру 
ұйымдарында тәрбиеленетін және білім алатын балалар;
7) интернаттық ұйымдардың тәрбиеленушілері;
8) мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алуға құқығы бар отбасылардан, сондай-
ақ  мемлекеттік  атаулы  әлеуметтік  көмек  алмайтын,  жан  басына  шаққандағы 
орташа табысы ең төменгі күнкөріс деңгейінің шамасынан төмен отбасылардан 
шыққан балалар;
9)  денсаулық  жағдайына  байланысты  бастауыш,  негізгі  орта,  жалпы  орта  білім 
беру бағдарламалары бойынша ұзақ уақыт бойы үйде немесе стационарлық көмек, 
сондай-ақ қалпына келтіру емін және медициналық оңалту көрсететін ұйымдарда 
оқитын балалар;
10)  Қазақстан  Республикасының  заңдарымен  айқындалатын  өзге  де  санаттағы 
азаматтар жатады.
Адамның  адамшылығы  –  ақыл, 
ғылым, жақсы ата, жақсы ана, жақсы 
құрбы,  жақсы  ұстаздан  болады.
Адам баласы адам баласынан ақыл, 
ғылым, ар, мінез деген нәрселермен 
озады.  
 
 
 
 
Абай.
«Халықтың кемеліне келіп, 
өркендеп өсуі үшін, ең алдымен, 
азаттық пен білім қажет». 
 
 
                    Шоқан Уәлиханов.
тыңдаЛыМ
1. Сұрақтарға жауап беріңіз. Өзара талқылаңыз.
2. Тыңдаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз.
№26
1.
Сұхбат берушілерге неше сұрақ қойылды?
______________________________________________________________________
2.
Сұхбат берушілер қандай мамандық иелері?
______________________________________________________________________
3.
Сұхбат берген адамдардың есімдері кімдер?
1)
 __________________________________________________________________
2)
 __________________________________________________________________
3)
 __________________________________________________________________
4.
Сұхбат не жайында болды?
______________________________________________________________________
3. Сұраққа жауап беріңіз. 
Сұхбат алушы ең бірінші қандай сұрақ қойды?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
4. Тыңдаңыз. Бағандарды сұхбат берушілердің жауабына қарай сәйкестендіріңіз. 
Ділдәш Жанаділқызы
№ 3 сөйлеуші
Сәуле Мажитқызы
№ 2 сөйлеуші
Жанат Сағатқызы
№ 1 сөйлеуші
Сіздің алғашқы ұ
стазыңыз есіңіз
де ме?
Сіз әлі күнге дейін мұғалімд
еріңізді мерекелерде құттықтайсыз ба?
Сіз өз мұғалімдеріңіздің арасынан қай ұстазыңыз
ды еске аласыз?
Сіз мектепте қандай сабақты ең маңыз
ды деп санадыңыз, оқыдыңыз?

246
Xi
 БӨ
ЛІМ
5. Тыңдаңыз. Бағандарды сұхбат берушілердің жауабына қарай сәйкестендіріңіз.
Екінші анам сияқты болды.
№ 3 сөйлеуші
Мектепті өз үйіңдей көр деп 
үйреткен мұғалім.
№ 2 сөйлеуші
Бірінші мұғалімім – әкемнің 
туған әпкесі болатын.
№ 1 сөйлеуші
6. Сұхбат алушының  екінші сұрағы не туралы болды?
__________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
7. Берілген үзінділерді оқыңыз. Қай сұхбат беруші айтқанын табыңыз.
 
Талап өте қатал болды. Егер сыныпта біреуі бір нәрсе бүлдірсе, сындырса, ылғи да таяқты мен 
жейтінмін. Қазір ойлаймын, маған қалай ұрысса да өз баласы, ал басқасы соған қарап бой түзейді 
дегендері екен ғой деп.
Екеуіміз есікте кездесіп қалдық. Ол кісі бетіме бажайлап қарады да, ештеме деген жоқ. Екінші күні 
де тура солай кездестік.  Ал үшінші күні директор шыдамай кетіп: «Осы мектептің директоры сен 
бе, мен бе?! Екеуіміз неге бір уақытта келеміз?!», - деп дүрсе қоя берді.  Ал менің «Сіз де сол сериалды 
қарайсыз ба?» - деп сұрағым кеп кетті.
Жауабы: 
_____________________________________________________
Жауабы: 
_____________________________________________________
Мұғалімімнің қаталдығы әсер етті ме, күні бүгінге дейін өзіме сеніп тапсырылғанды бұлжытпай 
орындайтын әдетім  сақталып қалды.  Міне, мектеп бітіргенімізге ширек ғасыр уақыт өтіпті, ал 
мұғалімдеріміз сіңірген білім мен тәлім бүгінгі дейін жалғасын табуда.  
Жауабы: 
_____________________________________________________

247
Xi
 БӨ
ЛІМ
айтыЛыМ
1. Пікірлесіңіз. Өзара талқылаңыз. 
2. Пікірлесіңіз. Сіз бағдарлама қонағысыз.
А) Сізді әріптестеріңіз «Айтарым бар....» бағдарламасына қатысуға жіберіп отыр. 
В) Бұл бағдарламаға білім және ғылым министрі қатысады деп күтілуде. 
С)  Министрге қандай 3 сұрақ қояр едіңіздер? 
3. Пікірлесіңіз. Не себепті дәл осы сұрақтарды таңдадыңыздар?
Мектептегі алғашқы ұстазыңыз 
есіңізде ме? Сипаттап беріңіз.
Мектепті қалай таңдайсыз? 
Сіздің балаңыз оқитын мектеп 
қандай талаптарға сай болуы 
тиіс?
Қазіргі мектеп пен 
өзіңіз оқыған мектептерді 
салыстырыңыз: жақсы жағы – 
нашар жағы.
Мектептегі сүйікті пәніңіз және 
ұстазыңыз болды ма?
Сіз мектепте қандай бағаға 
оқыдыңыз?
«Мектептің жан жүрегі - 
ұстаз» деген сөзбен келісесіз 
бе? Мектепте кім басты тұлға 
болуы керек?
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________
________________________________________

248
Xi
 БӨ
ЛІМ
жазыЛыМ
1. Тұңғыш мақалаңызды жазып көріңіз. Жергілікті газеттердің біріне төменде берілген 
пікірлердің бірін негізге ала отырып, мақала жазып шығыңыз. 
2. Төменде берілген мәліметті оқыңыз. Біздің елімізде осы үлгідегі мектеп ашуға бола 
ма? Болады немесе болмайды деген жауабыңызды нақты дәлелдермен 100 сөз көлемінде 
жазып дәлелдеңіз.
Мектепте бірыңғай мектеп 
формасының болмағаны 
жақсы. Бұл баланың өзін 
еркін ұстауына көмектеседі.
Қазіргі білім беру 
жүйесіне қандай өзгеріс 
енгізер едіңіз?
Үй тапсырмасын 
беру жүйесі дұрыс 
емес. Баланың миы 
демалмайды.
Мектеп асханасы барлық 
балаларға тегін тамақ беруі 
тиіс. Әркімнің тамақ сатып  
алуға жағдайы келмеуі 
мүмкін.

249
Xi
 БӨ
ЛІМ
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________
 
Ескі  қала  болып  есептелетін  Канадада  1972  жылы  Альтернативті  Альфа  мектебінің 
негізі қаланған. Бұл мектептің басты ерекшелігі балаларға сабақ беру тәсілі өзге мектептер-
ге  қарағанда  басқаша  болуында.  Идеясы  да  айрықша.  Айталық,  мектепте  сабақ  кестесі  жоқ, 
барлығын оқушылардың өздері белгілейді. Ұстаздары әр оқушыға жеке тұлға ретінде қарап, 
қызығушылықтарына сәйкес көмек көрсетеді. Оқушыларға үй тапсырмасы берілмейтіндіктен, 
күнделікке баға қойылмайды. Әр сынып балалардың жасына емес, олардың қызығушылығына 
сәйкес құрылады. Мектепке қатысты мәселелердің барлығын оқушылар, ата-аналар, ұстаздар 
ай сайын өтетін жиналыста бірге талқылайды. Оқу үрдісіне ата-аналары да қатысады. Альфа 
мектебінің ұраны – бірігіп білім алу. 

жүктеу/скачать 20,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: