тематикалык  логикада,  логикалык семантикада,  гылым  философиясын-

47.  ИНТЕРСУБЪЕКТИВТ1Л1К -  субъектшщ курылымы, субьектшщ 
индивидуальдж  Kem iri  факпс'ше  жауап  6epeai  жэне  олардын  кауымдас- 
тыгы  мен  коммуникациясынын непз1  ретжде  кержедк
48.  ИНТУИТВИЗМ -  философиялык-методологиялык устаным, бол­
мыс  пен  танымнын  содгы  непздем еа  рет1нде  шындыктын  субъект  пен 
объекте белшуш  жоятын,  затка трелей,  “Tipi”  енуд1  таниды.
49.  ИНТУИЦИЯ  - бшмд! дискурсиетт туындатусыз жэне д эл ел д еуаз, 
проблемапык ситуацияны тугастай  камту  аркылы тгкёлёй алу  npoueci.
50.  ИНЬ И ЯН  (кытайша)  -  этимологиялык магынасы “тебенщ  неме- 
се езен  жагасыньщ кёлецкёа  мен  кунгейГ дегенгй  бйщредг.  Инь  мен  Ян 
дуниедеп  ретазд1ктерд1 тэрппке  келт'фуин  Кек  пен  Жер  KyuiTepi  ретшде 
карастырылады.  Олар  6ip-6ipiHe  карама-карсы,  6ipaK  олардын  ун десш , 
6ipiryi бар нэрсенщ бэрш баскаратын адамды дуниеге экелдк Инь  - дуни- 
eHin рациональшк, “ейелдж" бастауы,  Ян  - бейсаналык, “ер  адамды к’ ба- 
стауы деп тусшледг Кытай  философиясында Инь мен  Яннын езара ёсер - 
шен  табигат кубылыстары  да,  когамдагы  езгер1стер  де туындап  отырады 
деп тужырымдалады.
51.  ИРРАЦИОНАЛДЫ -  акыл-ой шенбержен тыс, логикалык ойлау 
аркылы жету  мумкш  емес, рациональдие  карама-карсы.
52.  ИРРАЦИОНАЛИЗМ  -   философиядагы  идеалистж  агымдарды 
белплейпн термин. Иррационализм раиионализмге карама-карсы, таным 
процесшдеп акыл-ойдын муммнд'псгер'ш терктейд» немесе шектейд1 ж эне 
дуниеш танудын Her'ni  р&ийде  акыл-ой  жете  алмайтын  немесе  онын та- 
бигатына карсы  б1рденеш  туанедй  болмыстын ез'ш  логи ката  карсы,  ир- 
рациональдак сипатта деп тужырымдайды.
53.  ИСТОРИЦИЗМ  -  тарихи бш м нщ  логикалык-методологиялык, 
гносеологиялык, жене кезкарастык проблемаларын алдъщты катарга шы- 
гаратын  философия лык агым.
54.  КДБЫЛДАУ -материалдыкдуниен'щзаттары мен процестерш щ  
сырткы курылымдык сипаттарынын сезщ  мушелерше тжелей эсер  ететш  
сез1мдш бейнесь
55.  КАЛАМ (арабша калам - сез) - ортагасырлык мусьитман  ф илосо­
фиясынын  багьпы,  ислам  дшшщ,  принциптер'ш,  н е п з п   кезкдрастарын 
зерттеп, тус1нд\руд'1 жэне коргауды максат еткен. Каламды спекулятивен 
теология  деп  те  атайды,  бул  жерде  спекуляция  деген  теж^рибеден  тыс 
жаткан затгар туралы бш мге ойлау  аркылы жетуд\ б'1лд1ред\.
56. 
КАРМА  -  “ic-ерекет”, кене Yhai философиясынын угымы.  Ен 
мардымсыз деген  ic-ерекеттщ ез'1 б у к т  ем'ф  агымына эсер   етед\ д е,  бул 
себеп,  -  жакын  уакытта  болсын,  не  бграз  уакыт  еткен  сон   болсы н,  -
151

мшдетт1  турде салдар тугызады,  ол  жаксы  немесе  жаман  болуы  мумкп 
Жагымды  1стердщ  нэтижесшде  бак,ыт  пайда  болады,  ал  жагымсыз 
icTe 
азап,  KacipeT экеледк  Осы  адамгершшк зандылыгы  карма деп  аталады.
57.  КАТЕГОРИЯ  -  шындыктыц, пшрлердщ жэне угымдардыц жал I  
пы  жэне карапайым  формалары, олардан  баска угымдар туындайды.  Сс 
нымен катар, категориялар таным обьекилер! болмысыньщ алгашкы жэн 
Heri3ri  формалары.
58.  КЕЩ СТ1К  -  материя болмысыньщ формасы, оньщ келемш, бар I 
лык материалдык жуйелердеп  элементгердщ езара эсерш  жэне болмыс 
тьщ  кеш епктж-универсалды к,  жалпы  категорияларын  сипаттайды 
Кещстж  6ip  уакытта  6ipre  OMip  сур in  отырган  объектшердщ  орналас; 
тэрт1б1н  6iaaipefli.
59.  КЛЕРИКАЛИЗМ   ( латынша  clericalis  -  цпркеугнк)  -  католи] 
uiipKeyi  мен оньщ басшысыньщ беделш  кетеруге жэне кушейтуге багыт 
талган  талпыныстар  жиынтыгы.
60.  КОСМ ОС  (грекше  -  Ралам)  -  хаоска  карама-карсы,  реттелген 
тутас,  жуйел1 курастырылган б1рл1к  ретшде тусшшетш элем, дуние. Ду 
ниенз  реттинк пен уйлеам дш ктен туратын  космос деп  ец алгаш рет Пи 
фагор  атады.
61.  КРЕАТИВТ1Л1К  -  шыгармашылыкты  тулганьщ,  процестщ 
eHiMHiH  мэдениет  универсумын,  индивидтщ  тэж1рибес!н  немесе  элеу 
метпк маныздылыгын  езгертуде  кершетш тудырушы  кабшеть
62.  КРЕАЦИОНИЗМ —дуниеш жаратылыстан жогары т1ршшк етуш 
жаратканы туралы дши ш м .
63.  КРИТИЦИЗМ -  философиялык жэне гылыми-теориялык ойлауг» 
тэн  устаным, методологиялык эд1с.  Критицизм акикат бш м нщ  катац ло 
гикалык 
o cy iH  
камтамасыз  ететш  универсалдык  метод  жок,  сондыкта* 
гылымныц  мщдем  -  1здешс  жэне  формальдык-логикалык  тэсшдердп 
кемепмен жалган теорияларды TepicKe  шыгару  деп  пайымдайды.
64.  К1С1Л1К  -  казак дуниетанымыныц  категориясы,  адамгерщщр 
мол, агайын-бауыр, дос-жаран арасында, жалпы когамда бeдeлдi адам бол) 
дегещц  б1лд1ред1.
65.  КОЗГАЛЫ С -  материяныц  мацызды  атрибуты,  eMip  суру т эсш  
Табигат  пен  когамда  ж у р т   жаткан  процестердщ  6api  козгалыс  болыг 
ёсептелед!. Ец жалпы турде алсак, козгалыс  - кез-келген e3repic, матери­
алдык объектшердщ езара эеёр1  жэне  олардыц  куйлершщ ауысуы.
66.  КОЗКАРАС  - метафизикалык ойлау мен зерттеулер нэтижелершк 
жиынтыгы,  объектив™  дуниеге  жэне  ондагы  адамныц орнына,  адамныг 
езш  коршаган ортасы  мен  езш ё деген  катынасын бщщретш  пшрлерш й
152

жэне олардан  туындайтын  ещрлцс устанымдарыныц,  сешмдершщ,  иде- 
алдарыныц,  кундылыктык багыттарыныц жуйесь
67.  КУМУЛЯТИВИЗМ -  гылым философиясыньщ методологиялык 
устанымы,  бтлшнщ  дамуы  акикат  бшмдердщ  кордаланган  мелшерше 
жана ережелерд1 6iprimien косу аркылы журед1 деп есептейдь
68.  ЛИ БИ Д О  (лат. libido - кумарлану, калау, умтылу) -  Фрейд калып- 
тастырган психоанализдщ непзп угымдарынын 6ipi. Фрейдтщ 
TyciH iri 
нде 
либидо сексуалды сипаттагы кумарлык, кебгае бейсаналы турде болады.
69.  ЛОГОС  (грекше  сез жэне мэн-магына)  -  Гераклит болмыстыц 
тутастыкын,  турактылыгын  жэне  гармониясын  бейнелеу  ушш  енщзген 
философиялык  субстанционалдык  термин;  ой,  угым,  акыл-ой,  дуние- 
жузшш  зандылык магыналарында туЫжледь
70.  МАТЕРИЯ -  
(лат. material - з а т )- дуниеде 
e M ip  
cypin отырган объек- 
тшер мен жуйелердщ 6epiHin шеюпз Kenriri, кез-келген касиеттерд1ц, байла- 
ныстардыц,  катынастардын жэне козгапыстыц формаларыныц субстраты.
71.  МАХИЗМ -  XX- гасырдыц басында  Мах, Авенариус жэне олар- 
дыц  щэгартгершщ  жэне  К.Пирсоннын  енбектершде  усынылган  гылым 
философиясы  мен  методологиясындагы субъективт1к-идеалиспк багыт.
72.  МЭДЕНИЕТ -  адам кызметш уйымдастыру мен дамытудыц ерек- 
ше тэсш ,  материалдык жэне  рухани  ецбектщ  нэтижелер1нде, элеуметгж 
ережелер мен мекемелер жуйеанде, материалдык жэне рухани кундылык- 
гарда. адамдардын табигатка, езаражэне ездерше катынастарында кершедк
73.  М ЭДЕНИЕТ  Ф ИЛОСОФ ИЯСЫ   -  мэдениетп  онын  тарихи 
цалыптасуын жэне курылымдык ерекшел!ктерш толык камти отырып зер- 
тщеитга философиялык пэн.
74.  МЕНТАЛИТЕТ -  ужымдык жэне  жеке  сананьщ терец децгеш, 
бейсаналыны  да  камтиды.  Менталитет  -  индивидтщ  немесе элеуметтж 
топтьщ ic-эрекетке, ойлаует, дуниет б елгш 6ip турде сезшуге жэне кабыл- 
дауга дайындыгыньщ,  устанымдарынын жэне бешмдшгшщ жиынтыгы.
75.  МЕТАФИЗИКА -  6ipimni 
TyciHiri 
(аристотель  бойынша)  - бол­
мыстыц, бйймжц жэне мэдениетпцтэж1рибеден жогары принциптер! мен 
бастаулары туралы философиялык 1л1м. Еюнцп 
TyciHiri 
- диалектикалык 
материализм метафизиканы диалектикага карама-карсы, болмыстыц кай- 
шылыктар аркылы ез1тик сапалы дамуын терютейтш, дуниенщ б1ржак- 
ты, тек ойдагы бейнесш курастыруга бешм философиялык метод деп есеп-
,Tefli.  Ka3ipiri  кезецце  6ipiHiui  магынасы  басымырак.
76.  МЕТОД  (грекше metodos  -  жол, зерттеу)  - таным  жолы, белгш 
6ip 
максатка жету тэсш , шындыкты теория  немесе практикалык децгей- 
де мецгеру эдютершщ жиынтыгы.
153

77.  МЕТОДОЛОГИЯ  -  кандай  да  6ip  гылымда  колданылатын  та- 
нымдык  куралдардын,  методтардын,  эд1стердщ  жиынтыгы.  Танымдык 
жэне практикалык-езгертушшк кызмётп уйымдастырудьщ алгышартта- 
ры мен-принциптерш, куралдарын  зерттейтш бш м  саласы.
78.  М ИФФИЛОСОФИЯСЫ   - мифологиялык сананын курылымын, 
мифтщ мэдени-психологиялык  курылым  ретшде аткаратын  функцияла- 
рын  зёрттейтш философиялык сала.
79.  МОДАЛЬД1К -  
Ke06ip 
объектшердщ немесе кубылыстардьщ eMip 
сурушщ, процестщ журу барысыныц, сонымен катар объекплер, кубылы- 
стар,  окигалар  мен  процестер туралы  ппарлер мен логикапык пайымдау- 
лар курастыру жэне тусшу тэйлдфипц ёрёкщешкгершщ сипаттамасы.
80.  МУТАЗИЛИТ  (окшауланушылар, белектенуиплер)  -  каламнын 
беделд!  мекгёптёршщ 6ipi,  рационалистш багыт  айкынырак байкалады. 
Дши  мэселелерд}  талкылаумен  шектелмей, табигат,  когам,  антрософия. 
философия  мэселелерш  де  зерттеуге умтылган  мутазилиттер  фалсафа- 
ньщ непз1н  калады.
81.  МУТАКАЛЛИМ  -  каламды жалгастырушылар, кур догматтар- 
га  суйенш  кана  коймай,  акыл-ойга  да  жуНЙЩ  дши  жэне  гылыми 
бшмдердщ басын ашып отырды, Кдоай, epiic еркщ д т, кудайы эд
1
легпл
1
к, 
Кураннын пайда болуы жэне т.б. мэселелерд1  кёщяен талкылады.
82.  НАМЫС  I   казак дуниетанымыньщ мацызды категорияларынын 
6 i p i ,  
9p6ip адамньщ езшщ 
e p K i n f l i r i  
мен  т э у ел азд тн ,  рухы  мен  жанын. 
ар-ужданы мен ceHiMiH, саналы йршлнс eTymi ретшдеп “Менш” аса жо­
гары,  ер  дэрежеде 
K a a ip  
туту,  кастерлеу  сёзшш  акыл-оймен  уштасты- 
рып,  сана децгешнде игере бшуш сипаттайды.
83.  НАТУРАЛИЗМ -  философиялык позиция, барлык бар болып отыр- 
ганды  табигатпен  тецеспредй  табигатты  болмыстьщ  белич  ретшде 
тусшуд! тер
1
стейд
1
  жэне теориялык туащйруден  жаратылыстан тыстын 
бэрш  шыгарып тастайды.
84.  НЕОПОЗИТИВИЗМ  (логикалык  позитивизм) — позитивизмшн 
Ka3ipri 
замангы  формасы.  Философияны табиги  жэне  жасанды  т1лдерд1 
сараптаушы кызметтур
1
 ретшде тусше отырып, неопозитивистер белгшк- 
символдык  куралдардьщ гылыми  танымдагы  релш,  бшмд1  математиза- 
циялау  мумкшдптн,  гылымнъщ теориялык аппараты  мен  эмпирикалык 
базисшщ аракатынасын  аныктауда белгш  
6 ip  
нэтижелерге жетп.
85.  НОМИНАЛИЗМ (латынша пошеп  - ат, атау)  -  жалпы угымдар, 
универсапийлер ойдьщ субъектив™  формалары, жэй гана сездер, заттар- 
дьщ  белплер1  мен  атаулары  гана,  ал  ойлаудан  тыс  ешкандай  объективя 
шындыкты бейнелей алмайды деп пайымдайтын философиялык кезкарас.
154

86.  ОЙЫН  -   адамнын езщ е р к т  кврсете 6Lnyi формасы,  мумюндш 
дунИесше реалды ашыктыкты  бшд
1
ред
1
 жэне жарыс туршде немесе кан- 
дай да 6ip ситуацияларды. мэндерд1, жагдайларды керсету (орындау. реп­
резентация) тарщде ербидк
87.  ОНТОЛОГИЯ  -   болмыс  туралы,  бар  болып  отырган  мен  оньщ 
формалары,  ipreiii  принциптерй  болмыстыц  жалпы  аныктамалары  мен 
категориялары туралы ш м .
88.  031НД1КЗАТ  -  Канттын 
TyciHiri 
бойынша, танушы субъектщен 
тэуелаз, вЩ ушш 
eMip  cypeTiH 
зат.
89.  031НД1К САНА -  адамнын езж объективт! дуниеден 
6anyi, е зш щ  
дуниеге 
катынасын,  езш  тулга  ретшде,  езшщ 
ic-epeKerrepiH, 
ойларын,
I 
тшекгерщ 
TyciHyi 
жэне багалауы.
90.  ПАНТЕИЗМ  (грекше pan - бэр! жэне  theos  -  Кудай)  - Элемд^ 
.  дуниеш, табигатты кудайы сипатта TyciHeTiH ш м.
91.  ПАРАДИГМА -  Ka3ipri замангы гылым философиясыныц мацыз- 
ды  категорияларынын  6ipi.  Гылыми  когамдастык  кабылдаган,  гылыми
•  дэстурдщ 
eMip  суруш  
камтамасыз 
eTeTiH  сен ш д ер д щ ,  кунды лы ктардьщ  
i  жэне 
техникалык 
куралдарды ц 
жиынтыгы.
92.  ПЕРСОНАЛИЗМ  -   жер бепндеп еркениеттщ жогаргы ман; репвдё 
Тулганы жэне онын рухани кундылыктарын танитын философиялык позиция.
| 
93.  ПЛЮРАЛИЗМ 
-  философиялык-кезкарастык позиция,  болмы- 
I 
стьщ 
т э у е л а з жэне 6ip-6ipiMeH  бхр^кпёйтга бастаулары жэне Typnepi  (он- 
I 
тологиядагы 
плюрализм), бш м н щ , теориялардьщ,  методтардын (гносео- 
^  логиядагы 
плюрализм)  формалары  мен  принциптерь тек кукыкты 
жэне 
егемен 
тулгалар  мен  топтар  (этика  мен  социологиядагы  плюрализм), 
v  кундылыктар 
мен кундылыктык багьггтардын  формалары мен принцип- 
f  xepi сансыз кеп  жэне олар 6ip-6ipiMeH  бэсекелес жэне  куресуоп эр Typ.ii 
t  идеологияларда жэне  сёш м дёрде  кёрщедц (аксиологиядагы  плюрализм) 
деп  пайымдайтын 
философиялык-кезкарастык позиция.
I 
94.  ПОЗИТИВИЗМ  -   нагыз  шын,  “жагымды”  (позитивл)  бииЩ] 
1
 
жеке, 
арнаиы  гылымдардыц  жэне  оларды 
6ipiicripyAin 
нэтижесшде  гана 
] 
алуга 
болады жэне философия  шындыкты ез бётшШе зерттеуге  умтыла- 
I  тын  ерекше гылым  ретшде  eMip  суруге  кукы  жок деген  принципке  не- 
I  пзделген  философиялык багыт.
95. 
ПОСТПОЗИТИВИЗМ  - неопозитивизд1 сынаудыц непзшде XX 
I  гасырдыц  ортасында  пайда  болды.  Рылыми  .бш м  мен  гылыми  емес 
|  бшмнщ  шекарасы  -  гылыми  бш мнщ   тэж1рибе  нэтижелершщ  кемеп- 
1  мен Tepicrene алатындыгында деп туЫшледь
i 
96.  ПРАКТИКА -  адамныц  материалдык. сез
1
мд
1
к-заттыц, максатты 
кызме™, адам когамы мен танымньщ 
козгауш ы  купп, 
жалпы 
Heri3i, оны ц
155

мазмуны  I табиги жэне элеуметтак обьекплерд! игеру жэне езгерту.
97.  ПСИХОАНАЛИЗ -   психотерапия  методы  жэне  бейсаналы  пси- 
хикалык, процестер мен  мотивацияларды басты деп есептейтш  психоло- 
гиялык ш м . XIX г. сонында -  XX г.  басында З.Фрейд калыптастырды.  I
98.  РАЦИОНАЛДЫ —адамнын  шындыкты  акылды мецгеру!.
99.  РАЦИОНАЛИЗМ  (латынша  ratio  -  акыл-ой)  -  таным про- 
цесшщ басты куралы ретшде акыл-ойды,  пайымды, ойлауды танитын 
метод жэне  оньщ непзшде калыптаскан философиялык багыттар 
жиынтыгы.
100.  РЕДУКЦИОНИЗМ -  гылыми бипмнщ б!рл1п проблемасын бар-1 
лык гылымдар  уцпн  б1рдей  жалпы  Т
1
л  жасау  аркылы  шешуге багыттал-1 
ган  методологиялык багдарлама.
101.  РЕЛЯТИВИЗМ -  танымды, кезкарастык жуйелерд!, мэдениетп1 
сараптау мен интерпретациялаудыц методологиялык принциш, кубылы-1 
стардьщ сапалык тураксыздыгын, олардыц эр турл1 жагдайлар мен ситу-1 
ациялардан тэуеддш пн  абсолюттенд1ред1.
102.  САНА  -   объектива  шындыкты  бейнелеудщ жогаргы,  адамга! 
гана тэн  формасы,  оньщ адамдардьщ когамдык-тарихи  кызметшщ жал-1 
пы формалары аркылы  кершетш дуниеге жэне езше катынасы tacbiil
103.  СЕМАНТИКА -  
Т 1Л 
бшм1 мен логиканьщ саласы, онда мэнмен, | 
магынамен  жэне  белплер  мен  белгшк  сейлемдердщ  интерпретациясы-1 
мен байланысты  проблемалар зерттеледь
104.  СЕНСУАЛИЗМ  -  таным  теориясындагы  багыт,  сез1мд1юп  на-1 
кты  танымньщ  басты  формасы  жэне  танымньщ  барлык  мазмуны  сезш i 
мушелершщ кызметшен туындайды деп есептейдй
105.  СИМВОЛ  -   материалдык  заттардьщ,  окигалардын,  сонымен] 
катар,  сез1мд1к бейнелердщ т1келей,  сез1мд1к-денел1к болмыстан  езгеше j 
идеалдык мазмунды бшд1ру  кабшетш  керсететш угым.
106.  СТРУКТУРАЛИЗМ И ПОСТСТРУКТУРАЛИЗМ -  Ka3ipri за-| 
манты философиялык жэне гуманитарлык бш мдеп  мэдениет кубылыс-1 
тарыньщ  кептурлшгшщ  астарында  объектива  eMip  суретш  логикалык' 
курылымдарды 1здеумен байланысты багыттардьщ жалпы атауы.  Струн- j 
турализм  езшщ  непзп  Minaeri  деп  туракты  логикалык  курылымдарды.  * 
ягни  обьектшердщ туракты  байланыстарын  isaeyfli  есептейдь  Структа-j 
лизмнщ  жалгасы  жэне  эзшд1к  сыны  постструктурализм  болды,  ол
1 
cy6beicriHiH курьшымдарга редукциясы  мумкш  емес деп тужырымдадьЦ 
бул адамга субъект ретшде кайта оралуды бщцредь
107.  СУБЛИМ АЦИЯ  -   психологияда  аффектЫ к  кумарлыктардь 
олеуметпк  кызметтщ  жэне  мэдени  шыгармашылыктыц  максаттарынг 
кайта езгертетш жэне аударатын психикалык процесс.
156

108.  СУБСТАНЦИЯ (латынша  - 
su b sta n tia  
- непзшде жаткан)  -езгер- 
мейтш, мызгымайтын, бастауы баскада емес, езшде, баска аркылы емес, 
езш1ч аркасында, езшде 
eM ip 
суретш,  берЫ ч непзнчде жаткан  нэрсе.
109.  ТАНЫМ -  объектива шындыкты бейнелеуд!ч жогаргы формасы.
110.  ТАРИХ ФИЛОСОФИЯСЫ  - тарихи  процестерщч онтология- 
лык сурактарын  - тарихтын мэн'1 жене багыты, 
H eri3ri 
тарихи дэу1рлерд1ц 
белшу!  жэне  perriniri, тарихи  процестщ ерекшел!П, тарих  пен  табигат- 
тыц, тарихи  шыгармашылыктагы  еркшдж  пен  кажеттшючн аракатына- 
сы,  сонымен  катар,  тарих  гылымынын  гносеологиялык жене  методоло- 
гиялык проблемаларын  - камтитын  философиялык б ш м  саласы.
111.  ТЭЦ1Р1111ЛД1К —табигат Щр> оган табигат пен адамныц б!рл
iriH 
б1лд1ретга,  басты  кагидалары  -  Тевдрге деген 
ceHiM, 
оны  Кек-Космос- 
тыч жогаргы кудайы деп тусшу жене ата-бабаны кастерлеу болып сана- 
латын  ежелп. тотемдш,  анимистк,  ф ети итк тусшгктер юредк
112.  ТЕХНИКА ФИЛОСОФИЯСЫ  - 
Ka3ipri 
замандагы техника фе- 
номен!н  философиялык-методологиялык  жене  кезкарастыч  зерттеу  ба- 
гыты.  Техника философиясы техникалык 6ijiiMiHiH курылымы мен дина- 
микасын  сараптау,  техникалык гылымдардын  методологиясы  проблема­
ларын, сонымен катар, адамныч шындыкты техникалык игеруЫн гносе­
ологиялык жене антропология лык аспектитерш зерттейдь K£3ipri уакыт­
та техника философиялык контексте кешендК курдел
1
, кепаспектш, кай- 
шылыкты  кубылыс  жэне  адамзат  еркениеп  дамуыныч факторы  ретшде 
карастырылады.
113.  ТЕХНОЛОГИЯЛЫК ДЕТЕРМИНИЗМ -  когамдык-эюномикалык 
курылымдардын дамуындагы memyuii фактор  - eaaipicri
4
 техникалык жэне тех- 
нологиялык жактарын езгерпу деп тужырымдайтын методологиялык усганым.
114.  ТЕХНОФОБИЯ  — техникалык  ic-эрекеттер  мен  объектшерд1н 
жаттанган дуниесш адамныч ез болмысына кауin  гендфетш кубылыс ре- 
т^нде кабыдцауын бейнелейтш угым.
115.  ТРАНСЦЕНДЕНТАЛЬДЬЩ -тан ы м  MyMKiHfliicrepiHiH априор- 
лык (теж!рибеден тыс немесе тэж1рибеге дейш) жардайларына жататын.
116.  ТРАНЦЕНДЕНТТ1К -  схоластикалык философияда туындаган 
термин, ce3iMAiK тэж1рибе шекарасынан шыгатынныч 6epiH сипаттайды; 
дши  жене метафизикалык таным  neHi.
117.  ТУЛЕ А -  когамдык катынастардагы  индивид.
118.  УАКБ1Т -  материя болмысыныч жалпы формасы, атрибуты, бол- 
мыстьщ узактыгын жене дуниедеп барлык материалдык жуйелер мен про- 
цестерд1ч жагдайларыныч ауысу  р е т п л т н   бицйредй
119.  УНИВЕРСАЛИЗМ  - жан-жактылык,  кепкырлылык,  берш  кдм- 
тушы бш м, тугастыкка умтылу, универсумды тугае репнде карастыратын,
157

осы  тугастан  же кеш  белш  шыгарып, тусщщруге  жэне угынуга тырыса- 
тын ойлау 
Typi.
120.  ¥Е Ы М   - ойлаудьщ логикалык, формаларыныц 6ipi, угымда шын- 
дыктьщ заттары мен кубылыстары жэне олардьщ арасындагы байланыс- 
тар  олардьщ  жалпы  жэне  ерекше  касиеттерш  аныктау  аркылы  жалпы 
турде  бейнеленедь
121.ФАЛСАФА  (грек co3i философияныц арабша айтылуы)  -  антикалык 
философиялык пайымдауды улп еткен араб ойшылдарынын философиясы.
122. ФЕНОМ ЕН -  мэн угымымен байланысты жэне оган карсы кой- 
ылатын угым.  Шындьщты мына турде карастырады: адам ацгал реализм- 
нен  (“заттарды 
K epin 
турмын”)  заттардьщ  кубылысы 
(K o p iH ici) 
олармен 
б1рдей  емест1гш 
T y c iH y re 
кешедк
123.  Ф ЕН О М ЕН О ЛО ГИ Я (грек.  Феномендер туралы ш м ) -  басын- 
да  философиялык  пэндердщ  6ipi,  кешшрек  идеалистж  философиялык 
багыт,  философиялык  сананы  натуралиспк  устанымдардан  (объект  мен 
субъектЫ бел 
in 
тастайтын) арылтуга, философиялык сараптаудын ез1ндж 
саласына - сананын эз акт
1
лер
1
 жэне олардьщ мазмуны туралы рефлекси- 
ясына жетуге, танымньщ,  адамньщ 
eMip 
сурушщ жэне  мэдениетт1н  бас- 
тапкы  непздерш, толык сипаттамаларын  аныктауга умтылды.
124.  Ф И Л О С О Ф И Я Л Ы К   АНТРОПОЛОГИЯ -  кен магынасында - 
адамньщ  табигаты  жэне  мэш  туралы  философиялык  ш м .  Философия­
лык антропология, тар магынасында,  адамньщ жэне оньщ катынастары- 
ныц 
eM ip 
суру1мен жэне 
T yciH m yiM eH  
байланысты курдел1,  кептурл1 про- 
блемаларды  карастыратын  философиялык бш м   саласы.
125.  Ф И Л О С О Ф И Я Л Ы К   ГЕРМ ЕНЕВТИКА -  бастапкыда (анти­
ка дэу1р1нен)  бул  сез  мэтшдерд1 
T yciH flip y  eH ep i 
дегещн  б1лд1рд1.  XX 
F. 
бастап  (М.  Хайдеггер,  Г.  Гадамер,  П.  Анкер  жэне т.б.)  бул  терминмен 
рухани  мэдениет феномендершщ мэн1н туе
i
ну жэне игеру туралы фило­
софиялык ш м   аталады.
126.  ХАРИЗМА -  адамньщ ерекше рухани  кабтлеттшп,  баска адам- 
дар оны игеруд1н жэне эсер етудщ карапайым адамдарда жок жаратылы- 
стан  жогары,  кудайы  куш1 деп туешедь
127.  Ш Ы ЕАРМ АШ Ы ЛЬЩ  -  сапалык жаца, бурын ешкашан болма- 
ган  б!рдеце тудыратын  кызмет.
128.  ЭВРИСТИКА -   анык емес  жагдайларда проблемаларды  шешу 
H eri3ri  neH i 
болып табылатын метод немесе  методологиялык пэн.  Эври- 
стиканьщ басты  проблемасы  -  кайшылыктарды жою.
129.  Э КЗИСТЕНЦИ АЛИЗМ  
(eMip 
суру философиясы) -  жалгыз нак- 
ты шындык ретшде адам болмысын танитын 
K a3ipri 
замангы иррациона-

листж  философиялык багыт.  Экзистенциализмнщ жалпы  кдгидасы  - адам- 
ньщ 

жүктеу/скачать 6,87 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: