Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі е. Ы. Бидайбеков, В. В. Гриншкун, Г. Б. Камалова, Д. Н. Исабаева, Б.Ғ. Бостанов білімді

120
ты іріктеу, сонымен қатар мультимедианы ұтымды қолдану қажет. 
Мультимедиа-ресурстарын қолдануға негізделген дидактикалық 
ойындарды дайындау мен өткізудің бірнеше кезеңдерін ерекшелеу 
мақсатқа лайық, соның ішінде:
- ой,
- ұйымдастыру,
- жүргiзу,
- талдау.
Дидактикалық ойынның бiрiншi, ең күрделi жəне жауапты кезеңі 
–  келесi құрамдастардан тұратын  ой:
- сыныпты таңдау,
- сабақ тақырыбын анықтау,
- сабақтың түрiн анықтау,
- уақыт шектеулерін анықтау,
- ойынның үлгілері мен түрлерін таңдау.
Ойын жүргізілетін сыныпты таңдау оның ерекшелiктерiмен 
анықталады (бейіні, жаттығу деңгейі, жұмыс қабiлеттiлiгі, 
ұйымшылдық жəне тағы басқалар). Бұл ретте оқушылардың 
пəнге деген қызығушылығын көтерумен қатар  мультимедиалық 
технологияларды пайдалану арқылы оқу жəне тəрбиелiк мəселе-
лерді шешуді негiзге алу керек. Мысалы, мультимедиа ресурс-
тарын қолданумен дидактикалық ойынды білімдері орташа 
жəне жоғары деңгейлі математикалық бейінді сыныпта жүргізілуі 
мүмкін.
Мұғалiм ойын өткiзген сабақтың тақырыбын анықтау кезінде де 
шексiз таңдауға ие болады. Бұл жаңа тақырыпқа кіріспе де, шолу 
да болуы мүмкiн; мəндiлiгі жағынан қосалқы немесе курстың 
негiзгi тақырыптарының бiрi болуы мүмкін. Мұғалiм бұл ретте 
таңдалған тақырып бойынша дидактикалық ойынды дайындау мен 
жүргiзуге  əжептəуiр көп уақыт пен күш-жігер жұмсау қаншалықты 
орындылығын анықтауы керек (егер ол қолданбалы сипатта болса, 
ерекше практикалық құндылығы болмаса жəне курсты оқу кезінде 
үлкен рөл атқармайтын болса).
Мультимедиалық технологиялар қолданылатын дидак-
тикалық ойындар сабақтардың барлық түрлеріне қолданылады, 
сабақ түрiнің нақты ойын таңдауына əсері қызықты. Ойынның 
табысты өткiзілуi үшiн мұғалiмге əр түрлi дидактикалық 
ойындармен жұмыс істеудің белгiлi тəжiрибесi қажет. Дидакти-
калық ойын қайталау сабағында, алынған бiлiмді жалпылау-

121
да, есептерді шешу дағдыларын бекiтуде, бақылау жұмысына 
дайындық ретiнде немесе бақылау жұмысы ретінде өткізілуі мүмкін.
Уақыт шектеуін анықтау кезеңінде дидактикалық ойын-
ды жүргiзудің тiкелей уақыт ұзақтығын, сондай-ақ қажеттi 
мультимедиалық ресурстарды қалыптастыруды ескерумен 
дайындыққа кеткен уақытты ой елегінен өткізу қажет. Бiрiншiден, 
мысалы, ойын бүкіл сабақ бойында бола ма, немесе оған сабақтың 
бір бөлігі беріле ме, немесе мүмкін, ол  бiрнеше сабақ бойы бiрнеше 
күн iшiнде өткiзілетін шығар (мысалы, ойындар топтамасы). 
Екiншiден, дайындық уақыты, бiрнеше күндерден бiрнеше аптаға 
дейiн уақыт алуы мүмкін. Бұл ойын түрін, ойын мақсатын таңдауға, 
пайдаланылатын мультимедиалық ресурстардың ерекшелiктерiне, 
мұғалiм мен оқушылар  арасында мiндеттерді бөлуге байланысты 
болады. 
Дидактикалық ойынның үлгісін таңдау бiрнеше факторларға 
байланысты болады, олардың негiзгiлері мыналар: сыныптың си-
паттамасы (оның ішінде бұл сыныпта оқу жұмысы үлгілерінің 
қандайлары жəне қаншалықты жиі қолданылғаны); оқушыларды 
жас ерекшелiктері; сабақтың тақырыбының сипаты, пайдаланыла-
тын мультимедиалық ресурстардың ерекшелiктері.
Келесi кезең – дидактикалық ойынды ұйымдастыру, ол өз 
кезегiнде мына жеке құрамдастарға бөлiнедi:
- ойын сценарийін жазу;
- мұғалiм мен оқушылар арасындағы мiндеттерді бөлу;
- тапсырмаларды таңдау;
- оқушылардың қызметін бағалау өлшемдерін əзiрлеу.
Сценарий жазу – мультимедиа-ресурстарды қолдану 
дидактикалық ойынды дайындаудағы ең қиын жəне жауапты кезең. 
Оны бiр мұғалiм (мұғалiмдердi тобы), сондай-ақ оқушылар тобы-
мен бірге мұғалiм (ең белсендi, шығармашылық саналы, талантты 
оқушылар) əзірлей алады. Дидактикалық ойынның сценарийі келесi 
сəттерді бейнелеп көрсетуi керек:
-   ойынның толық жоспары;
-   ойынның əр кезеңiн жүргiзу бойынша нұсқаулық;
-   қатысушылар рөлдерiнің жəне реквизиттердің тiзiмі (рөлдерді 
алдын ала анықтаған жөн);
- 
 
пайдаланылатын мультимедиалық технологиялар мен 

122
ресурстардың тiзiмі, жəне оларды ойынның əр кезеңінде пай-
далану ерекшелiктерi;
-  есептер, жаттығулар, шешімдері мен бағалау өлшемдері бар 
сұрақтарды іріктеу;
-   ойынды талдау үшiн сұрақтар.   
Дидактикалық ойынды əзiрлеуде жəне дайындауда ойынның 
сценарийін қалыптастырған, тапсырмаларды, оларды бағалау 
өлшемдерін іріктейтін,  оқушылар арасында рөлдердi үлестiретiн 
бір ғана мұғалім (мұғалiмдер тобы) қатыса алады. Мысалы, 
параллель топтағы басқа сынып үшiн мұғалiм бiр топ оқушымен 
бiрлесіп жұмыс істеуі мүмкiн. Бүкіл сыныппен жұмыс істеуде 
дайындау үстінде  оқушыларды бөлуге болмайды, мүмкін-
дігінше, əрқайсысына өздерін көрсету үшін тең мүмкіндіктер берген 
жөн.
Дидактикалық ойынға тапсырмаларды жəне мультимедиа-ре-
сурстарды мұғалiм өзі жеке немесе оқушыларымен бiрге таңдауы 
мүмкін (мысалы, олар тапсырмаларды бір-бірі үшін дайындау 
кезінде). Практикалық жəне шығармашылық тапсырмаларға жəне 
жаттығуларға мiндеттерге айқын талап орнату керек:
-  тапсырмалар күрделiлiк деңгейiмен ерекшеленуi керек жəне 
бiрнеше шешiм тəсiлдерi болғаны дұрыс;
-  тапсырмалар практикалық мəнi бар қызықты, сонымен бiрге 
пəнаралық байланысты жүзеге асыру мүмкiн болғаны дұрыс;
-   тапсырмаларды орындау қиын болуы немесе теориялық мате-
риалсыз мүмкiн емес болуы керек;
- 
 мүмкіндігінше, есептердің шешiмі қарапайым, қолжетімді 
жəне оқушылардың көпшілігімен орындалатын болуы тиіс.
Дидактикалық ойындағы бағалау өлшемдері туралы айтқанда:
- бұл өлшемдер мұғалiммен (оқушылармен бiрге болуы мүмкiн) 
алдын ала жасалады жəне ойын жүргiзуiне дейiн немесе ба-
сында жарияланады;
- оқушылардың барлығы немесе тек қана оң нəтижелер 
көрсеткендері  бағалана алады;
- топтық жұмыс əртүрлi бағаланады: топтың əрбір мүшесi немесе 
бүкіл топтың жұмысы бағалануы мүмкін;
- бағаны мұғалiм, мұғалiм жəне оқушылар, оқушылардың өздерi 
қоя алады;
- бағалаудың мына нұсқалары болуы мүмкiн: сабақ барысын-
да, ойынның соңында, сабақтың соңында (жазбаша жұмысты 

123
немесе мультимедиа-ресурстарымен жұмысты бағалау 
жағдайында).
Мультимедиа-ресурстарды қолданумен дидактикалық ойынды 
жүргiзудің қорытынды кезеңі оны талдау, яғни өткен ойынды не-
месе ойын топтамасын мына сұрақтарға жауап берумен бағалау: 
не нəрсеге қол жетті, не нəрсе болмай қалды; сəтсiздiктердiң себебi 
неде, жəне т.б. Келесі маңызды сəттерге назар аудару қажет:
1. Ойынды əр түрлi үлгіде талдауға болады: оқушы өз əсерлерін 
кезекпен айтқан жағдайда – ауызша; ауызша саралау арқылы (мыса-
лы, топ мүшелерiнің бiрi өткен ойын туралы топтың пікірін айтады); 
жазбаша (мысалы, сауалнама түрінде)
2. Ойын талдауын бірден сабақтан соң немесе бірнеше уақыттан 
кейін өткiзуге болады (қалауына қарай қос талдау жүргiзуге болады).
3. Дидактикалық ойынды талдау сынып деңгейінде сияқты 
педагогикалық деңгейде де қажет.
Дидактикалық ойынды ұйымдастыру мен жүргiзу барысын-
да ұстаздың ойындағы ұстанымы мен рөлі өте маңызды, өйткенi 
ойынның жетiстiгi оқушылардың оқу дағдылары мен бiлімдерінен 
ғана емес, ұстаздың кəсiби дайындығынан, көбіне оқушының білім 
құштарлық əлеуетін оңтайлы іске асыруды толығымен қамтамасыз 
ететін оның қызмет стиліне байланысты болады. 
4.4 Оқушылардың өз бетiндiк жұмысындағы 
мультимедиа
Мультимедиа технологияларды пайдалану оқушыларының 
өзіндік оқу жұмысының тиiмдiлiгін арттыра отырып, түрін 
айтарлықтай өзгертуі мүмкін.
Оқу кезінде мектеп оқушыларында ғылыми, оқу жəне əдістемелік  
əдебиетті өзіндік оқудың тұрақты қажеттілігін, көпшiлiгi ғаламтор 
желiсінде жарияланатын заманауи мультимедиа-ресурстарын 
қолдану қажеттілігін қалыптастыру қажет. Бұл үшiн оқушы өзінің 
танымдық белсендiлiкті қажет ететін жағдайға қойылуы керек. 
Сондықтан да жалпы орта бiлiм жүйесiнде мектеп оқушыларының 
тиiмдi өзiндiк жұмысын ұйымдастыру аса маңызды.
Мектеп оқушыларының өзіндік қызмет түрлерiнiң жiктеулерi 
алуан түрлi болғандықтан, оқушылардың танымдық дербестiгiнің 
деңгейi бойынша жiктеудi қарастырайық.

124
Үлгi бойынша жаңғыртылатын өзiндiк жұмыстары. Жұмыстың 
бұл түрі үлгi ретінде түрлі мультимедиалық ресурстар қолданылатын 
үлгіні пайдалану негiзiнде орындалады. Мектеп оқушыларының 
танымдық өзіндік қызметi тану, ұғыну, есте сақтау, белгiлi əдiстi 
жаңа міндетке жинақтауда көрінеді. Мұндай жұмыстардың мақсаты 
тапсырмаларды орындаудың тəсiлдерiн бекiту, біліктілік пен 
дағдыны қалыптастыру, оларды мықтап нығайту, таным белсендiлiгі 
мен өзіндіктің жоғары деңгейлi тапсырмаларын орындауға негіз 
қалау болып табылады. Мұндай жұмыстар мұғалiммен таңдалған 
мультимедиа-ресурстарымен өзiндiк жұмыс үлгісінде, оқу мульти-
медиа-материалын іріктеу мен жүйелеу сабақ конспектісі  түрінде 
берілуі мүмкін. 
Эвристикалық өзiндiк жұмыстары. Өзiндiк жұмыстың 
бұл түрлерінде оқушыға бейтаныс жағдайды талдап, қажеттi 
мультимедиа-ақпаратты алуды талап ететін танымдық мiндеттерден 
тұрады. Эвристикалық түрдегi жұмыстарды орындау барысында 
оқушының танымдық белсендiлiгі мен дербестігі мəселелі жағдайды 
талдау жəне тапсырманы шешу тəсілдерін табудағы ол өткізетін 
жалпылауларда байқалады. Мұндай тапсырмаларды орындау 
нəтижесiнде мектеп оқушылары iздестiру қызметтерiнен тəжiрибе 
жинайды, шығармашылық элементтерiн меңгередi.
Шығармашылық (зерттеу) өзiндiк жұмыстары. Бұл түрдегі 
өзiндiк жұмыстар мектеп оқушысының мультимедиа-ақпаратты 
қолдану арқылы ол үшін жаңа білімдер өндiрiсіне тiкелей қатысуды 
білдіреді. Мектеп оқушысы өз алдында тұрған мəселелерді шешу 
құралдары мен тəсілдерін өзі таңдауы қажет, жəне тапсырма-
ны орындауы үшiн қажеттi білім мен мультимедиа-ресурстарды 
анықтап, қажеттісін таңдауы қажет.
Соңғы екi үлгідегі өзiндiк жұмыстарды жобалар түрінде өткiзген 
дұрыс. 
Өзіндік оқуды өткiзу тəсiлдерiнің кең таралғандарының бiрi 
мультимедиа-ақпаратты кең ауқымды пайдалануға негiзделген 
кешендi кейс-технологиялар болып табылады. Мұндай техно-
логиялар арнайы үлгіде (кейс түрінде) ұсынылатын баспа жəне 
мультимедиалық оқу-əдiстемелiк материалдарды өзіндік оқуға 
негiзделген. Бұл ретте дəстүрлi сынып-сабақтық пəндерге маңызды 
рөл берiледi. Дегенмен, оқушылардың топ құрамында арнайы 
 
дайындалған мұғалiмдермен белсендi жұмысына жиi назар аудары-
лады. 

125
Кеңестер, конференциялар, хат алмасу өткізу үшін жəне 
мектеп оқушыларын электрондық кітапханалардағы оқу 
жəне басқа ақпаратпен қамту үшін компьютерлік желiлер мен 
ондағы жарияланған мультимедиа-ресурстар, дерекқор мен оқу 
мекемелерінің электрондық басқару жүйесі осындай техноло-
гияларды пайдаланады. Осыған пайдаланылатын мультимедиа-
технологиялардың маңызды қасиетіне мектеп оқушыларын жедел 
басқару, мұғалiммен жəне сыныппен қарым-қатынас барысында 
тəрбиелеу мүмкiндiгі болып табылады. 
Негiзiнен, оқу үрдісiне кейс-технология енгiзу – жалпы орта 
бiлiм беру жүйесiндегі  дəстүрлi əдiстердiң  бай мүмкiндiктерiн пай-
далану мен сақтау талабымен байланысты оқушылардың өзіндік 
оқуының үлкен көлеміне көшудің ыңғайлы тəсiлi.
Сипатталған тəсілдер шеңберіндегі өзіндік оқытуда 
қолданылатын мультимедиа-материалдардың ерекшелiктері мына-
лар:
- мектеп оқушыларына пəнді мұғалiммен кездесуді қысқарту 
жəне дəстүрлi мектеп кітапханаларынан алыстау жағдайында өз ал-
дына толық зерттеуге мүмкіндік беретiн жүйелі-ұйымдастырылған 
мультимедиа-материал кешенінің толықтығы жəне бүтiндiгі;
- оқушылардың белсенді өзіндік жұмысын білдіретін жəне 
ынталандыратын барлық мультимедиа-ресурстардың маңызды 
интербелсенділігі;
- оқушылардың кəсiби қызметiне мүмкін бағытталу (əсiресе 
бейінді оқу үшiн).
Өзіндік оқудың арту мүмкіндігіне қарамастан, мультимедиа-
технологияларын пайдаланумен өткізілетін мектептегі дəстүрлі 
күндізгі сабақтар мұндай технологиялардың маңызды элементі 
болып табылады. Мұндай пəндер мектеп оқушыларының оқу 
материалының үлкен дербес блоктарын дербес зерттеу мен ұғыну 
кезінде алынған түрлi бiлiм-дағдыларын практикалық қолдануға 
есептелуi керек. 
4-тараудың сұрақтары мен тапсырмалары
1.  Мультимедиа зерттеу объектiсi болған жағдайдағы негізгi оқыту 
əдiстерін көрсетiңiз. Мектеп оқушыларының мұндай оқу мазмұнына 
не кiруi керек?
2. Мультимедиа-технологияларды белсендi зерттеуге не себеп болады?

126
3. Мектеп оқушыларын қажеттi мультимедиа-ресурстарын iздестiруге 
қалай үйретуге болады?
4. 
 
Оқу телекомуникациялық жобалары шеңберiнде мектеп 
оқушыларымен жүзеге асырылатын мультимедиа-ресурстарын 
іздестiру ерекшелiгi қандай?
5. 
 
Мектеп оқушыларын мультимедиа-технологияларын қолданумен 
оқытудың қандай əдiстерін белсендi оқыту əдiстерiне жатқызуға бо-
лады? Нелiктен?
6.  Ақпараттық ресурс əдiсін сипаттаңыз жəне мысалмен келтiрiңiз.
7.  Мультимедиа-технологияларын қолданумен  жүзеге асырылатын жо-
балар əдiсін сипаттаңыз жəне мысалмен келтiрiңiз.
8. Мультимедиа-технологияларын қолданумен  жүзеге асырылатын 
көрсету əдiсін сипаттаңыз жəне мысалмен келтiрiңiз.
9.  Белсендi оқыту əдiстерін мультимедиа-технологияларды пайдалану-
мен  бірге қолдану мектеп оқушылары дайындығының тиiмдiлiгіне 
қалай əсер етедi? Жауапты дəлелдеңiз.
10.  Оқушылармен мультимедиа-құралдарын қолданумен iскери жəне 
дидактикалық ойындарды жүргізудің мүмкін əдістерін сипаттаңыз. 
11. 
Мультимедиа-технологияларды қолданумен iскери жəне 
дидактикалық ойындардың негізгі құрамдас бөліктері мен кезеңдерін 
сипаттаңыз. 
12.   Сынып-сабақтық жүйе шеңберінде мультимедиа-технологияларға 
негізделген ойындарды жүргiзу мүмкiн бе? Жауапты мысалмен 
түсiндiрiңiз.
13. 
Мультимедиа-технологияларды қолданумен iскери жəне 
дидактикалық ойындардың оқушыларды оқытудағы оң əсерлерін 
көрсетіңіз. Бұл жағдайда мультимедиа-технологиясын оқыту 
тиімділігін арттыруға қалай əсер етеді?
14. 
 
Жүзеге асырылуы мультимедиа-технологияға негізделетін 
оқушылармен ең қарапайым оқу ойынына мысал табыңыз. 
15. 
 
Мультимедиа-технология жəне мультимедиа-ресурстарын 
қолданумен өткізілетін оқушылардың өзіндік жұмысының негізгі 
түрлерін атап шығыңыз.
16.   Оқушылардың  өзіндік  жұмысында  қолданылатын  мультимедиа-
ресурстардың ерекшеліктерін көрсетіңіз. 

127
5-ТАРАУ АҚПАРАТТЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАР
5.1 Ақпараттық технологиялар ұғымы, 
ерекшеліктері мен түрлері
Қазіргі қоғамды ақпараттандыру жəне онымен байланысты 
білім беруді ақпараттандыру ақпараттық жəне телекомуникациялық 
технологияның кеңінен таралуы, жетілуімен сипатталады. Олар 
ақпаратты алу жəне қазіргі білім беру жүйесіндегі оқытушы 
мен оқушының қарым-қатынасын қамтамасыз ету үшін кеңінен 
қолданылады. Сонымен қатар, бүгінгі күні оқытушы ақпараттық 
жəне телекомуникациялық технология аясындағы білімді меңгеріп 
қана қоймай, өзінің кəсіби іс-əрекетінде оларды қолдана алатын ма-
ман болуы тиістігін түсінуі қажет.  
«Технология» гректің сөзі жəне аудармасында өнімді, материал-
ды, жартылай өнімді затқа түрлендіру, өңдеу немесе қайта өңдеу 
əдістері мен тəсілдерінің жиынтығы деп түсіндіріледі. Бұл сөздің 
қазіргі түсінігі ғылыми жəне инженерлік білімді практикалық тап-
сырмаларды шешуге қолдануды қамтиды. Бұл жағдайда ақпараттық 
жəне телекомуникациялық технология деп ақпаратты өңдеу мен 
түрлендіруге бағытталған технологияларды есептеуге болады.
Ақпараттық жəне телекомуникациялық технологиялар – бұл 
ақпаратты алу жəне тасымалдау, өңдеу, сақтау, жинау алгоритмі мен 
əртүрлі тəсілдері, əдістерін сипаттайтын жалпылама ұғым. 
Бұл анықтамаға «қолдану» сөзі енгізілмеген. Өйткені, ақпараттық 
жəне телекомуникациялық технологияларды қолдану, тағы бір тех-
нологиясын – ақпараттандыру технологиясының бір бөлігі болып та-
былатын, білім берудегі ақпараттық жəне телекомуникациялық тех-
нологияларды медицинада, əскери істе жəне адам əрекетінің басқа 
да аясында қолдану технологиясы туралы айтуға мүмкіндік береді. 
Осы қолдану аясында ақпараттандыру технологиясының өзінің 
ерекшеліктері бар. Мысалы, ақпараттық жəне телекомуникациялық 
технология ретінде қарастырылатын Интернет технологиясын 
айтуға болады. Мұнда, білім беруде Интернетті қолдану технология-
сын ақпараттық жəне телекомуникациялық технология ретінде емес, 
білім беруді ақпараттандыру технологиясы ретінде есептеу орынды.
Білім беруді ақпараттандыру технологиясы ұғымының 
мағынасы білім беру аясында ақпараттық жəне телекомуникациялық 

128
технологияны қолдану технологиясы деп есептеуден гөрі, кеңірек 
екендігін түсіну қажет. Бұл ұғым білім беруді ақпараттандыру 
мақсатына жетуге мүмкіндік беретін барлық əдістер, тəсілдер 
жиынтығын қамтиды. Мысалы, білім беруді ақпараттандыру тех-
нологиясына білім беруге арналған ақпараттық ресурстарды жасау 
тəсілдері мен сапасын бағалау, педагогтардың ақпараттық жəне 
телекомуникациялық технологияны өзінің кəсіби іс-əрекетінде 
тиімді пайдаланудағы оқыту əдістері жатады. 
Білім беру аясында қолданылатын ақпараттық жəне 
телекомуникациялық технология құралдарының негізінде қосымша 
құрылғыларымен жабдықталған дербес компьютер жатады. 
Компьютердің мүмкіндіктері оған орнатылған программалық 
қамтамасыз етілумен анықталады. Программалық құралдардың 
негізгі категориялары жүйелік программалар, қолданбалы про-
граммалар жəне аспаптық құралдар болып табылады. Жүйелік 
программаларға компьютер мен жабдықтардың жəне дер-
бес компьютерді пайдаланушының арасындағы өзара əрекетті 
қамтамасыз ететін операциялық жүйелер, сонымен қатар əртүрлі 
қызметтік немесе сервистік программалар жатады. Қолданбалы 
программаларға ақпараттық технологияның құрал-сайманы бо-
лып табылатын – мəтін, графика, кестелік мəліметтермен жəне т.б. 
жұмыс жасау технологиясы, программалық қамтамасыз ету жатады. 
Құрал-саймандық программаларға программалық қамтамасыз 
етуді сипаттауға арналған программалар жатады. 
Білім берудің қазіргі жүйесінде əмбебап офистік қолданбалы 
программалар жəне ақпараттық жəне телекомуникациялық техно-
логия құралдары: мəтіндік үрдіссорлар, электрондық кестелер, пре-
зентация дайындауға арналған программалар, мəліметтер қорын 
басқару жүйесі, органайзерлер, графикалық пакеттер жəне т.б. кең 
қолданыс табуда. 
Компьютерлік желілердің пайда болуына байланысты педагог-
тар мен оқушылар жер шарының кез келген жерінен ақпаратты алуға 
жаңа мүмкіндік алды. Интернет ауқымды телекомуникациялық 
желісі əлемдік ақпараттық ресурсқа (электрондық кітапханаға, 
мəліметтер қорына, файлдар қоймасына жəне т.б.) кіруге мүмкіндік 
берді. Ең атақты Интернет ресурсы – WWW əлемдік торда бірнеше 
миллиард мультимедиалық құжаттар жарияланған. 
Телеқатынастық желіде Интернетке жəне адамдарға қажетті 
ақпараттармен алмасуға жəне қарым-қатынас жасауға мүмкіндік 

129
беретін электрондық пошта,  ICQ, жаңалықтар тобы, чаттар 
тəрізді көптеген басқа да сервистерге кіруге болады.  Нақты уақыт 
режимінде қарым-қатынас жасауға арналған, сондай-ақ байланыс-
ты орнатқаннан кейінгі мəтінді, дыбысты жəне суретті беруге 
мүмкіндік беретін арнайы программалар жасалған. Бұл программа-
лар қолданушы мен жеке компьютерде орнатылған программаның 
арасындағы біріккен жұмысты ұйымдастыруға жағдай жасайды. 
 Компьютерлік желіде жаңа мəліметтерді сығымдау алгоритмінің 
пайда болуымен дыбыстың сапасы артып, сапасы жағынан 
телефондық желідегі дыбыстың сапасына жақындай баста-
ды. Мұның нəтижесінде, жаңа технология – Интернет-телефо-
ния белсенді дами бастады. Арнайы құрылғының жəне Интернет 
желісіндегі программалық қамтамасыз етудің көмегімен аудио жəне 
бейнеконференцияны өткізуге болады. 
Компьютерлік желіде ақпаратты тиімді іздеуді қамтамасыз ету 
үшін ақпаратты іздеу технологиясы қолданылады, олардың мақсаты 
– ауқымды компьютерлік желідегі ақпараттық ресурстар тура-
лы мəліметтерді жинақтау жəне қолданушыға ақпаратты жылдам 
іздеуге мүмкіндік беру. 
Іздеу жүйесінің көмегімен бүкілəлемдік өрмектегі құжаттарды, 
мультимедиалық файлдарды жəне программалық қамтамасыз 
етілуді, мекемелер мен адамдар туралы мекен-жайлық ақпаратты 
іздеуге болады. 
Желідегі ақпараттандыру құралдарының көмегімен оқу-
əдістемелік жəне ғылыми ақпараттарды алуға мүмкіндік ашылып, 
кеңестік көмекті ұйымдастыру, ғылыми-зерттеу іс-əрекетін үлгілеу, 
виртуалды оқу сабақтарын (семинарлар, дəрістер) нақты уақыт 
аралығында жүргізуге болады.
Маңызды ақпараттық жəне телекомуникациялық технологияның 
қатарына бейнежазба жəне телехабар (теледидар) жатады.
Бейнепленка жəне оған сəйкесінше ақпараттандыру құралдары 
көптеген оқушылардың алдыңғы қатарлы оқытушылардың дəрістерін 
тыңдауға мүмкіндік береді. Мұнда дəрісі бар бейнетаспаларды ар-
найы жабдықталған аудиторияларда, сонымен қатар үй жағдайында 
қолдануға болады. Негізгі оқу материалы баспа оқулығында жəне 
бейнетаспаларда беріледі. Мысал ретінде шетел тілін дəстүрлі 
оқытуды алуға болады, мұнда оқушы баспа  оқулығымен қатар маг-
нитофон немесе арнайы оқытушы программамен жабдықталған 
компьютерді қолданады. 

жүктеу/скачать 1,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: