Қазақстан республикасы білім жəне ғылым министрлігі е. Ы. Бидайбеков, В. В. Гриншкун, Г. Б. Камалова, Д. Н. Исабаева, Б.Ғ. Бостанов білімді

131
Қазіргі ақпараттық жəне телекомуникациялық технологиялар-
дың көмегімен, соның ішінде электрондық пошта, телеконферен-
ция немесе ICQ білім беру үдерісіне қатысушылардың арасындағы 
қарым-қатынасты уақыт бойынша үнемдеп кеңейте таратуға жағдай 
жасайды. Мəселен, педагогтар мен оқушылар əртүрлі елде өмір 
сүріп, кез келген өзіне тиімді уақытта өзара қарым-қатынас жасай 
алады. Мұндай сұхбат уақыт бойынша созылуы яғни – сұрақ бүгін 
берілсе, оған жауап бірнеше күннен кейін алынуы мүмкін. Мұндай 
мүмкіндіктің көмегімен ақпаратпен (сұрақтар, нұсқаулар, қосымша 
материалдар, бақылау тапсырмалары) алмасуға болады, сондай-
ақ оқушы мен оқытушы алынған мəліметті талдап жəне оған өзіне 
тиімді уақытта жауап беруіне болады.
Білім беру аясында қолданылатын ақпараттық жəне теле-
комуникациялық технологияларды, əртүрлі көрсеткіштері бойын-
ша жіктеуге болады. Мəселен, білім беруді ақпараттандыруға бай-
ланысты, көрсеткіш ретінде, ақпаратқа əсер ету алгоритмін немесе 
қолданылу əдісі мен тəсілін қарастыру ыңғайлы.   Бұл жағдайда 
ақпаратты сақтау, көрсету, енгізу, тұжырымдау, өңдеу жəне тасымал-
дау технологиясын ерекшелеуге болады.
Көптеген ақпараттық жəне телекомуникациялық технологиялар 
белгілі. Əрбір жыл сайын білім беруді ақпараттандыру тұрғысынан 
маңызды жаңа құралдар жəне технологиялар пайда болуда. Олардың 
барлығын атау жəне олардың барлығын меңгеру мүмкін емес. Тек 
қана, қандай да бір жағдайда бұл технологиялардың бірқатары ма-
мандарды дайындау сапасын арттыруға əсер ететіндігін түсіну 
маңызды. 
5.2 Ақпаратты гипермəтіндік түрге келтіру. Гипермедиа
Білім беруде қолданылатын ақпараттық технологиялардың 
бірін ақпаратты сақтау мен көрсетуге бағытталған технология деп 
есептеуге болады. Əртүрлі басылымдарда оған мəліметтер қорын, 
презентациялық жəне басқа да ақпараттық технологияларды құруға 
қолданылатын əдістер, тəсілдер жəне алгоритмдері жатқызылады.  
Соған қарамастан, қазіргі уақытта негізгі телекомуникациялық 
жүйенің кең таралуына байланысты ақпаратты сақтау мен көрсетуге 
арналған барлық жекеленген əдістерді қамтитын Интернет желісі 
тəрізді сыйымды технология пайда болды. Мұнда педагогтар мен 

132
оқушыларға жиі жұмыс істеуге болатын гипермəтіндік технология-
лар туралы сөз болып отыр.
Ақпаратты гипермəтіндік түрде көрсету негізінде мəтін дəстүрлі 
ұғымын сызықты емес мəтін ұғымын енгізу жолымен кеңейту ту-
ралы идея жатыр, ол арқылы ерекшеленген мəтіндік үзінділер 
(ақпараттық мақалалар) арасында тығыз байланыс орнатылады жəне 
мəтіндегі бір фрагменттен басқаға көшу ережесі анықталады. Бұдан 
гипермəтін немесе сызықты емес мəтін деп аталатын жүйе пайда 
болады. Гипермəтіндік жүйені компьютерлендірудің негізгі идеясы 
гипермəтіндік мақалаларды автоматты сақтау жəне олардың өзара 
ауысуын қамтамасыз етуінде. Бірақ гипермəтін əрқашан компью-
термен жəне оған сəйкесінше автоматтандыру технологияларымен 
байланысты емес. Компьютерлік гипермəтінді қолмен жасалатын 
гипермəтін басып озды, оның бір нұсқасы – үлестірмелерді дəстүрлі 
түрде қолдану. Мұндай үлестірмелерді нөмірлеуге жəне сілтемелер 
арқылы жабдықтауға болады. Олардың ыңғайлылығы, аз ғана көлем 
ала отырып, жазбаны бірнеше бөлікке бөлуінде. Қолданушы жаңа 
ақпараттың есебінен жүйемен байланысты өзгерте отырып, картоте-
каны жеңіл қайтадан ұйымдастыра алады. Бірақ, шынында, мұндай 
картотеканың көлемін арттырумен таңдалған байланыс арқылы 
қажетті карточканы іздеу қолмен орындалатындықтан, онымен 
жұмыс істеу қиындық келтіре бастайды.
Қолмен орындалатын гипермəтіннің басқа нұсқасы – бұл қағазға 
басылған анықтамалық кітап, мəселен, сөздік немесе энциклопедия. 
Мұндай кітаптарда жарияланатын мақала немесе анықтаманың бір-
біріне сілтемесі болады. Осы сілтемелердің негізінде оқырман толық 
жəне өзара байланысты ақпаратты ала алады. Бірақ мұнда оқырманға 
сілтеме көрсетілген мақаланы іздеу үшін беттерді парақтау қажет 
емес.
Көптеген ғасырлар бойы ішкі қиылысатын сілтемелер жəне басқа 
құжаттарға сілтеме жасау мазмұнның маңызды бөлігін құрайды. Мы-
салы, Құранда аннотация жəне мəтінге орнатылған комментарийлар 
көп қолданылады, сонымен қатар басқа ақпарат көздеріне сілтеме 
жасау үлкен рөл атқаратын Абайдың шығармаларын атауға болады. 
Бұл мысалдардың барлығы гипермəтіннің бұрынғы уақытты  түріне 
байланысты айтылған. 
Қазір, көптеген мамандар, ақиқат гипермəтін туралы ком-
пьютер арқылы орындалатын гипермəтінді айтуға болады деп 
есептейді. Гипермəтінді толығырақ қарастырайық. Гипермəтіннің 

133
негізгі компоненті мəтіннің жəне басқа мақалаларға сілтеменің 
тақырыбынан тұратын анықтамалық немесе ақпараттық мақала 
болып табылады.  Ыңғайлы болуы үшін гипермəтін алфавиттік 
көрсеткішпен (кіріспе, глоссарий немесе индекспен) жəне басты 
тақырыптар тізімімен жабдықталуы тиіс. Ақпараттық мақалада 
сипатталатын нысанның атауы берілетін тақырыппен байланысты-
рылады. Мақалалар қолданушының оны оқып, басқа мақалаларға 
көшіп кетпеуі үшін  көз тартатындай болуы қажет. 
Мақаланың мазмұнын ашатын басты элементі – мəтін. 
Ақпараттық мақаланың мəтіні ұғымның мəнін ашуы үшін 
түсініктемелер, мысалдар, дəлелдемелер, салыстырулар, бағалаумен 
көрсетілуі мүмкін. Мақаланың мəтінін асығыс қарауда, қосымша 
ақпараттың негізгі ақпараттың безендірілуінен айырмашылығы 
болуы шарт. Мысалы, ол негізгі ақпаратқа қарағанда оң жағынан 
жеке абзацпен немесе ұсақ шрифтпен терілуі тиіс. Бұдан басқа, 
қазіргі компьютерлік құралдарды гипермəтінді ұйымдастыруда 
қолдану мақала жазушыларға көптеген нұсқалардың ішінен 
өзіне ұнайтын түсті беруі тəрізді мүмкіндік береді. Анықтамалық 
мақаладағы ақпарат тез көруге жəне таңдап оқуға мүмкіндік беретін 
тақырыпшалармен реттеліп, қамтылуы тиіс. Безендіру барлық 
гипермəтіндік беттерді қарау арқылы, барлық тақырыпшаларды 
қиындықсыз қарап шығуға жағдай жасайтындай болуы тиіс. 
Гипермəтін ақпараттық мақаланың негізінде өзара туыстас 
сөздер мен мақала арасындағы арнайы мағыналық сілтемелерді қосу 
арқылы ұйымдастырылады. Туыстас тақырыптардағы сөздер тізімі 
жергілікті анықтамалық аппаратты білдіреді. Сілтемелер тізіміне 
мақаланың тақырыбы немесе тақырыптың мағынасы жағынан жалпы 
немесе жеке тақырыптар, сонымен қатар мақалада қарастыралатын 
сатыдағы заттар мен үдеріс кезеңдері мен қатысушылары туралы 
мəліметті білдіретін мақаланың тақырыптары беріледі.
Телеқатынастарды енгізу жəне білім беруде ақпараттық техно-
логияны күнделікті қолдану алдыңғы қатарлы ақпараттық құралдың 
– гипермедиа жүйесін құруға əкелді. Гиперорта немесе гипермедиа 
деп гипермəтін аталады, оның құрамына əртүрлі типтегі ақпаратты 
құрылымдау кіреді.  

134
 
2-Ақпараттық 
мақала  
2-мәтін
 
6-Ақпараттық 
мақала 
6-мәтін
 
4-Ақпараттық 
мақала 
4-мәтін 
 
3-Ақпараттық 
мақала  
3-мәтін  
1-Ақпараттық 
мақала 
1-мәтін 
 
5-Ақпараттық 
мақала 
5-мәтін 
 
1-сурет. Гипермəтінді құру қағидалары
2-Ақпараттық 
мақала  
2-мәтін 
 
2-сурет   
4- Ақпараттық 
мақала 
4-мәтін 
 
3-Ақпараттық 
мақала  
3-мәтін  
1-видеоүзінді 
 
1- Ақпараттық 
мақала 
1-мәтін  
1-сурет  
 
5-Ақпараттық 
мақала
5-мәтін
1-Аудиожазба  
2-сурет. Гипермедианы құру қағидалары
Қазіргі уақытта əрбіреуі сəйкесінше өзара мағынасы жағынан 
байланысқан мəтіні, суреттері, бейнеүзінділері бар гипермедиа-жүйе 
болып табылатын электронды ақпараттық мультимедиалық энцикло-
педиялары, анықтамалары жəне оқу құралдары жоқ, оқу аймағын табу 

135
қиын. Осыған ұқсас оқу құралдары Интернет желісінде орналасқан. 
Қазіргі практикада тек қана мəтіндік ақпараттық мақалаларды ғана 
қамтитын компьютерлік гипермəтіндік жүйелерді табу мүмкін емес. 
Мұндай жүйенің барлығы фотосуреттерді, суреттерді, бейне жəне 
аудио үзінділерді біріктіре отырып гипермедиа жүйесін құрайды. 
Осыған байланысты гипермəтін ұғымы жалпылама болып табыла-
ды. Гипермəтін сөзін гипермедиалық болып табылатын жүйе деп 
атау тегін емес. Гипермəтін жəне гипермедиа сөздері өзара синоним-
дес сөздер.  
Гипермəтіндегі гиперсілтеме ретінде:
-  терминдер жəне ұғымдар сөздігіне сілтемелер;
-   статикалық иллюстрацияларға сілтемелер (бейнелейтін жəне 
шартты-графикалық);
- 
мультимедиалық ақпарат элементтеріне сілтемелер 
(анимациялық үзінділер, аудиожазбалар жəне бейнеүзінділер);
-  хрестоматиялық, анықтамалық жəне қосымша материалдарға 
сілтемелер;
- мəтіннің құрылымдық элементтеріне сілтемелер (кіріспе, 
тақырып нөміріне, бөліміне жəне бөлімшелерге, сұрақтар 
тізіміне жəне т.б.);
-  оқу жəне ғылыми əдебиеттер тізіміне сілтемелер;
-  ұйымдар тізіміне сілтемелер;
- 
тарихи жағдайлар мен күндер тізіміне сілтемелер 
(хронологиялық көрсеткіш);
-  географиялық аталымдар тізіміне сілтемелер;
-  телекомуникациялық желідегі сайттарға сілтемелер. 
Гипермəтіннің сілтемесі ретінде тек қана сөздер ғана емес, соны-
мен қатар сандар жəне графикалық элементтер де бола алатындығын 
атап өту керек. Гиперсілтемелер ақпараттық мақаланың белсенді 
элементтері болып табылады. Гипер сілтеменің көмегімен 
қолданушы өзі жұмыс істеп отырған ақпараттық ресурс бойын-
ша жергілікті компьютерде немесе телекомуникациялық желіде 
орналасқан басқа ресурсқа ауыса алады.  
Оқу материалында бағытталудың тиімділігі көбінесе 
гипермəтінде кіріспе, сілтеме, нұсқаулар, навигациялар жүйесінің 
қаншалықты дұрыс ұйымдастырылуынан тəуелді. «Ешбір үлкен 
кітап, – деп жазды Я. А. Коменский, – Нұсқаусыз шықпауы тиіс. 
Нұсқаусыз кітап – терезесі жоқ үй, көзі жоқ дене, тізімі жоқ мүлік: 
оны қолдану оңай емес» [2, қосымша əдебиет].

136
Гиперсілтемелер мен навигацияларды ұйымдастыруға арналған 
талаптар бар. Гиперсілтемелерде қайда бағытталғандығы жөнінде 
ақпарат қамтылуы жəне нақты белгіленуі тиіс. Гиперсілтеменің 
тізбесінде келесі қадамды көрсететін нақты логикалық келісім 
сақталуы қажет.  Əрбір тарауда (тақырыпта), параграфта жəне 
қосымша параграфта сілтеменің нұсқауы болуы тиіс, оның көмегімен 
тақырыптың (беттің), кіріспенің басына келуге болады, параграфқа 
немесе қосымша параграфқа, бөлімге немесе бөлімшеге көшуге бо-
лады. Сілтемелер гипермəтінді жасаушылардың ойымен сəйкесінше 
қойылады жəне сөздер арасындағы байланыс құрылымына жауап 
береді. Сілтемені бұлай орналастыру тəуелсіз, ешқандай бірыңғай 
нұсқаусыз қойылады. Соған қарамастан, сілтемелер тізімін туыстас 
ақпараттық мақалаларға безендірудің 2-кестеде сипатталған үш 
негізгі нұсқасын ерекшелеуге болады. 
2-кесте. Гипермəтіндегі гиперсілтеме тізімін безендіру
Гипермəтін тізімін безендіру нұсқалары
I нұсқа
II нұсқа
III нұсқа
Туыстас мақалалардың 
тақырыбы 
қарастырылып 
отырған мақаланың 
тақырыбынан кейін 
орналастырылады.
Туыстас тақырыптарға 
сілтемелер олардың 
мəтіндегі орналасуына 
орай жасалады.
Сілтемені безендірудің 
аралас тəсілі: 
сілтеменің бөлігі 
ақпараттық мақаланың 
тақырыбынан 
кейін, екінші бөлігі 
– оның мəтінінде 
орналастырылады.
Ақпараттық мақалалар оқырманға жеткізілуі тиіс гипермəтіннің 
негізгі тақырыбын анықтайды. Осыған байланысты, негізгі 
тақырыптың тізімі кез келген гипермəтіннің міндетті компоненті 
болып табылады. Мұндай тізімге мағынасы жөнінен туыстас 
сипаттағы сілтемелері, «жалпы-жеке» қатынасында сілтемелері 
жоқ барлық ақпараттық мақаланың тақырыптары енгізіледі. Прак-
тика көрсеткендей, басты тақырыптардың тізімінің оңтайлы 
өлшемі бір беттен артпауы тиіс. Басқаша жағдайда 5-7 оңай есте 
сақталатын бөлімдерді құрауы қажет. Гипермəтінде кіріспені, қағазға 
басылған дəстүрлі кітапқа ұқсас кіріспе тəрізді қарау керек. Кіріспе 
гипермəтінді құрайтын барлық ақпараттық мақалалар арасындағы 
логикалық байланысты бейнелейді. 

137
Кіріспемен қатар гипермəтіндік жүйеге глоссарий енгізілуі 
тиіс. Глоссарий гипермəтінінде алфавит бойынша реттелген барлық 
ақпараттық мақаланың тізімі.
Кіріспе жəне глоссарийдің болуы, егер оқырман оның толық 
аталуын білсе, оқырманға бұл ақпараттық мақаланың орны белгілі 
болса, онда оқырманға қажетті ақпараттық мақаланы тез табуға 
мүмкіндік береді. Гипермəтінді мəтін мен олардың арасындағы бай-
ланысты сүйемелдейтін сөз-терминдер жиынтығы ретінде түсіну 
қажет. Мұндай жүйені (ұғым-байланыс) ғылымда тезаурус деген 
атқа ие болды. Сондықтан кез келген гипермəтінде ақпаратты іздеу 
мен жүйелеудің негізі болатын тезаурусты ерекшелеуге болады. 
Гипермəтіндегі тезаурус ретінде ақпараттық мақалалар жиынтығы 
жəне олардың арасындағы байланыс алынады. 
Ғылымдағы белгілі тезаурустардың көпшілігі жеке сөзді 
түсіндіретін ұғым-терминдер жиынтығына негізделеді. Гипермəтінді 
қолдану ақпараттық мақалалар жəне сілтемелердің құрама атаула-
рын пайдалануға тыйым салмайды. Бұдан басқа, мақаланың неме-
се сілтеменің атауы ретінде мағынасы жөнінен аяқталған сөйлем 
алынады. Осылайша, дəстүрлі тезаурустардан гипермəтіннің 
тезаурусының ерекшелігі тек қарапайым емес, сонымен қатар 
нысандардың құрама аттарын қамтуында. 
Ақпаратты гипермəтіндік түрде көрсетудің енуі мен дамуы 
 
уақытының аралығының аздығына қарамастан, гипермəтіндік 
құжаттарды безендіру теориясы қалыптасты. Жекеше алғанда, 
гипермəтін құру принциптері анықталған. Олар үш түрлі – 
жалпымəнділік принципі, объектография принципі жəне өміршең 
ахуал приципі. Оларды толығырақ қарастырайық.
  Жалпымəнділік принципі – негізгі принцип, оның негізінде 
гипермəтіннің ақпараттық мақалалары қалыптасады. Осы принцип-
пен келісе отырып ақпараттық мақалаға мақаланың тақырыбына 
сəйкес, барлық нысандарға қарағанда, ақиқат ерекше пікірлерді 
енгізу қажет. Аталған тақырып үшін ерекше емес жалпы пікірлер 
мақалада кең түрдегі тақырып бойынша енгізілу керек. 
Аталған принцип адамның ойлау əрекетінің психологиялық 
ерекшеліктері тұрғысынан негізделуі мүмкін. Ойлау логикасы 
мынандай, ағымдағы тақырыптан алған ақпаратпен салыстырғанда 
оған туыстас тақырыпты меңгеруге көшуде адам жалпы 
ақпаратты ала алады.  Ағымдағы тақырыптан түрлік, мағынасы 
бойынша жеке тақырыпқа көшуде адам жалпы мағлұматтарды 

138
қайталамай-ақ арнайы ақпарат алуды күтеді.  Бұл, шығу тегі 
бойынша байланысты бірнеше тақырыпқа қатысты ақпарат 
гипермəтінде жалпы мəнділік принципін есепке ала отырып ор-
наластырылуы тиіс. Жалпымəнділік принципті сақтау гипер-
мəтінде ақпаратты оның жалпы қасиеттеріне сəйкес орналастыруды 
білдіреді. 
Объектография принципінің мəні гипермəтінде ақпаратты 
сипаттау жəне сақтау бірлігі туралы құжат болып табылатын 
библиографиялық принциптерге сəйкес жүйеленбейді, тақарыпты 
белгілеу жəне тақырыптық нысандарды сипаттау жолымен 
жүйеленеді. Бұл жағдайда ақпараттық мақаланың мазмұны əртүрлі 
құжаттан алынған жəне нақты тақырыпқа қатысты ақпараттан 
қалыптасады. 
Өміршең ахуал принципі кез келген нысан үшін үдерістер 
жиынтығы тəн екендігін түсіндіреді, онда нысан өзінің пайда болуы-
нан бастап жойылуына дейін қатысады. Дəстүрлі əдебиетте өміршең 
ахуал туралы мəлімет барлық мəтін бойынша орталықтандырылады, 
əртүрлі  тарау жəне параграфтарға түседі. Сондықтан,  нысанның 
өмір сүру кезеңі, пайда болу динамикасы туралы толық жəне 
анық түсінік алу үшін мағынасы бойынша үлкен көлемді 
орталықтандырылған ақпаратты қарау жəне байланыстыру қажет. 
Өміршең ахуалдың кейбір фазалары басылымда мүлдем болмайды, 
жəне онда нысанның болуының жалпы сипаты толық емес немесе 
нақты емес болады.  
Гипермəтінде ақпаратты жүйелеу нысандардың өміршең ахуа-
лына сəйкес гиперсілтеме жүйесін құру есебінен автоматтанған 
болуы тиіс. Бұдан басқа, өміршең ахуалдың əрбір кезеңі туралы 
ақпарат нысан туралы мақалаға сілтемесі бар жеке мақала түрінде 
бейнеленеді. Гипермəтінді оқу, сонымен қатар кəсіби іс-əрекетте 
кеңінен қолдану ақпаратты беруге үлкен мүмкіндік жасауымен бай-
ланысты. Олардың қатарында:
-    ақпараттық элементтердің үлкен тобын меңгеру мүмкіндіктерін, 
бірақ осы элементтер арасындағы білім беру механизмінің 
ассоциативтік байланысын қамту;
-   үлкен  мəліметтер  қорындағы  навигациялар  мүмкіндігін 
көрсете білу. 
Көлеміне қарамастан гипермəтіндік жүйе қажетті ақпаратқа кіру 
мүмкіндігін, педагог пен оқушылардың қызығушылықтарын есепке 
ала отырып:

139
- интеллектуалдық іс-əрекетін қамту. Гипермəтін əрбір ұғымның 
байланысы, қасиеті немесе үдерісін ақпараттандырып 
ақпараттық массивке жеңіл қолжетімділікті қамтиды;
- əмбебаптығы, гипермəтіндік жүйені қолдану аймағындағы 
шектеудің жоқтығымен анықталады;
- əртүрлі педагогикалық міндеттерді шешу үшін ақпаратты беру 
мүмкіндіктерін ұсынуы, соның ішінде, жаңа оқу материалымен 
таныстыру, оқыту нəтижесін өлшеу жəне бақылау, практикалық 
сабақтарды ұйымдастыру жəне өткізуге мүмкіндік беру сияқты 
құрылған іздеу старатегиясын ұсынуы мүмкін.
Аталған қасиеттер гипермəтінді əмбебап құрал ретінде көрсетеді, 
оны қолдану білім беру аясының ерекшелігінен тəуелді емес. Бірақ 
та ұқсас ақпараттық жүйелерде оқыту үдерісін ұйымдастыру мен 
жүзеге асыруға қатысты ерекшеліктер бар. Гипермəтінді қолданудың 
педагогикалық ерекшеліктерін баса көрсету қажет:
·   гипермəтін принципі бойынша құрылған материалды меңгеру, 
қабылдау үшін ыңғайлы жəне оқу курсының мазмұнын 
меңгеруге жағымды əсер етеді;
·   практикалық сабақта қолданылатын гипермəтін оқушылардың 
өзіндік жұмыстарын белсендіруге жағдай жасайды; 
·   гипермəтінмен жұмыс жасау оқушылардың интеллектуалдық 
деңгейін арттырады;
· 
 
ақпаратты гипермəтіндік түрде көрсету жұмыстарына 
негізделген оқыту, оқушыларды əртүрлі ақпараттың берілу 
деңгейі жəне оны көрсетудің көпнұсқалы тəсілдері туралы ой 
салады;
· 
 
гипермəтін көмегімен берілген материалды меңгеру, 
оқушыларда меңгерілетіннің құрылымын нақты түсінуді, 
жүйелі ойлау дағдысын қалыптастырады;
· 
 
гипермəтін компьютерлік жəне телекомуникациялық 
техниканың оқыту үдерісіне енуіне жағдай жасайды. 
Педагогтар үшін гипермəтіндік жүйе дəріс, семинарлардың, 
зертханалардың жəне практикалық жұмыстардың мазмұнын да-
йындаудың ыңғайлы құралы болып табылады. Гипермəтінді қол-
дана отырып, оқытушы үлестірмелі материалдарды, жаңа материал-
ды көрсетуге арналған көрнекілік құралдарды немесе есептер ше-
шуде нұсқаулар алуға мүмкіндік беретін  практикумдарды өздігімен 
жасай алады. Интернет желісі сияқты, қазіргі телекомуникациялық 
желілерде гипермəтін принципі бойынша ұйымдастырылған жəне 

140
оқыту үдерісіне пайдалы ақпараттың үлкен көлемі сақталады. 
Мұндай ақпаратпен жұмыс жасай отырып, педагог əрбір дəрістің 
немесе семинардың мазмұнына меңгерілетін нысан немесе құбылыс 
туралы жаңа мəліметтер қоса алады.  
5.3 Білім берудегі ақпараттық модельдеу
Ақпараттық технологиялардың жəне ақпараттандыру 
құралдарының дамуы кез келген оқу мекемесінде оқытудың сапа-
сы мен қарқындылығына кардиналды түрде əсер етеді. Компьютер-
лер жəне олармен байланысты программалық құралдар оқытуды 
ұйымдастырудың мүмкін болатын  экспериментальдық-практикалық 
қорын кеңейтіп қана қоймайды, сонымен қатар оқушыларды 
қызметінің ерекшелігімен, мүмкіндіктерімен таныстыру есебінен 
жəне оқушылар мен студенттердің болашақ кəсіби іс-əрекеті аясында 
ақпараттандыру құралдарын практикалық қолдануға бағыттауымен 
білім беру мазмұнын толықтырады. 
Білім беруді ақпараттандыруға айтарлықтай үлес қосатын 
ақпараттық технологиялардың бірі – ақпараттық үлгілеу техноло-
гиясы. Адам бұрыннан үлгілеуді нысандарды, үдерістерді жəне 
құбылыстарды зерттеу үшін қолданған. Мысал ретінде, синхро-
фазотрон немесе мекемелер мен құрылыстардың жерсілкінуге 
төзімділігін зерттеу жұмыстарын меңгеруді келтіруге болады. 
Үлгілерді құру жəне зерттеу:

жүктеу/скачать 1,08 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: