Бағдарламасы 2 Кедендік Одақтағы техникалық реттеудегі өзгерістер 19
Қазақстанда жаңа халықаралық стандарттармен менеджмент
жүктеу/скачать 1,01 Mb. Pdf көрінісі
|
Айым
| 2.3 Қазақстанда жаңа халықаралық стандарттармен менеджмент
жүйелеріне аудит жүргізу
Кез келген менеджмент жүйелерінің кілтті элементі,мысалы сапа менеджмент жүйесі болмаса экологиялық менеджмент жүйелері, аудит үдерісі болады. Атап айтқанда аудит-менеджмент жүйесінің нəтижелігін жəне тиімділігін тексеру бойынша негізгі тетік болады,ал кейбір жағдайда жақсарту мүмкіндіктерін іздестіру үшін де тетік. Практика көрсеткендей, менеджмент жүйесінің үнемілік аудитін жүргізусіз оның тұрақтылығын жəне əрдайым жарамдылығын қамтамасыз ету мүмкін емес.
Əлемдік экономиканың қазіргі жаһандану дəуірінде, ұқсас менеджмент жүйелерін аудиттеу кезінде ұқсас нəтижелер алу маңызды. Онсыз халықаралық біркелкі жүйені қамтамасыз етудің сəйкестілігін мақұлдау,атап айтқанда менеджмент жүйесін сертификаттау мүмкін емес.
Осындай сертификаттау халықаралық сауданың жəне бірігудің интеграция жағдайын жақсарту үшін қажет.
Сондықтан халықаралық стандарттарда ИСО 19011 жəне ИСО/ МЭК 17021 менеджмент жүйелерін аудиттеу жəне аудиторларды бағалау үдерісіне бірегей талаптар дайындалған болатын. Бірінші стандарт ИСО 19011 «Сапа мен менеджмент жүйелерін жəне болмаса экологиялық менеджмент жүйесін аудиттеу бойынша басқарушы нұсқау»2002жылы жарияланған болатын.Ол кезде менеджмент жүйелеріне екі негізгі стандарт кең тараған еді: ИСО 9001 сапа менеджмент жүйесіне жəне экологиялық менеджмент жүйесіне ИСО 14001. Одан кейін басқа менеджмент жүйелері бойынша жаңа стандарттар жариялана бастады,олар:OHSAS 18001, ИСО 13485, ИСО 16949, ИСО 20000, ИСО 22000, ИСО 27001,ИСО 26000, ИСО 28000, ИСО 29001, TL 9000,EN 9100, ИСО/MЭК 90003,JRIS,JFS FOOD жəне т.б.
Осыған байланысты кез келген менеджментті аудиттеу бойынша бірыңғай стандарт жасау қажеттілігі, ықпалдасқан менеджмент жүйесін қосқанда, пісіп-жетілді. Осындай стандартты жасаудың басты артықшылығы ол, оны басшылыққа ала отырып кешенді аудиттер жүргізуге болады, б.а. менеджмент жүйесінің бірнеше пəні бойынша бір аудит қана.
2011 жылы ИСО 19001 «Менеджмент жүйесін аудиттеу бойынша Басшылық жүйесін аудиттеу бойынша Басшылық нұсқау» екінші басшылық жарияланды, енді оны кез келген менеджмент жүйесіне пайдалануға болады. Басқа ИСО/ МЭК 17021 «Сəйкестікті бағалау – аудит жəне менеджмент жүйеcін сертификаттауды орындайтын органдар үшін жалпы талаптар» 2006 жылы менеджмент жүйесін» сертификаттау бойынша органдардың іс-əрекетін реттеу мақсаты үшін жарияланған болатын.
41 Көбіне ол стандарт ИСО 19011 негізделген, соған байланысты осы екі стандарттардың жаңылыс мүмкіндігі пайда болды, əсіресе ИСО 19011 екінші басылымы шыққан соң, осы мəселені ескерту жəне екі стандартты нақты шектеу үшін, сол 2011 жылы ИСО/МЭК 17021 «Сəйкестікті бағалау. Аудит жəне менеджмент жүйелерін сертификаттауды қамтамасыз ететін органдарға талаптар» екінші басылымы жарияланды.
ИС0 19011-нің екінші басылымының біріншіге қатысты басылымның Негізгі айырмашылығы келесідегідей: • стандарттың пайдалану аймағы сапа жəне экология менеджмент жүйесінің аудитіне дейін ұлғайтылған; • ИСО 19011-нің ИСО\МЭК 17021-мен өзара байланысы айқындалған; • қашықтық аудит жəне аудиттің тəуекел концепциясының əдістері берілген; • аудиттің жаңа қағидасы –құпиялығы қосылған; • 5,6 жəне 7 бөлімдері толықтырылған ал практика жүзінде олар өзгеріске аз ұшыраған; • қосымша ақпарат жəне қосымша В енгізілсе соның нəтижесінде • шектеудегі түсініктеме алынып тасталынған; • анықтау бойынша жəне бағалау үдерісіне жетіктілік бөлімдері күшейтілген; • нақты пəндердің білімдері жəне машықтығы суреттелген мысалдар А қосымшасына енгізілген. Стандарт ИСО практика жүзінде бүтіндей, нақты менеджмент жүйелерінің аудитінен кез келген менеджмент жүйелерін аудиттеуге, ықпалдасқан менеджмент жүйесін кіргізгенде,қайтадан көшірілген.
И С О б ө л і м д е р і екіншіге дейін қосқанда жалпы сипат алады.Үшінші бөлім терминалогияға тиісті жəне аудитке тиісті базалық анықтама береді,олардың бөліктерін толықтыруды қарастырамыз.
Аудит - ол ең алдымен аудиттің критериін орындау дəрежесін анықтауға бағытталған үдеріс. Əдетте менеджмент жүйеснің аудит критериінің с а п а с ы н д а н о р м а т и в т і к б о л м а с а ж о с п а р л ы қ ұ ж а т т а р д ы пайдаланады. Стандарттар, іс-шаралар, кодекстер, саясаттар, жоспарлар, бағдарламалар жəне т.б.ондай құжаттар менеджмент жүйесінің қабылданған талаптарға сəйкестігін анықтау үшін негіз болады,сонымен қатар сертификаттау үшін болмаса осы жүйелерді бағалауды негіздеу үшін қажет. Аудиттің нəтижелеріне сенімділікті арттыру үшін аудит үдерісі жүйелі, тəуелсіз жəне құжатталған болуы керек. Аудит үдерісі аудиттің куəлігін алумен (мысалы,жазбалар)жəне оларды менеджмент жүйесін талдау үшін соңынан бағалаумен жəне осы жүйе бойынша тиісті тұжырым алуға байланысты. Мысалы,менеджмент жүйесінің сертификаттау мүмкіндігіне халықаралық стандартқа сəйкестігіне тиісті. Аудитттер бойыша ішкі жəне сыртқы болып бөлінеді.Ішкі аудитті бірінші жақтың аудиті деп атайды,əдетте мекеменің қызметшілері жүргізілуі болмаса оның атынан
42 менеджмен жүйесін талдау үшін жəне басқа ішкі мақсат үшін (мысалы,менеджмент жүйесінің нəтижелігін растау үшін болмаса менеджмент жүйесін жақсарту үшін,ақпарат алу үшін).
С ы р т қ ы а у д и т т е р екінші жəне үшінші жақтардың(тараптардың) аудиттерін қосады. Екінші жақпен аудиттер мекеменің іс-əрекеттеріне қызығатын жақтармен жүргізіледі. Мысалы, тұтынушылармен болмаса солардың атынан басқа тұлғалармен. Үшінші жақтармен аудиттер сыртқы тəуелсіз аудиторлық мекемелермен жүргізіледі. Мысалы реттеушілермен болмаса сертификаттау қызметін көрсетушімен.
ИСО\ХЭК 17021 екінші басылымы кім менеджмент жүйелерінің сертификациялық аудиттеріне тартылғандарға бағытталған. Соған қарамай тұтынушылар осы екі стандарттың қайсысын пайдаланса да өздеріне нəтиже шығарады. Егер екі болмаса əртүрлі пəндерден одан да көп менеджмент жүйелері (мысалы, сапа, экология, денсаулық жəне өндірістегі қауіпсіздік) бірге аудитке ұшыраса,ол кешенді аудит деп аталады. Əдетте кешенді аудит ықпалдасқан менеджмент жүйелеріне қатысты жүргізіледі. Егер екі болмаса бірінші аудиторлық мекемелер тексерілетін бір мекемеге бірігіп аудит жүргізсе ,ол біріккен аудит деп аталады. Мысалы, сертификаттау бойынша халықаралық органның Қазақстанда аккредиттеуі болмағанда, бірақ ол біріккен аудитке жергілікті органды шақыруына болады.
ИСО\ХЭК 17021 жəне ИСО 19011 стандарттары менеджменттің ықпалдасқан жүйесінің кешенді аудитіне қолданылады, ал біріккен аудитке ИСО\ХЭК 17021 стандартын пайдалану тиімдірек.
ИСО 19011 төртінші бөлімі аудиттің алты негізгі қағидасын хаттайды,оларға стандарттың өзінің басқарушы нұсқаулары негізделген. Алты қағиданың біреуі оның құпиялығы, аудит үдерісінде ақпараттық қауіпсіздік сұрақтарының маңыздылығының өсуімен байланысты,жаңалық болады. Осы алты қағидалар аудитті жəне мекеменің ақпараттық алмасу іс-əрекетін жақсарту үшін басшылықтың саясатын іске асыру бойынша сенімді жəне нəтижелі тетік етуге көмектеседі. Осы қағидаларды орындау бір-бірімен тəуелсіз жұмыс істейтін жəне ұқсас жағдайлар кезінде бірдей тұжырымға жету үшін аудиторлардың өкілеттігін бөліп беру үшін,сəйкес жəне негізделген аудиттің тұжырымын ұсыну үшін қажетті шарт болады. Аудиттің қорытындысына қаншалықты сенуге болады.
Аудитордың өкілеттігі қаншалықты болса неге оның құқығы бар болмаса оның міндеттері қандай? Бұл сұрақтарға жауаптар қағидаларға жəне оларды орындауда болуында,əсіресе қашан аудитор басқа аудиторлардан тəуелсіз өзінше жұмыс істесе. Одан басқа аудиттер бағдарламасы бірнеше аудиттерді қарастырады. Мысалы,алдын алу сертификаттық инспекциялық (сарапшылық) жəне əр түрлі аудиттерде əртүрлі аудиторлардың болуы ықтимал. Бұл жерде келіспеушілік жəне алауыздық болмауы үшін ұқсас нəтижелер алынуы керек,ал ол аудиттің
43 қағидаларымен қамтамасыз етіледі. Аудиттің қағидалары: адалдық, ақ ниеттілік пен баяндау, тиісті кəсіптік назар аудару, құпия, тəуелсіз, дəлелдерге негізделген көзқарас. ИСО бесінші бөлімі аудиттің бағдарламасының менеджментіне тиісті.
жүктеу/скачать 1,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|