Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Әрінов Қ. К., Мұсынов Қ. М., Апушев А.Қ

  Қарақұмық  созылыңқы  пісетін  дақыл.  Бұл  жинау 

мерзімін  дұрыс  анықтауды  қиындатады.  Тым  ерте  жиналғанда 

толықпаған  дәндердің,  олардың  жоғары  қабықтылғы  мен  ядросының  аз 

мөлшері  есебінен    астық  өнімі  төмендеп  кетеді.  Егін  кешіктіріліп 

жиналғанда  дәндердің  айтарлықтай  ысырабынан  өнім  төмендейді. 

Қарақұмықтың  жинау  мерзімін  анықтағанда  оның  екіншілік  (үздіксіз) 

жеміссалу  мүмкіндігі  барын  ескеру  шарт.  Мұндай  жағдай  жеміссалу 

кезеңі  басындағы  құрғақшылық  мол  жауын-шашынмен  алмасқанда 

байқалады.  

Бөлектеп  жинауды  піскен  жемістері  65-75  %  жеткенде,  ал  тікелей 

орын  бастыруды  –  75-80  %  жеткенде  іске  асырады.  Егінді  қысқа 

мерзімде (4-5 тәулік) жинап алу керек. 

Сабақтарының  кесу  биіктігі  15-20  см.  Осының  нәтижесінде 

дестердегі өсімдіктер топырақ бетіне жанаспай, жақсы және тез дегдиді 

(кебеді). 

Қарақұмықтың  негізгі  жинау  тәсілі  –  бөлектеп  жинау.  Бұл  астық 

ысырабын айтарлықтай азайтады, қырманда астық тазалау шығындарын 

төмендетеді.  Мұндай  жинау  тәсілінде  астық  сапасы,  әсіресе  тұқымдық 

астықтың, сапасы жоғары болады, өйткені дестеде жатқанда дән тезірек 

кептіріледі де пісу толық жүреді. 

Тікелей  орып  бастыру

әдетте  егін  сирек,  аласа  болғанда,  дәндері 

толық піскенде  немесе күзгі үсікке ұрынғанда жүргізіледі. Тікелей орып 

бастырғанда астықтың ылғалдылығы жоғары болады, нашар тазаланады 

және арамшөп тұқымдарынан қиын ажыратылады. 

Ыстық  ауа-райы  қалыптасқанда  шабуды  таңертеңгі  және  кешкі 

сағаттарда  жүргізу  керек.  Бұл  уақытта  жемісаяқшалары  (плодоножки) 

иілімді және мотовиланың айналымынан қирамайды. 

Қарақұмықты астық жинайтын комбайндарға ЖВН – 6 А, ЖМС – 6-

12  жаткаларын  іліп  және  тіркемелі  ЖРС  –  4,9  А,  ЖВС  –  6  және 

басқаларымен  шабады.  Жапырылып  қалған  және  арамшөптермен 

ластанған  алқаптарды  ЖРБ  –  4,2,  ЖСК  –  4  А  жаткаларымен  шапқан 

дұрыс.  Мотовила  айналымының  жиілігі  шеңберлік  жылдамдығы 

жатканың ілгерілемелі жылдамдығынан 1,2-1,3 есе артық болғаны абзал 

(шабылмалы  массаның  мотовила  планкаларына  бір-ақ  рет  жанасуы 

қарастырылады.).  Астық  ысырабын  азайту  мақсатында  мотовилаға 

резеңкелі ремень бекітеді, ал бұл жатка пышағынан кесілген масса жерге 

түсіп қалмау үшін де керек. Резеңкенің ені 80-100 мм-ден асырылмайды. 

Егер  қарақұмықтың  массасы  үлкен  болса  және  көбінесе  егін  жинау 

кезеңінде  тұрақсыз  ауа-райы  жиі  болатындықтан  шапқанда  жатканың 

толық алымынан азырақ енінде қолданған жөн. 

Бөлектеп  жинағанда  дестелерді  шабудан  3-6  тәуліктен  соң  масса 

дегдігеннен  кейін  және  астықтың  ылғалдылығы  15-17  %  жеткенде 

бастырады. 

 

252 

жүктеу/скачать 12,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: