№ 4 аймақ немесе «коридор»
(25-тен 75 центильге дейін)
«орташа сандар» аймағы, сау балалар арасында 50 %-ға тең
келеді, сондықтан осы жастық-жыныстық топқа сәйкес
болады
№ 5 аймақ немесе «коридор»
(75-тен 90 центильге дейін)
«орташадан жоғары сандар» аймағы, сау балалардың 15%
байқалады
№ 6 аймак немесе «коридор»
(90-нан 97 центильге дейін)
«жоғары сандар» аймағы сау балалардың арасында 7%
жағдайларда кездеседі. Медициналық қорытынды басқа
мүшелер мен жүйелердің белгілеріне байланысты
шешіледі.
ЖАСҚА БАЙЛАНЫСТЫ
ТОПТАРДЫҢ ҚҰРЫЛУ ТӘРТІПТЕРІ
Бағалау кестелерін пайдалану үшін баланың толық жасын анықтап, оны қажетті топқа
келтіру керек.
Бір жасқа дейінгі баланың жасы:
1
ай — 16 күннен – 1 айда 15 күнге дейін.
2
ай — 1 ай 16 күннен – 2 ай 15 күнге дейін.
3
ай — 2 ай 16 күннен – 3 ай 15 күнге дейін,
және одан әрі 12 айға дейін де осылай.
Бір жастан 3 жасқа дейін (36) ай:
1
жас 5 ай (18 ай) — 1 жас 3 айдан – 1 жас 8 ай 29 күнге дейін.
2
жас (24 ай) — 1 жас 9 айдан – 2 жас 2 ай 29 күнге дейін.
2,5 жас (30 ай) — 2 жас 3 айдан – 2 жас 8 ай 29 күнге дейін.
3
жас (36 ай) — 2 жас 9 айдан – 3 жас 29 күнге дейін.
Үш жастан жоғары жылдың интервалдары бойынша:
4
жас — 3 жас 6 айдан – 4 жас 5 ай 29 күнге дейін.
5
жас — 4 жас 6 айдан – 5 жас 5 ай 29 күнге дейін
және осылайша әрі қарай есептелнеді.
МЫСАЛДАР:
СОМАТОТИПТІ АНЫҚТАУ
Р. Н. Дорохов пен М. М. Баурах схемалары бойынша сау балалар (семіру және
гипотрофия белгілері жоқ) дене даму деңгейі бойынша 3 түрге бөлінеді: микросомальды,
мезосомальды, макросомальды. Баланың қай түріне жататыны дене ұзындығы, салмағы
және кеуде шеңберінің центильды шкала бойынша аймақ немесе «коридорларының» реттік
сандарының қосындысына байланысты аныкталады. Осы қосынды көрсеткіштері 10-ға
дейін болған балалар микросомальды (орташадан төмен), 11
–
15 аралығындағы
мезасомальды (орташа) және 16–21 аралығындағы макросомальды
даму деңгейінде деп
есептелінеді. Яғни, Л. 9 балл жинаған, Н. 18 балл жинаған. Демек, Л. дене дамуының
микросомальды, ал Н. макросомальды түріне кіреді.
ДАМУДЫҢ ТЕПЕ-ТЕҢДІГІН (ГАРМОНИЯЛЫҒЫН) АНЫҚТАУ
Бұл да центильді кестелердің көрсеткіштері бойынша анықталады. Егер аймақ
(коридор) бойынша 3 көрсеткіштің үлкенімен кішісінің айырмашылығы 1-ден аспаса –
тепе-тең (гармониялық) даму, егер 2 болса – тепе-теңдіксіз (дисгармониялы), ал егер одан
жоғары болса – өрескел тепе-теңдіксіз (дисгармониялы) даму деп табылады. Л. атты балада
тепе-теңдіксіз (дисгармониялық) даму, яғни кеуде қуыс
шеңберінің және бойының
айырмашылығы 2-ге тең. Л. атты қыз балада тепе-теңдікпен (гармониялық) даму, яғни
барлық бағалары 6, айырмашылығы 0.
Age (Completed weeks or months)
Le
ngth
(c
m
)
Length-f or-age BOYS
Birth to 6 months (z-scores)
-3
-2
-1
0
1
2
3
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9 10 11 12 13
3
4
5
6
W eeks
Months
45
50
55
60
65
70
45
50
55
60
65
70
ЕРБАЛАЛАР «Дене ұзындығының жасына» қатынасы
Жасы (толы
қ апталар немесе айлар
)
Д
ен
е
ұзы
н
д
ы
ғы
(
см
)
апталар
айлар
ДЕНЕ САЛМАҒЫ МЕН ҰЗЫНДЫҒЫНЫҢ ӨЗАРА ҚАТЫНАСЫН АНЫҚТАУ
Шамамен баланың қоңдылығын білуге мүмкіндік береді. Арнайы топтағы кестелер
пайдаланылады. Бұл кестелер әртүрлі жастағы топтарда кеңінен қолданылады. Кестелердің
жолдары дене салмағының центильді қатарының белгілі ұзындығы мен бойға қатысатын
болып табылады. Жоғарыда келтірілген мысалдардағыдай бұл жағдайда табылып отырған
салмақ саны бірінші коридорда (3 центильге дейін) болса – «өте темен» қоңдылық
(тамақтану), 2 коридор тұсында болса (3-тен 10 центильге дейін) – «төмен» және 3 коридор
тұсында болса – ортадан төмен қоңдылық деп есептелінеді және т. б.
Салмақтың
статистикалық антропометриялық бағасы тамақтанудың клиникалық бағалануымен дәл
келетінін ұмытпау керек.
Сонымен, Л. атты ер баланың
кесте
бойынша бойы № 4 коридорға (25–75 центиль)
кіреді, яғни «орташа» немесе бойы қалыпты болып есептелінеді. Ал, Н. атты қыз баланың
салмағы
кесте
бойынша № 6 коридорға (75–90 центиль) кіреді, яғни ортадан жоғары.
ДЕНЕ ҰЗЫНДЫҒЫ МЕН КЕУДЕ ҚУЫСЫНЫҢ ӨЗАРА ҚАТЫНАСЫН АНЫҚТАУ
ДДҰ ұсынған антропометриялық стандарттарда жас арасының стандарттарында ер
балаларда 145 см-ге дене ұзындығы қолданса, қыз балаларда 137 см
дене ұзындығы
қолданылады. Сондықтан центильдік кестелерде дене салмағын ұзындығы бойынша
бағалау үшін дене ұзындығы 140–145 см-ге дейін ғана берілген. Одан үлкен мектеп
жасындағы балалар ересек адамдар үшін қолданылатын коэффициент, яғни, дене салмағы
индексі (ДСИ) немесе «Кетле-2 индексі» қолданылады.
Дене салмағы, (кг)
ДСИ = ————----------------
Дене ұзындығы (м
2
)
Туылғаннан 6 айға дейін (Z-көрсеткіші)
«Дене
ұзындығының
жасына»
қатынасы
графигі
медианамен
(«0» санды
сызық)
салыстырғанда
қол жеткен дене
ұзындығын
көрсетеді
«Дене
ұзындығының
жасына»
қатынасы
«2»-
сызықтан
төмен
баланың
дамуы
кідірген
‘–3’ – тен т
өмен
болса дамуы
айтарлықтай
кідірген