Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

45 
онтологиясы туралы ортақ түсінікке келе алады. Мысалы, 
дизайнды жобалауды алсақ, ол заттар әлемін түсіндіреді, 
ұйымдастырудағы жобалауды алсақ, ол-шешім қабылдау, 
әрекеттер жүйесі, басқару процедуралары, ақпараттар желісі 
сияқты ұйымдастырушылық түсініктерді береді. Аталған екі 
түрлі жобалау әрекетінде де әлеуметтік проблемалар 
шешіледі, әлеуметтік үдерістер жүреді, бірақ, біріншісінде 
заттық әлемдегі жобалау, екіншісінде ұйымдастырушылық 
жобалау әрекеттері орындалады.
Осыдан келіп, педагогикалық жүйелерді басқарудағы 
жобалауды қарастырғанда да оның онтологиясына-әрекетке, 
ӛзара қатынасқа, педагогикалық жүйе мен талаптарға, 
педагогикалық ұйымдастыруға-басты назар аудару қажеттігі 
туындайды. Сӛйтіп, жобалау әрекетінің әлеуметтігін оның 
жобалау онтологиясы болуы қажеттігімен түсіндіре аламыз.
Дәстүрлі және дәстүрден тыс жобалау әрекеттерін 
қарастыратын болсақ, әдіснамалық тұрғыдан қарағанда олар 
қарама-қарсы ұғымды береді. Дәстүрлі сипатта жобалау мен 
оны 
құрастыру, 
дайындау 
үдерістері 
бір-бірінен 
ажыратылады, жобалау объектісінің барлық қызметтері 
белгіленеді, олар морфологиялық құрылымына сәйкес 
жоспарланады, ең соңынан, жобаланған объектіге қажетті 
техникалық конструкциялар жасалады.
Ал, дәстүрден тыс жобалау әрекеттері үшін дәл осы 
амалдардың барлығы да орындалуы шарт емес, оның негізгі 
сипаттамасын былайша бере аламыз:
− жаңа объект не объектінің жаңа сапасының идея 
түрінде ойластырылуы;
− берілген идеяны талдау, синтездеу, құрастыру, 
үйлестіру, 
нақтылау 
процедуралары 
негізінде 
жоба 
құрастыру; 
− жобаны жүзеге асыруға дайындық;
− жобалау онтологиясы (жобаның тәжірибедегі 
әрекеттермен байланысы, ғылыммен қарым-қатынасы, 
құндылықтарға қатынасы, т.б.)
Әлеуметтік жобалаудың әлеуметтік жоспарлаудан, 
әлеуметтік бағдарламалаудан, мақсаттық–бағдарламалық 
әдістен айырмашылықтары қандай десек, тәжірибеде 
олардың барлығы да араласып, тіпті ӛзара біріктіріліп те

46 
келетіні белгілі. Шын мәнінде, басқару ғылымының 
онтологиясында жоспар жобаның бір түрі деп, ал мақсаттық 
– бағдарламалық әдісте жоспарлаудың бір түрі деп те қарала 
алады, ӛйткені, олардың барлығы да белгілі бір құрылымға 
негізделіп, жүзеге асыруды кӛздейді. Сӛйте тұра, нақты 
ерекшеліктері де бар, ӛз онтологиясына сәйкес, жоба тұтас 
объектіні қарастырады, оның құрылымы мен қызметін 
сипаттайды. Жоспар ӛз объектісінің белгілі бір уақыт 
аралықтарында орындайтын қызметтерін белгілей отырып, 
оның келесі жағдайға ӛтуін кӛздейді, ал бағдарлама белгілі 
бір объектінің бір сападан екінші сапаға ӛтудегі 
алгоритмделген тапсырмаларды білдіреді. 
Мақсаттық – 
бағдарламалық әдісті бағдарлама мен жоспардың ӛзгеше 
жүйелік – құрылымдық нұсқасы деуг
е болады. 
Әлде де нақтылай түсу үшін жобалаудың тағы бір 
сипатына тоқталу қажет, атап айтқанда, әсіресе дәстүрден 
тыс жобалау әрекеті барысында ғылыми-зерттеулер жүргізу, 
инженерлік есептеулер, жоспарлау мен бағдарламалау 
элементтері үнемі қолданылады. Осы сияқты бағдарламалау 
барысында да осындай әрекеттер жүргізіліп отыратыны 
белгілі. Бірақ, оны жобалаудың ғылыми зерттеушілікке, 
бағдарламаның жоспарлауға айналуы дей алмаймыз, ӛйткені, 
әрбір әрекет ӛз үдерісінің кезеңдері мен құралдары ретінде 
басқа сапалардың белгілерін пайдалана алады. Сондықтан, 
жобалауды жоспарлаумен немесе бағдарламамен ғана 
түсіндіруге болмайды. 

жүктеу/скачать 2,09 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: