Жабдықтар мен материалдар. Шыны түтіктердегі апатогенді микробтар өсінділері,
физиологиялық ерітіндідегі микробтардың суспензиясы. ЕПС мен ЕПА бар шыны түтіктер. Стерильденген,
қағазға оралған Петри шынылары. Балқытылған ЕПА бар шыны түтіктер. Микробиологиялық ілмектер мен
инелер. Стерильді пастер пипеткалары, шпательдер, шыныға жазатын қарындаштар. Спирт шамдары.
Кестелер.
Микроорганизмдерді қоректік орталарға себу мен қайта себу тәсілдері. Қоректік орталар
микробтарды өсіру үшін қолданылады. Патологиялық материалдарды немесе микроб өсінділерін қоректік
орталарға микробиологиялық ілиектер мен инелердің немесе пастер пипеткаларының көмегімен себеді.
Қолданар алдында пипеткалар бу стерилизаторларында стерильденеді. Олардың жіңішке ұшы дәнекерленген
болуы керек. Пипетканың екінші ұшында мақтаның кішкене кесегі болады. Ол материалды ауызбен сорып
алу кезінде зерттеушінің ауыз қуысына микробтардың өтуіне кедергі болады. Пипеткаларды арнайы
сауыттарға салып немесе оралған түрінде стерильдейді де, сол күйінде сақтайды. Қағазды пипеткалардың
дәнекерленген жағынан ашады.
Себу техникасы. 14-суретте көрсетілгендей ілмекті немесе пипетканы оң қолда, ал шыны түтікті сол
қолда ұстайды. Тығынды оң қолдың шынашағымен ұстап, себетін материалды ілмек немесе пипетканың
көмегімен шыны түтіктен шығарады. Ілмекті стерильді қоректік орта құйылған шыны түтіктің ішіне
енгізеді. Қиғаш қатырылған тығыз қоректік ортаға материалды ирек қозғалыспен таратады. Бір шыны
түтіктен екінші шыны түтікке себер кезінде ілмекті қайта қыздырып алғаннан кейін шыны түтіктің ішінде
суытады, сонан соң микроб өсіндісінен үлгіні алып, ілмекті сыртқа шығарады. Ілмектегі микробтардың
массасын жалынның әсерінен сақтау қажет. Егер ілмек вольфрам сымынан немесе басқа баяу суитын
материалдардан жасалса, онда ең әуелі ілмекті стерильді қоректік ортаға тигізіп, сонан соң ғана микроб
дақылын алу керек. Ілмектегі қоректік ортаның жұқа қабаты, тек оны суытып қана қоймайды, сонымен қатар
микробтар клеткаларының зақымдалуының да алдын алады.
Шыны түтіктердегі тік қатырылған ЕПА-ға шаншу арқылы микробтарды себу үшін
микробиологиялық ине қолданылады. Ол қоректік ортаға ешқандай кедергісіз өтуге тиісті.
Микроорганизмдер қоректік ортада иненің шаншу жолында өседі. Микробтарды ЕПС-на себу үшін ілмекті
шыны түтіктің түбіне дейін түсіреді де, ирек қозғалыспен ілмекті сыртқа алып шығады. Пастер
пипеткасымен сұйық материалды немесе сұйық ортада өсірілген микроорганизмдерді алуға болады.
Материалды алар алдында пипетканы жалынның үстінен өткізіп, оның дәнекерленген ұшын стерильді
пинцетпен сындырғаннан кейін материалды алып, оны қоректік ортаға себеді. Шыны түтікті жалынның
үстінде жауып, пипетканы дезинфекциялық ерітіндіге салады. Шыны түтіктерге, Петри шыныларына себу
жасалған күнді, мекеме атын немесе микроб өсіндісінің атын жазып, оларды термостатқа орналастырады
(патогенді микробтардың көбі 37
0
С-та өседі). Таза дақылды бөліп алу үшін микроптардың қоспасынан
немесе басқа материалдардан ерітінділері дайындайды. Ол үшін натрий хлоридінің 0,85%-дық ерітіндісі
қолданылады. Дайындалған ерітінділердің үлгісін тығыз қоректік орталарға себеді. Ілмектің немесе
пипетканың көмегімен Петри шынысындағы қоректік ортаға материалдың бір тамшысын тамызып, оны
шпательмен таратады. Жекеленген микробтардың колонияларын алу үшін материалдың тамшысын бір
шпательдің көмегімен бірнеше Петри шынысындағы қоректік орталардың бетіне таратады. Осылай кейінгі
шыныларда жекеленген микробтардың мекендерін бөліп алуға болады. Шпательді шыны таяшалардан
жасайды. Олардың бір ұшы үш бұрышты болып келеді. Петри шыны аяғының қақпағы себу кезінде жалын
бағытында ашылады. Себуді аяқтағаннан соң шпатель күйдіріліп, штативке қойылады. Петри шынысы
термостатқа аударылып қойылады. Аударылып қойылған шыныларда микробтардың колониялары бір-
бірімен қосылмай өседі. Студенттер шыны түтіктердегі және Петри шыныларындағы ЕПС мен ЕПА-ға
микробтардың қос-қоспасынан себінді жасайды.
Шыны түтіктердегі ЕПА су моншасында балқытылып, Петри шыныларына құйылады. Қоректік
ортаны жалын үстінде құйып, баяу қозғалыспен шыны ішінде біркелкі таратады.
Бір студент бір Петри шынысындағы қоректік ортаны үш бөлікке бөліп (І, ІІ, ІІІ), осы бөліктерге
микробтарды себеді. Ол үшін бірінші бөлікке пипеткамен микроб суспензиясының бір тамшысын тамызады,
сонан соң тамшыны шпательмен осы бөлікке таратып, шпательді екінші және үшінші бөліктерге
ауыстырады. Келесі бір студент екі Петри шыныдағы қоректік ортаға себінді жасайды. Микробтар
суспензиясы бірінші шыныда таратылғаннан соң екіншісіне ауыстырылады. Барлық Петри шынылары
термостатқа аударылып қойылады. Осылай жекелеген микроб колонияларын алуға, демек, таза дақылдарды
бөлуге мүмкіндік бар.