Бағдарламасы. 1 тарау. Жалпы ережелер
«бес тұрақтылықты» (у-чан)
жүктеу/скачать 2,62 Mb. Pdf көрінісі
|
umkd-4
- Бұл бет үшін навигация:
- «алтын ережесін»
- «Өзіңе тілемейтінді басқаға да жасама»
- утилитаризм
| «бес тұрақтылықты» (у-чан)
табамыз. Олар: адамгершілік, адамды сүю (жень) , әділеттілік (и) , әдеттілік (ли), даналық, ақыл-оймен тоқулық (чжи) , сенімділік (сань) . Осы бес тұрақтылық арқылы адам дао жолына шыға алады. Конфуций моральдың «алтын ережесін» алғаш көрсеткен деген пікір әдебиетте бар. Оқушы бұл кісіге: «Бір сөйлеммен сіздің моральдық іліміңізді бізге жеткізе аласыз ба?» - деген сұрақ қойыпты. Оған ол: «Өзіңе тілемейтінді басқаға да жасама», - деген екен. Конфуций өзінің моральдық ілімінде «адамдардың өзаралықтығына» «алтын ортаңғылыққа», әке-шеше мен аға-апаны сыйлауға, адамдарды сүюге шақырады. Ол кісі жақсылықтың жақсылық болып қайта оралуына сенген. Біздің баса көрсеткіміз келетін «тұрақтылық» - ол «ли» (әдеттілік). Конфуцийдің айтуына қарағанда, халық өзінің ғасырлар тарихында қалыптасқан әдет-ғұрыптарын сақтап, сыйлауы керек. Әдет-ғұрпынан айырылған халық тарап кетеді. Конфуцийдің айтуына қарағанда, адамдарды екі тұрге бөлуге болады. Олар: «ізгі адам» (цзюн-цзы) және «ұсақ адам» (сяо-жень). «Ізгі адам» өз алдына үлкен талаптар қояды, ал «ұсақ адам» талапты басқалардың алдына қояды. Ізгі адамға үлкен істерді тапсыруға болады, ұсақ адамға сенуге болмайды. Ізгі адам басқа адамдармен тіл тауып, бірақ өмірде өз жолын іздейді. ұсақ адам басқа адамдармен бірге болғанымен, ұрыс - керіс тудырады. Т. Гоббс адамдардың өзімшілдігінен шығатын мүдделері меи мақсаттарына көп көңіл бөледі. Қоғам өмірінде әртүрлі мүдделер бір-бірімен соқтығысып, құд ғылымының әділдікке негізделуінеі жол бермейді, заңдар бұрмаланады т.с.с. «Егер геометрияы қағидаларының адамдардың мүдделеріне қатысы болса, онда ол кітаптарды адамдар жағып жіберер еді», - деген нақыл сөз осы кісінікі. Сондықтан моральдық құндылықтардың негізінде мүддеден шығатын пайдалық жатыр. Жақсылық пен жамандық, игілік пен залымдық дегендеріміз не? деген сұраққа «жақсылық, игілік» деген сөздермен бізге ұнайтын, пайдасы бар нәрселерді айтамыз, ал залымдық деп оған қарама- қарсы жатқан нәрселерді көрсетеміз», - деп жауап береді. Мұндай мораль саласындағы көзқарасты біз утилитаризм дейміз. жүктеу/скачать 2,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|