Патофизиология пәні, мақсаты мен міндеттері және оларға жету
Апоптоз дамуының бҧзылыстары
жүктеу/скачать 6,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы патфиз
|
Апоптоз дамуының бҧзылыстары. Апоптоз – жасушалардың ӛздерінің тектік ақпараты бойынша, бағдарланған тҥрде, тіршілігін жоюы (толығырақ жасуша патофизиологиясын қараңыз). Апоптоз дамуын тежейтін (bcl-2) және оны сергітетін (bax) гендердің мутациясы нәтижелерінде жасушалар тіршілігін жоғалтпай, ҧдайы ӛсіп-ӛне береді де, ӛспе жасушасына айналады. Бҧл кезде bax генінің белсенділігі тӛмендеп, керісінше, bcl-2 генінің белсенділігі ӛршіп кетуі ықтимал. Жасушалардың апоптозы дамуында екі тҥрлі рецепторлардың маңызы бар. Біріншісі CD95 рецепторы, екіншісі ӛспені жоятын фактордың (TNFR- ағылш. tumor necrosis factor receptor) рецепторы. Осы рецепторлармен CD95-L, ӛспені жоятын фактор (TNF) байланысудан жасуша ішіне апоптоз дамуына бағытталған хабар жеткізіледі. Бҧл рецепторлардың ӛзгерістері де апоптоздың бҧзылыстарына әкелуі мҥмкін. Сонымен бірге р53 нәруызының болмауы да апоптоз дамуын жоғалтады (жоғарыдан қараңыз). 399 Жасушалардың ДНҚ молекуласының бҥлінген жерлерінің қалпына келу (репарациялық) мҥмкіншіліктерінің бҧзылыстары. ДНҚ молекуласы қоршаған ортаның кӛптеген ықпалдарынан кҥнделікті бҥліністерге ҧшырап тҧрады. Ол бҥліністер дер кезінде байқалып, жойылып, ДНҚ молекуласы қалыпты жағдайға келтіріліп тҧрады. Осы жағдайды ДНҚ молекуласының репарациясы деп атайды. Оны қадағалайтын гендер болады. Олар ДНҚ молекуласын екі тҥрлі жолмен қалпына келтіретін гендер болып ажыратылады. Біріншісі ДНҚ молекуласының бҥлінген жерін кесіп алып, оның орнын толтыратын (эндонуклеаза, ДНҚ-полимераза, лигаза т.б.) ферменттердің тҥзілуін қадағалайтын гендер, екіншісі ДНҚ молекуласындағы жҧпталмаған сыңар азоттық негіздерді қалпына келтіретін (mismatch repair) гендер делінеді. Бірінші гендердің мутациясы нәтижесінде, эндонуклеаза т.б. ферменттерінің белсенділігі тӛмендеуінен, ДНҚ молекуласының бҥлінген жерлерін кесіп алып жою мҥмкіншілігі жоғалады. Содан ультракҥлгін сәулелердің әсерлерінен теріде обыр ӛспесі дамуына қатер тӛнеді. Сыңар азоттық негіздердің қалпына келтірілуін қадағалайтын гендердің (hMLH1, hPMSI, hMSH2, hPMS2) ауытқуларынан аденин, гуанин, тимин және цитозин негіздерінің байланысу қателіктерін байқап, тҥзеу мҥмкіншіліктері жоғалады. Осыдан геномның қатты тҧрақсыздығы байқалады. Осы себептерден қоршаған ортаның ықпалдарынан пайда болған ДНҚ молекуласының ақаулары және жасуша бӛлінуінің S-фазасында бҧл молекуланың тҥзілуі кезінде пайда болған қателіктерді тҥзету мҥмкіншіліктері қатты азайып кетеді. бар жасушалар апоптозға ҧшырап, жойылмай, ӛзгерген тектік ақпаратымен сақталып қалады. Олар ары қарай ӛсіп-ӛніп, ӛзгерген ақпаратын туынды жасушаларға бере береді. Сӛйтіп ӛспе жасушасына айналады. Ӛспе дамуы ҥшін жекелелен жасушалардың ӛспе жасушасына айналуы (трансформациясы) әлі жеткіліксіз болады. Бірен-саран ӛспе жасушалары дер кезінде организмнің қорғаныстық кҥштерімен жойылып отырады. Ӛспе дамуы ҥшін бҧл жасушалардың қарқынды ӛсіп-ӛніп, кӛбеюі және алғашқы ӛспе тҥйінінің пайда болуы қажет. жүктеу/скачать 6,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|