Патофизиология пәні, мақсаты мен міндеттері және оларға жету
Жасушалардың ӛсіп-ӛнуін, бӛлініп кӛбеюін тежейтін
жүктеу/скачать 6,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы патфиз
| Жасушалардың ӛсіп-ӛнуін, бӛлініп кӛбеюін тежейтін
нәруыздардың тҥзілуін қадағалайтын тежегіш (супрессор) гендердің белсенділігі жоғалуы немесе тым қатты азаюы. Бҧндай гендердің болуына мынадай дәлелдер келтіруге болады: ● тәжірибеде ӛспе жасушасын сау жасушамен біріктіріп жібергенде ӛспе дамымайды. Бҧл дерек біріншіден, сау жасушада жасуша бӛлінуін тежейтін фактор болатынын кӛрсетеді; екіншіден, жасуша бӛлінуін қадағалайтын онкоген гетерозиготтық жағдайда бәсеңкі екенін және ӛспе жасушасына айналу ҥшін ол ген гомозиготтық жағдайда болуын немесе екі аллельдің бірдей бҥлінуі қажеттігін кӛрсетеді. ● ӛспе жасушаларында әрдайым хромосомалардың бір бӛлшегі жоғалған (делециясы) болады. Мәселен, ретинобластома ӛспесі кезінде 13-жҧп хромосоманың ҧзын иығында ақау болатыны байқалды. Артынан осы хромосоманың иығында ретинобластоманың тежегіш-гені болатыны анықталды. Ол генді Rb-гені дейді. Тежегіш-гендер жасушалардың бӛлінуін әртҥрлі сатыларында тежейтін нәруыздардың тҥзілуін қадағалайды. Бҧл нәруыздарға: ♣ геномның негізгі тҧрақтылығын «қорушысы» - протеин 398 53 (р53); бҧл нәруыз геномның тҧрақтылығын қадағалайды және ДНҚ молекуласының қайтымсыз бҥліністерінде апоптоз дамуын жҧмылдырады; ♣ жасуша бӛлінуінің ДНҚ тҥзілу фазасына енуін (G 1 / S фазаларының аралығында) тежейтін Rb-нәруызы; ♣ циклин-циклинтәуелді киназа кешенінің белсенділігін тежейтін протеин 16 (р16) және протеин 21 (р21) нәруыздары; ♣ ішектерде аденоматоздық полипоздар дамуын тежейтін Эй-Пи-Си (ағылш. Adenomatosis Poliposis Coli) нәруызы; ♣ нейрофиброматоз дамуын тежейтін нейрофибромин (NF- 1) нәруызы; ♣ емшек обыры дамуын тежейтін BRCA-1 (breast cancer- емшек обыры) нәруызы т.б. жатады. Бҧл тежегіш нәруыздардың тҥзілуін қадағалайтын гендердің жоғалып кетуінен (делециясынан) олардың болмауы онкогендердің ӛршіп кетуіне, сау жасушаның ӛспе жасушасына айналуына әкеледі. Содан онконәруыздар тҥзіледі. Олар: ● ӛсу факторы ретінде; ● ӛсу факторын қабылдайтын рецепторлар ретінде; ● жасушаның митоздық бӛлінуіне дабыл тарататын екіншілік дәнекерлер ретінде; ● транскрипциялық фактор ретінде әсер етеді. Осыдан жасушалардың бақылаусыз ӛсіп-ӛніп кетуі байқалады. Сау жасушаның ӛспе жасушасына айналуының келесі бір маңызды тетігі болып апоптоз дамуының бҧзылыстыры саналады. жүктеу/скачать 6,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|