Педагогика факультеті «Педагогика және психология» кафедрасы
Адамның санасының қалыптасуы және дамуындағы еңбектің рөлі
жүктеу/скачать 1,69 Mb.
|
| Адамның санасының қалыптасуы және дамуындағы еңбектің рөлі.
Адам санасының қалайша пайда болғандығын ғылыми тұрғыдан дұрыс түсіндірген марксизм және ленинизм классиктері болды. Маркс пен Энгельс адамның санасы еңбек ету процесінде пайда болған , адам қоғам мүшесі, сондықтан оның санасы да әлеуметтік – тарихи құбылыс деп түсіндірді. Адамның еңбек етуі , еңбек құралдарын жасап, оны пайдалануы оның сансының дамуына зор ықпал етті. Адамды жаратқан осы өңдіруші еңбек. Еңбек ету арқылы адам тек материалдық игіліктерді өндіріп қана қоймай, өзінің ой-санасын , психологиясын да қалыптастырады. Ф.Энгельстің «Маймылдан адамғаайналу процесіндегі еңбектің рөлі» (1875) деп аталатынеңбегінде адамның дүниеге келу жолын сөз етеді. Ағылшынның ұлы ғалымы Ч.Дарвин (1809-1889) біздің арғы тегіміз адам тектес маймылдардан пайда болғанын дәлелдегенмен, мұндағы еңбек процесінің шешуші рөлін көрсете алмады. Энгельстің айтуынша , адамның дене және ойлау қабілеттерін жетілдіруде , оның миын дамытуда еңбекпен дыбысты тіл зор рөл атқарған. Маймылдың адамға айналу процесі де күрделі процесс болып табылады. Күнделікті өмір жағдайлары адамның арғы тегін төрт аяқтап жүруден екі аяқтап жүруге, алдыңғы екі аяғының бірте-бірте қолдың қызметін атқаруына , өз қолымен қарапайым құралдар жасауына алып келді. Адамның арғы тегі осы құралдарды күн көру үшін аң аулау және жауынан қорғану үшін пайдаланатын болды. Құрал жасаумен бірге шын мәнісінде еңбек ету басталды. Қол еңбек операциясын жасайтын арнайы мүше ғана емес, сонымен бірге еңбектің жемісі болып табылады. Алғашқы адамдар топтасып өмір сүрді. Кейін келе олар еңбек құралдарын бірлесіп істеп, оны бірлесіп пайдалана бастады. Еңбек адамзат қоғамының тууына, еңбектегі ұжымдық байланыстың тууына жағдай жасады. Еңбек құралдарын жасау , онымен пайдалану адам ағзасының анатомиялық құрылысына үлкен өзгерістер енгізді. Мысалы, біртіндеп омыртқа жотасы өзгеріске ұшырады, мойын омыртқалары ерекше жетіліп, бас сүйегінің формасы мен көлемінің өзгеруі ми қабығы жасушаларының күрделенуіне мүмкіндік туғызды. Сондай-ақ олардың бет әлпеті өзгеріске ұшырады. Сөйтіп, адам еңбек ету процесінде сыртқы ортамен белсенді қарым –қатынас жасай отырып, бірте- бірте өз табиғатын да өзгертті , біртіндеп сана-сезімі өсе бастады. Еңбекпен айналысу психиканың материалдық негізі мидың , ми сыңарларының, ерекше дамуына жағдай жасады. Бұл сезім мүшелерінің дамуына, дыбысты тілдің пайда болуына ықпал етті, мұның өзі тіршілік қажетіне байланысты шықты. Сөйлеу әрекетінсіз адамдардың бірлесіп еңбек етуі мүмкін болмас еді. Осылардың нәтижесінде адамға тән психикалық процестердің (ойлау, ерік, қиял, т.б.) мазмұны кеңеіп, қалыптаса бастады. Маркстік психология сондай-ақ сананың бақылауынан тысқары тұратын психологиялық құбылыстар болатындығын жоққа шығарған жоқ.. Санадан тысқары құбылыстар (орысша «безсознательное») философия, психология, патопсихология, психиатрия, юриспенденция, өнер тану, тарих тағы басқа ғылым салаларында жиі қолданылды. Мұны психологияға тұңғыш енгізген австрия психиатры З.Фрейд. Осы мәселенің табиғатын түсіндіруде материалисттермен идеалисттер бір- біріне қарама-қарсы пікір айтады. Мәселен, идеалисттердің бір тобы осы құбылыстың санаға ешқандай қатысы жоқ феномен дейді. (Лейбниц, Лотце, Фехнер,т.б.), олардың енді бір тобы мұны патопсихологиялық құбылыс деп қарастырады(З.Фрейд т.б.). Материалистік философия мен психология осы құбылыстардың мәнін диалектикалық тұрғыдан түсіндіру қажет дейді. Санадан тыс құбылыстарға (ұйқы сұрап сөйлеу, инстинктік амалдар, соқыр сезімдер, ырықсыз қозғалыстар, гипнозға илану, түс көру т.б.) тәжрибеге негіздеп материалистік пікір жазған – И.М.Сеченов болды. Осындай кезде мидағы қозу процестерінің баяу келетіндігін И.П.Павлов дәлелдеді. Тексеру сұрақтары: Психиканың пайда болуына не себеп болды? Инстинкт дегенiмiз не? Дағды мен интеллектiң айырмашылығы неде? Адам санасының жандар психикасынан басты айырмашылығы неде? Сананың дамуында еңбек пен тiлдiң рөлi қандай болады? Қоғамдық сана мен жеке тұлға санасының байланысы қандай? Сананың творчестволық сипаты дегенге қалай түсiнесiң? Каталог: dmdocuments dmdocuments -> Семинар ожсөЖ 15 сағ. Емтихан 4 Барлығы 45 сағ Орал, 2010 dmdocuments -> Әдеби өлкетану Преподаватель Ақболатов Айдарбек Ахметұлы Вопросы: Вопрос №1 dmdocuments -> 2009ж. «Қазақ филологиясы» кафедрасы dmdocuments -> Семинар ожсөЖ 5 сағ. СӨЖ 15 сағ. Емтихан Барлығы 45 сағ Орал, 2010 dmdocuments -> Жаратылыстану математикалық факультет dmdocuments -> Барлығы – 45 сағат dmdocuments -> 2007ж. Қазақ тілі мен әдебиеті және оқыту теориясы кафедрасы dmdocuments -> Қазақ филологиясы кафедрасы 050205 dmdocuments -> Барлығы – 90 сағат жүктеу/скачать 1,69 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|