Педагогика факультетінің деканы

Дәрістің мазмұны:

2.Қарым-қатынас стилдерінің түрлері.

3.Стиль түрлеріне орай тұлғаның психологиясының қалыптасуы.

Мақсаты: Қарым-қатынас стилдерінің түрлерімен таныстыру, топтық қарым-қатынаста қандай стил түрін қолданудың тиімділігіне орай тұлға дамуы туралы түсінік беру.

1 .Қандай жағдай болмасын, қандай орта болмасын адамдардың арасында әрқашан қарым-қатынас болады. Қарым-қатынас орнауы үшін адамның жасын, ұлтын статусын, т.б. біліп қажеті жоқ.

Антуан де Сент Экзюпери адамның қарым-қатынасын өмірдегі үлкен «байлық» деген. Бұл бір жағынан «байлық» болса, екінші жағынан кәсіби қажеттілік. Мәселен, педагог қарым-қатынасы өте маңызды рөл атқарады.

Оқушы мен педагог арасында бірнеше қарым-қатынас стильдері бар. Жалпы стиль дегеніміз нақты жағдайда оқушы мен педагог қызметінің тиімді жүзеге асуын қамтамасыз ететін жантақтылық пен біртұтастықты сақтайтын, үнемі қайталанатын қызмет тәсілдерінің жүйесі. Стиль ұғымы тар мағынада алғанда басшының адамдармен қарым-қатынас ерекшеліктерін сипаттайды. Зерттеуші ғалымдар әртүрлі стиль типологиясын ұсынды.

2.Америка ғалымы Курт Левин отызыншы жылдардың өзінде автаритарлық-демократиялық концепцияны ұсынды. Соның негізінде стильдің 3 типі бөлінді: демократтық, авторитарлық, либеральдық.

3.Осындай 3 стильдің басшы мен басқарылушылардың арасында болатынын білдік. Енді осы 3 түрлі стильде оқушының жеке басының (басқарылушының) психологиялық қалыптасу шарттарына тоқталайық.

Демократтық стильде басқарылушылар өз пікірін айтуға, ынта-жігерін жасырмауға ыңғайлы болады.Міндетті жұмыстарға және қоғамдық тапсырмаларға белсене қатынасып, тиянақты орындайды. Басшылармен, басқа да үлкен адамдармен теңдік, сыйластық қарым-қатынаста болады.

1.Автаритарлық стильде – басқарылушылар бойында әрққашанда қорқыныш, үрей сезімдері басым болады. Олар жасқаншақ, қорқақ, өз еркі мен ынтасы аз, пассивті түрде болады. Қоғамдық жұмыстарды, тапсырмаларды тек басшы адамнан қорыққанынан ғана орындайды. Басқарылушы тек басшы алдында ғана тәртіпті бола қалады да, жұмыстан тыс жерлерде түрлі тәртіпсіздіктер көрсетеді.

2.Либеральды стильде басқарылушылардың істері мен қылықтары ойластырылмаған санасыз іс-әрекеттерге душар болады. Пікір бостандығының мөлшерсіздігінен басқарылушылар аузы барғанша сөйлеп, аяғы барғанша жүреді.

Сөйтіп, әрбәр стильдегі басшы мен басқарылушылардың іс-әрекеттері мен мінез-құлықтары түрліше қалыптасады.

Басшы мен басқарылушының арасындағы қарым-қатынас стилінің ең тиімдісі – демократиялық. Авторитарлық стильмен салыстырғанда мұнда көрсеткіштер көлемі аз болуы мүмкін, бірақ бұл стильдегі басшы, басқарылушылардың жұмысқа деген ынтасын, күш-еркін көтере біледі. Басқарылушылардың шығармашылық тонусы көтеріліп, жауапкершілік сезімі пайда болады. Ең нашар стиль – либеральды стиль болып саналады, мұнда жұмыс көлемі де, жұмыс сапасы да нашар болып келеді.Авторитарлық стильде тәрбиелік және мәдени ерекшелігі төмен басшы, басқарылушылардың жеке тұлғалық ерекшеліктерін ескермейді, өз бетімен іс-әрекетке бағыттандырмайды.

Жаңа адамды қалыптастырудың негізгі аспектілерінің бірі - өсіп келе жатырған ұрпақты гуманистік және реалистік тұрғыданқатынас жасай білуге тәрбиелеу болып отыр.

Жалпы жұмыс орындарында жақсы атмосфера болуы үшін басшы мен басқарылушы арасында қарым-қатынас стилі дұрыс таңдалуы керек, соның ішінде көптеген авторлар (соның ішінде Морозов) қарым-қатынас стилінің ішіндегі демократиялық стильді қалыптастырған дұрыс деп есептеп отыр.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1. Қарым-қатынас стилін ұсынған кім?

2. Авторитарлы стилдің кемшілігі мен артықшылығы?

3. Демократиялық стилдің ерекшелігі?

4. Қарым-қатынасты бар байлыққа теңеген ойшылды ата?

5. Қандай стил түрі тұлға ьдамуына қолайлы жағдай жасайды?

№ 21-22 дәріс

Тақырып: Қарым-қатынас стилінің психологиялық коррекциясы.