Пәні: «Сөз тіркесі мен жай сөйлемнің синтаксисі» Тақырыбы
жүктеу/скачать 28,93 Kb.
|
синтаксис срсп 9 Сагинтаева
- Бұл бет үшін навигация:
- Сұраулы сөйлемнің мағынасына қарай түрлері
| І-ТАРАУ. СҰРАУЛЫ СӨЙЛЕМ
Сұраулы сөйлемнің жасалу жолдары. Сұраулы сөйлем-бір нәрсе туралы хабар алу үшін қойылған сұрақты білдіретін сөйлемдер. Сұраулы сөйлемдер сөйлесуші жақтан шындық туралы жауап алу үшін жұмсалады. Мысалы: Асан қайдан келді? Қандай да болсын, бір нәрсенің, оқиғаның,істің жайын, күйін, өткенін, қазіргісін, келешегін келешегін білу үшін айтылатылған сұрау мәні бар сөйлемді сұраулы сөйлем дейміз. Сұраулы сөйлемнің жасалу жолдары: сұраулық есімдіктер, сұраулық шылаулар, интонация. Қызметіне қарай үшке бөлінеді: негізгі сұрақты білдіретін сөйлемдер, жетек сұрақты білдіретін сөйлемдер, анықтаушы сұрақты білдіретін сөйлемдер. Сұраулы сөйлемнің қазақ тілінде 7 түрлі шылауы бар: ғой,иә,шығар,ә,шы,ші (ше), ма,(ме,па,пе,ба,бе),сірә. Сұрау есімдіктері арқылы,есімдікпен есім сөздердің біріккен түрлері арқылы,есімдік пен шылаулардың біріккен түрлері арқылы жасала береді. Есімдіктерден болатын сұраулы сөйлемдер сөйлемге мысал:Балалар неге өлең айтпайды? Есімдік жағаулы түрінде де сұраулы бола береді.Не есімдігінің өзі сұрау,оған барыс жалғауын қосса неге?-болып та, сұрау мағынасында тұра береді.Мысалы, Не көрдің? Неге көрдің? Қайсысы,қандай,қанша,неге,кім,не,қай,қалай,қайда... деген сұрау есімдіктері етістікпен, зат есіммен, шылаумен қосылып, сұрау мағынасын береді. Мысалы: Қай күні? Неше кісі келді? Қай жақта? Cонымен қатар,есімдік,етістік,шылау,есім сөздер бірігіп те сұраулы сөйлем жасалады. Сұраулы сөйлемнің мағынасына қарай түрлері Ашық сұрақты білдіретін сұраулы сөйлем-сұраққа негіз болып іздеулі болып отырған мүше белгісіз болып, сұраққа жалпы ашық түрде қатысатын сөйлем. Ал не істейміз? Альтернативті сұрақты білдіретін-ізделетін іс-қимыл,предикативтік заттық сапа жалпы белгісіз күйді атамай, белгілі альтернативтердің төңірегінен ізделеді. Тоқтайсың ба,жоқ па? Риторикалық сұрақты білідретін-сұраулы сөйлем формасы хабар ретінде пікірді білдірк үшін жұмсалған сөйлем.Ол мұндайдан қалған ба? Түрткі сұрақты білдіретін- тыңдаушыны бір іске қосу, жұмсау үшін пайдаланылатын сұраулы сөйлем. Қалаға барып келмейсің бе? жүктеу/скачать 28,93 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|