- магнитті лентаға жазылған тексті шығаруға мүмкіндік береді

Моделдер статикалық (кристалл тор) және динамикалық, немесе кинематикалық (броундық қозғалыс моделі, бу турбиналары және т.б.). Оқушыларға моделдерді дайындау бойынша тапсырмаларды берген пайдалы.

1.Оқытудың техникалық құралдары деген не?

2.Оқытудың техникалық құралдары қандай түрлерге жіктеледі?

3.Оқытудың техникалық құралдары не үшін қолданылады?

4.Дыбыстық құралдарға қандай құралдар жатады?

5.Экрандық құралдар қандай құралдар?

6.Аудиовизуальды құралдар қандай құралдар?
Тақырыбы: Кейс-метод технологиясы
Дәріс жоспары

1. Әдістің тарихы

2. Кейс әдісін ұйымдастыру және қолдану

3. Кейс әдісін қолданудың нәтижелері

Қазақстан Республикасының Президенті Назарбаев Нұрсұлтан Әбішұлы «Болашақтың іргесін бірге қалаймыз» деп аталған халқына Жолдауында «Өмір бойы білім алу» әрбір қазақстандықтың жеке кредосына айналуына тиіс. Біз кәсіптік және техникалық білім берудің мазмұнын толық жаңартпақ ниеттеміз.» деп атап көрсеткені баршаға мәлім.

Қазіргі кезде білім саласында еңбек етіп жүрген ұстаздар, білім алушыларға сапалы білім беру мақсатында түрлі белсенді әдістерді қолдануда. Өйткені ұстаздың мақсаты - әрбір болашақ маман иесіне сапалы білім беру, олардың әр жақты дамуына мүмкіншілік жасау, білім алуға қызығушылығын арттыру.

Кейс әдісін қолданудағы оқытудың табысты болуы модератор жұмысына байланысты. Оның негізгі мақсаты студенттер бір командада жұмыс істеп, үйреніп ақпараттың тапшылығына қарамастан, ең тығыз уақытта, тез арада шешім қабылдай білу. Ашық пікір айырбастау, әрбір қатысушының өз мүмкіндігін, іс - қимылын толық қолдануына жағдай жасау және өзінің іс жобасын жүзеге асыру барысында қатысушының атқаратын мүмкіндігі үшін әрекет ету, сарапшы, аналитик және экспериментатор қатысуына мүмкіндік жасау. Кейс міндетіне мыналар кіреді: Модератор - барлық пікірлерді тіркейді, оларды айтылу барысындағы пікірлерді сараптап, оларды топтап сынын бақылап отырады.

1. Кейс ұғымы ағылшынның «case» сөзінен алынған яғни жағдай дегенді білдіреді. Немесе оны нақты жағдаятты талдау әдісі деп те атайды. Оның мәні де қарапайым оқытуды ұйымдастыруда нақты жағдаят қолданылады. Бұл әдіс оқытушы тарапынан шығармашылықты талап етеді және оның ой-өрісінің бейнесі көрініс табады.

Яғни екі тараптанда ой, шығармашылық еркіндік көрініс табады. Кейс әдісі алғашында Гарвард университетінде басқарушылыққа қатысты пәндерді оқытуға қолданылған.

Кейс – әдісі білім алушылардың оқуға қызығушылқтарын арттырады ол өз кезегінде болашақ маман ретінде тұлғаның дамуын қалыптасуына ықпал етеді.

ХХ ғасырдың басында Гарвар университетінде оқытушылар дәріс оқу барысында студенттер арасында мәселені талқылауды қолдана бастады. Оқытушы студенттерге әртүрлі жағдаяттар ұсынады және оның бірнеше шешімін табу міндеттерін қойды. Бұл әдіске байланысты алғашқы оқулықты 1921 жылы Гарвардтық бизнес-мектебінің деканы Волос Донамның белсенді араласуымен Коупленд жарыққа шығарды.

Кейс әдісі – нарықтық экономикада және әлеуметтік жағдайларды суреттеу арқылы, оқу барысында қолданылатын оқыту техникасы деп түсінуге негіз бар. Жағдай (кейс) деп – ұжымдағы, қоғамдағы қандай да бір нақты шынайы жағдайдың жазбаша берілуді айтуға болады. Мысалы, кәсіпорынның құрылуы, оның дамуы, бизнестегі табыстары мен қиыншылықтары, т.б. Білім алушылар ұсынылған жағдайды талдап, мәселенің маңызын түсіндіріп, шешу жолдарын көрсетуді және олардың ішінен ең тиімдісін таңдап алулары тиіс. Осы талдау барысында білім алушылар, өздерінің алған білімдерін ұтымды пайдалана алады. Ал ұстаздың міндеті, осы кейс әдісін қолдану барысында, оқушылардың белсенділігін бақылап, барлығының қатысуын қадағалауы керек. Сонымен қатар, білім алушылардың талдауына берілетін кейстің түсінікті және пән тақырыптарына сай болуы өте маңызды. Кейс әдісі, оқытудың басқа технологияларына қарағанда күрделі жүйе. Кейс әдісін қолдану барысында оқытушының іс - әрекеті екі кезеңнен тұрады. Бірінші кезең – кейс (жағдай) таңдап алу және сұрақтар құрауға арналған шығармашылық жұмыс: - жағдайларды тақырыпқа сәйкес таңдап алу; - мақсат пен міндетті анықтау; - жағдайды құрастыру және суреттеу.

Екінші кезең – оқытушының аудиториядағы іс - әрекеті. Аудиториядағы кейс әдісін қолдану кезеңі: - кейске кіріспе; - жағдайдың талдануы (шағын топтарда); - пікірталас; - қортынды шығару. Экономикалық пәндерді оқыту барысында сабақтың мазмұнына, психолгиялық ерекшеліктеріне қараудың маңызы өте зор.

Х ғасырдың 80-90 жылдары әдісті дүниежүзі бойынша қолдана бастады, сонымен қатар Кеңес Одағында да. Әсіресе экономикалық пәндер бойынша кеңінен қолданылды. Бұл әдісті құрастыру мен ендіруде Г.А.Брянский, Ю.Ю. Екатеринославский, О.В.Козлова, Ю.Д.Красовский, В.Я.Платов, Д.А.Поспелов, О.А.Овсянников және т.б.

ХХ ғасырдың 90-шы жылдары бұл әдіс қарқынды дами бастады.

2. Кейс әдісін ұйымдастыру және қолдану

CASE STUDY әдісі бойынша қалыптасатын дағдылар:

1. Аналитикалық дағдылар. Оларға: деректердің мәліметтерден айыру шеберлігі, маңызды және маңызды емес ақпараттарды айыра білу, талдау, елестету және оларға қол жеткізу, жіберіп алған ақпаратарды тауып, оларды қалпына келтіру шеберлігі және т.б жатқызуға болады. Нақты және логикалық ойлау қабілеті. Бұл әсіресе, ақпарат сапасы төмен болған жағдайда өте маңызды.

2. Тәжірибелік дағдылар. Кейсте көрсетілген нақты жағдайларымен салыстырғанда мәселенің күрделілігі төмен деңгейі экономикалық теорияларда, әдістер мен принциптерде қолданылатын тәжірибе дағдыларын жүйелеуге мүмкіндік береді.
3. Шығармашылық дағдылар. Ережеге сай жалғыз  CASE-пен мәселе шешілмейді. Мұнда, логикалық жолмен шешілмейтін, альтернативті шешу генерациясының шығармашылық дағдылары өте маңызды.

Коммуникативті дағдылар. Оған: дискуссияны жүргізу шеберлігі, қатысушылардың көзін жеткізу. Көрнекі материалды және басқа қажетті ақпараттар мен құралдарды қолдану – топтарға бірлесу, өз көзқарасын қорғау, оппоненттердің көзін жеткізу, қысқа нақты есеп даярлау.
5. Әлеуметтік дағдылар. Мұнда мәселені талқылау барысында CASE-те нақты: адамдардың өзін - өзі бағалау тәртібі, тыңдай білу, дискуссияны қолдау немесе қарама-қарсы көзқарасты дәлелдеу, яғни, өзін-өзі ұстау және т.б. сынды әлеуметтік дағдылар қалыптасады.
6. Өзіндік саралау. Яғни, пікірталас кезінде келіспеушілік басқалардың және өзінің пікірін жете түсінуге және талдауға септігін тигізеді. Мұнда, туындаған моральдық және этикалық мәселелер оларды шешудің әлеуметтік дағдыларын қалыптастыру талап етіледі.    
Кейс әдісін қолдану тек оқытумен ғана шектелмейді, бұл әдіс зерттеу әдісі ретінде де белсенді қолданылады. Сонымен қатар, оқудағы оқу, білім және ізденіс мазмұнын біріктіру арқылы oқытушының кәсіптік құзыреттілігін жоғарылатудың нақты тәсілдерінің бірі.

Бұл әдістің тиімділігі, ол басқа оқу әдістерімен оңай  байланысады. 

Кестеде кейс - әдісін қолдану кезіндегі әр түрлі анализ түрлері көрсетілген.

Кейс әдісінің маңызды ерекшелігі,  оның басқа әр түрлі оқыту әдістерімен тиімді үйлесуі болып табылады. Кестеде кейспен жұмысты ұйымдастыруда әр түрлі әдістермен үйлесу мүмкіндіктері берілген.

Кейс оқытушы қызметінің бейнелік нәтижесі болып табылады.  Интеллектуалды азық ретінде оның өзінің бастаулары бар. Кейстердің бастауы - өмір деген тезис біреуге күмән келтіруі мүмкін емес. Қоғамдық өмір өзінің әртүрлілігімен кейстің сюжетінің, түйінді мәселесінің және деректік базасының бастауы болады.

Кейстердің көптүрлілігіне қарамастан олардың барлығының типтік құрылымы болады.

- Жағдайлар  – кездейсоқ жағдай, түйінді мәселе, шынайы өмірден оқиға.

- Жағдайдың контексті  -  хронологиялық, тарихи, орын контексті. әрекеттердің немесе жағдайға қатысушылардың ерекшеліктері.

- Автор ұсынған жағдайға түсініктеме беру.

- Кейспен жұмыс істеуге арналған сұрақтар мен тапсырмалар.

- Қосымшалар. 

Білім мақсаттары жүйесінде кейстің орнын анықтау.

Кейс тақырыбына тікелей қатысы бар институциалды жүйені іздеу.

-Жағдай моделін құру немесе таңдау.

-Сипаттауды құру.

-Қосымша ақпараттарды жинау.

-Соңғы мәтінді даярлау.

- Кейстің тұсаукесері, талқылауды  ұйымдастыру.

Нұсқалары өте көп, бұл оқытушының шығармашылығы үшін мүмкіндік. Біз жұмыс ұйымдастыруға болатын, максималды жалпыланған сабақ үлгісін ұсынамыз. 

• 
  Кейс-стади мәтіні студенттерге өз бетімен зерделеу және сұрақтарға жауап дайындау үшін сабақ басталғанға дейін таратылып берілуі мүмкін.
  Сабақ басында тыңдаушылардың кейс-стади материалдарын білуі және  талқылауға қызығушылығы анықталады.
  
• 
  Кейс-стади негізінде жатқан басты мәселе анықталады, және ол курстың сәйкес бөлімімен үйлестіріледі.
  

Кейс стади әдісі интерактивті әдістің  бір түрі ретінде студенттер үшін өте тиімді әдіс болып саналады. Бұл әдістің көмегімен оқушылар өз беттерінше теорияны меңгере отырып, практикалық дағдыларға да үйренеді, сонымен қатар өз ойын жүзеге асыру мүмкіндігіне де ие болады. Оқушы ситуацияға талдау жасау арқылы  болашақ маман ретінде қалыптасып, сабақты қызығып оқуға тырысады.

Кейс әдісінің білім беру мақсаттары:

1) Оқушының міндеті кейс жүйесін үйреніп және оны іс жүзінде жүзеге асыра отырып нақты шешім қабылдай білуі керек .

2) Оқушылогикалық ойлау қабілетін пайдаланып, ашық жүйені қолдана отырып, бастапқы ойдың мағынасын және болжамын түсіну қажет.

3) Оқушы өзінің сараптамасын сенімді түрде айқын түсінуі тиіс.

4) Оқушы кейстің негізгі сұрақтарын байыпты айқын көруге, орынды айтуға, бөліп көрсетуге және қатысуға міндетті.

5) Оқушы өзінің дайындығын  және бейімділігін көрсетіп, сандық анализ әдістемесін қолдануға  тиісті.

6)  Ең озық оқушылар («өте жақсы» бағаға үміткер) қандай жағдайда болсын өзінің жан-жақтылығын, біліктілігін көрсетуі керек.

   Қорытындылай келе оқытушылар білім сараптамасының қорытындысы озық ойлы технологиялардың интелектуалдық білім байлығы осы бағытта кемелдіктің жоғарғы санатына және ғылыми негізге негізделу керек деп түйіндеді.
Өзін-өзі бақылау сұрақтары:

1. 
   Кейс - технология ұғымының мәні мен мағынасы қандай?
   
2. 
   Кейс әдісін қолдану барысында оқытушының іс-әрекеті қандай кезеңдерден тұрады?
   
3. 
   Оқу процесіндегі кейстермен жұмыс жасау технологиясының сатыларын атаңыз.
   
4. 
   Кейстің құрылымы қандай?
   

1.Жобалау әдіс жайында мағұлымат

2.Жобалау әдісін жүзеге асыру жолдары
Дәрістің қысқаша мазмұны

Жобалау латын сөзінен алынған, бұл сөз «жоспарлау, дайындау» сияқты мағынаны немесе жоспардың жүзеге асырылуын білдіреді. «Жоба» ұғымы педагогика саласында ғана  емес экономика, басқару, зерттеу салаларында да кеңінен қолданылатыны белгілі. Мысалы: құрылыс жобасы, зерттеу жобасы, оқыту жобасы т.б.

Біздің жағдайымызда жобалау әдісі деп сабақтың өткізілу түрі айтылады. Сонымен қатар жобалау әдісі – оқушы мен оқытушының  бірігіп, белгілі бір мәселені шешуге және қорытынды жасауға  негізделген оқу немесе басқа да әрекеттерін айтуға болады.

Қазіргі уақытта жобалау жұмыстарына байланысты жобалау сабақтары, жобалық апталықтар, жобалық жұмыстар т.б  тіркестер кеңінен қолданылып жүр. Жобалық жұмыстар орындалу мерзіміне қарай ұзақ, орташа және қысқа мерзімді болып бөлінеді.

Жоба әдісі – оқушылардың зерттеу іс-әрекетінің элементтерінен тұратын технология, мұнда:

-мұғалім оқытпайды, ізденіс іс-әрекетіне бағыттайды;

- білімді пайдалану және жаңа білімді игеру құралы;

-таным қызметі белсенділігінің оқыту құралы.

Жоба әдісінің мақсаттары:

• 
  шығармашылық ойлауын дамыту;
  
• 
  тәжірибе жинақтау үшін жағдай жасау;
  
• 
  жеке қасиеттерін қалыптастыру;
  
• 
  бірлесіп жұмыс жасау;
  
• 
  таңдау мен нәтижеге деген жауапкершілік;
  
• 
  талдай білу қабілеті;
  
• 
  тұлғаны бағыттау.
  

• 
  өзінің қабілеті мен қызығушылығына қарай тақырыпты еркін таңдай алады.
  
• 
  алдына қойған міндетіне қарай жұмыстың мазмұнына өз бетінше талдау жасай алады.
  
• 
  өз бетінше алдына қойған мақсатына жету және жүзеге асыру жолдарын іздестіреді.
  
• 
  мүмкіндіктері мен мүмкіндіктер шегін тексеруге және дамытуға жағдай жасайды.
  
• 
  мәліметтерді жинап, жүйелеп және сыни ойлауға  үйренеді.
  
• 
  әдістерді талдау, салыстыру арқылы жұмысына тиімді әдісті таңдай алады.
  
• 
  аудиторияның алдында сөйлеуге, ойын дәлелді және логикалық жүйелікпен жеткізуге, аудиторияны өзіне қарата білуге дағдыланады.
  
• 
  өзгелерді тыңдап, айтқандарын ой елегінен өткізуге дағдыланады.
  
• 
  шешімі қиын сұрақтарды  өз бетінше шеше  біледі.
  
• 
  өз көзқарасын дәлелдеп, шешімінің дұрыстығына тыңдаушылардың көзін жеткізуге тырысады.
  

І.    Мақсат қою;

ІІ.   Жоспарлау;

ІІІ.  Бағдарламаны жүзеге асырудың әдісін таңдау

ІV.  Орындау;

V.  Бағдарламаны қорғау.

І кезең. Бір немесе бірнеше мәселенің тақырыбын анықтау, жұмыс тобын құру;

ІІ кезең. Мәселені талдау,  жоспар құру;

ІІІ кезең. Қабылдаған жобаны талдау.Ақпаратты қайдан алуға болатынын   талқылау.

ІVкезең. Қажетті ақпараттарды іздеу. Жобаны жүзеге асыру.

Vкезең. Жобаның қорытындысын ұсыну. Қорытындыны бағалау.

І кезең– ақпаратты нақтылайды; тапсырманы талқылайды; мәселелерді табады.

ІІ  кезең -тапсырманы жүйелейді.

ІІІ кезең- жұмыс істеу әдісін талқылайды; тиімді жолды таңдайды; ақпаратты қайдан алуға болатынын талқылайды.

ІV кезең- ақпаратпен жұмыс істейді; ұсыныстарды талдайды; зерттеу жүргізеді; жобаны рәсімдейді.

V кезең– жобасын қорғайды; әрекетке ұжымдық баға берудің қорытындысына қатысады.

І кезең- жоспарлау жұмысының мақсатын түсіндіреді; әрекеттерін мақұлдайды; бақылайды.

ІІ кезең- талқылауға көмектеседі; бақылайды.

ІІІ кезең- бақылайды;  кеңес береді (өтініш бойынша).

ІV кезең- бақылайды;талдау процесіне бағыт беріп отырады (қажет болған жағдайда).

V кезең- жоспарлардың қорытындысын ұжымдық талдаумен бағалауға қатысады.

Жобалау іс-әрекетінің көрсетілу түрлері төмендегідей болуы мүмкін:

• 
  Баяндама;
  
• 
  Слайд-презентация;
  
• 
  Ғылыми мақала;
  
• 
  Көрме;
  
• 
  Макет;
  
• 
  Модель;
  
• 
  Ғылыми конференция;
  
• 
  Рөлдік ойындар және т.б.
  

• 
  өз бетінше ойланып, жұмыс істей білу;
  
• 
  өз білімі мен біліктілігін практикада қолдану;
  
• 
  керекті ақпаратты жинау, іздеу іскерлігі;
  
• 
  жан-жақты болу;
  
• 
  оқушының табиғи қызығушылығы арқылы белсенділігінің артуы.
  

Кесте 1.

Дәстүрлі оқыту түрі	Жобалық оқыту
Мұғалім жұмыс мақсатының тұжырымын барлық оқушыларға береді.	Мақсат пен оған жетудің жолдарын әрбір оқушының өзі анықтайды.
Мұғалім ақпарат көзін көрсетеді.	Ақпарат көзін оқушылардың өздері табады.
Мұғалім жұмыс жоспарын құрайды.	Оқушының өздері құрайды.
Мұғалім оқушылардың жұмысын басқарады және әрбір кезеңде бақылау жасайды, кейбір оқушылардың және тұтас топтың жұмысына талдау мен қорытынды жасайды.	Мұғалім тек ақыл береді, жекелеген оқушыларға көмек көрсетеді, жұмыс ахуалын қолдайды, оқушы еңбегін талдайды, оқушылардың жұмысын бағалайды.

Сабақтан тыс уақытта физиканы оқытудағы жобалау әдісі төмендегідей бағыттар бойынша жүзеге асады:

• 
  ақпараттық технологиялар;
  
• 
  ғылыми-жаратылыстану;
  
• 
  электротехникалық;
  
• 
  нанотехнологиялық.
  

5- сурет. Жобалау әдісі.

Слайдтарды мүмкіндігінше мәтінмен емес, қысқа тезистер мен терминдермен толтырған дұрыс. Компьютерлік презентациялау – сабақты ашық және нақты қылып өткізуге мүмкіндік береді, бірақ бұл әдісті күнделікті сабақта қолдануға келмейді. Презентация физика кабинетінде мұғалімнің басшылығымен, компьютерге қосылған мультемедиялық проектор арқылы жүзеге асады. Сабақ көрнекі, слайд арқылы, тез және оңай қабылданады, оқу сапасы артады. Презентация жаңа материалды түсіндіруде, өткен тақырыпты қайталағанда қолданады. Жобалап оқытуға мысал келтірейік.

1. 
   Атом энергиясының адамзатқа тигізетін зардаптары жайлы.
   
2. 
   Көтерілген проблемаға ел назарын аудару, оны шешуде көмек алу.
   

1. 
   Қажет ақпараттарды, түрлі ақпарат көздерін пайдалана отырып өз бетінше іздеуге, оқушыларды үйрету;
   
2. 
   Медициналық сұраулар жүргізу;
   
3. 
   Экологиялық талдаулар жүргізу;
   
4. 
   Апатты аймақтардың картасын жасау және дайын карталарды пайдалану;
   
5. 
   Жобаның тақырыбы бойынша экологиялық проблемаларға талдау жасау;
   
6. 
   Оқушыларға өз тақырыптарының желісінен ауытқымауға, өз тақырыбы бойынша баяндауға, көзқарасын жеткізуге, оны негізді қорғауға үйрету;
   
7. 
   Жоба тақырыбы бойынша оқушыларды жеке, топтық, жұптық жұмыс істеуге үйрету;
   
8. 
   Болжау әдісін меңгеру;
   
9. 
   Қоршаған ортаға, туған өлкеге қамқорлықпен қарау;
   
10. 
    Тапсырылған іске жауапкершілікпен қарау;
    
11. 
    Өздерінің шығармашылық, іскерлік мүмкіндіктерін таңдауға және бағалауға үйрету.
    

Табиғатты қорғау шараларын жүргізу.

Рейтингілік бағалау картасын толтыру.

Рефлексия: Жоба туралы газетке мақала беру.

1.Жобалап оқыту дегенді қалай түсінесің?

2. Сабақтан тыс уақытта жобалау әдісі қандай бағыттар бойынша жүзеге асады?

3. Жобалап оқыту технологиясының белгілері қандай?

4. Жобалау жұмысындағы оқытушының әрекеті қандай?

5. Жоба бойынша оқушылардың әрекеті қандай?

1.Оқытудың белсенді әдістеріне шолу жасау

2. Электромагниттік индукция заңын оқыту
Дәрістің қысқаша мазмұны

Білім берудің негізгі мақсаты – білім мазмұнын жаңартумен қатар, окытудың әдіс-тәсілдері мен әр түрлі құралдарын қолданудың тиімділігін арттыруды талап етеді. Жаңа заман мұғалімі өз білімін қолданумен қатар, шәкірттерінде зерттеушілік, ізденушілік әрекетін ұйымдастырудың әдіс-тәсілдерін меңгеру керек. Жаңа технологияларды жүзеге асыруда мұғалім белсенділігі, шығармашылық ізденісі, өз мамандығына, пәніне деген сүйіспеншілігі, алдындағы шәкірттерін бағалауы ерекше орын алады.

Пәнді оқыту барысында мәселелік жағдай тудырудың маңызы зор. Дәстүрлі оқытуға қарағанда проблемалық оқыту арқылы оқушылардағы білімді берік қалыптастыруға көп мүмкіндік бар. Өйткені мұғалім проблема тудырып, оны шешуді оқушылардың өздеріне ұсынады. Өздері шешкен мәселенің жауабы оқушылардың есінде қалады. Материалды терең меңгеріп, оны нақты мәселелерді шешуде сенімді қолдана алады, мәселені талдау логикасына үйренеді.

Проблемалық оқыту сондай-ақ, оқушылардың барлығын сабаққа жұмылдырып, сабаққа белсенді қатыспайтындардың шығармашылық жұмысқа қызығушылығын арттырады, оқушы мен мұғалім арасында өзара байланысты қалыптастырады.

10 кластағы «Электромагниттік индукция» заңын проблемалық оқытуды қарастырайық.

Сабақ басында мұғалім электромагнитік индукция құбылысының ашылу тарихы мен оның маңызы туралы қысқаша баяндайды. Фарадейдің индукциялық катушкасының көмегімен «классикалық» тәжірибелерді көрсетеді: гальванометр мен тұйықталған катушка ішіне тұрақты магнитті немесе электромагнитті енгізгенде және шығарғанда индукциялық токтың пайда болуы. Осы кезде мұғалім негізгі ұғымдарды енгізеді: өткізгіш контурда магнит өрісі көмегімен байқалған токтың өзгеру құбылысы – электромагнитік индукция құбылысы, ал пайда болған ток – индукциялық ток, осы токты тудырушы – индукцияның ЭҚК деп аталды.

Келесі материалды баяндау 3 бөлімнен тұрады:

I. Мұғалім мынандай проблема ұсынады: «Менің тәжірибемді бақылай отырып, тұйық контурда индукцияның ЭҚК-нің пайда болу шартын анықтаңдар».

Тұрақты магнитті Фарадей катушкасының ішінде алдымен төмен, сонан кейін жоғары қозғайды. Магниттің катушкаға қатысты түрлі орналасуы кезінде оның қозғалысын бірнеше рет тоқтатады. Магнитті электромагнитпен ауыстырып, тәжірибені тағы қайталайды. Магнитті қозғалыссыз қалдырып, енді катушканы қозғайды. Оқушылар қозғалыс тоқтағанда ток жоғалатынын байқайды да, мынандай қортынды жасайды: катушкада индукцияның ЭҚК-нің пайда болу шарты магнит пен катушканың бір-біріне қатысты қозғалысы болып табылады.

1. Түзу сызықты магнитті үстелге тиіп тұратындай етіп, катушка ішіне орналастырады да, магнитті өз өсінен айналдырғанда, гальванометр тілі қозғалыссыз қалады. 2. Магнитті көтермей, оны катушка ішінде ілгерілемелі қозғалтқанда, ток пайда болмайды. Оқушылар катушка мен магниттің бірі-біріне қатысты қозғалысы индукцияның ЭҚК-н тудырады деген болжамдарын осы тәжірибе жоққа шығарады деген қортындыға келеді.

II. Мұғалім: «Тәжірибені суреттер көрсете отырып жасасам, іс сәтті болар»,-дейді. Келесі тәжірибелер мыс сымның 30 орамынан тұратын қолдан жасалған тіктөртбұрышты катушка көмегімен жасалады.

Гальванометрмен тұйықталған катушканы магнит ұштарына кезек-кезек жақындатып, одан алыстатады. Катушканы қозғағанда ток пайда болады, тоқтатқанда ток болмайды 2. Катушканы доға тәрізді магнит ішінде қозғағанда тізбекте ток пайда болмайды. 3. Катушка жазықтығын магнит өрісінде суретте көрсетілгендей бұрғанда, ток пайда болады. Дәл осы кезде оқушылар дұрыс болжам айтады: индукцияның ЭҚК контурды тесіп өтетін магниттік индукция сызықтарының санының өзгеруінен пайда болады.

1. 
   Оқытудың белсенгді әдістері дегенді қалай түсінесің?
   
2. 
   Оның қандай түрлері бар?
   
3. 
   Проблемалық оқыту деген не?