Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Жаратылыстану»
Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер
жүктеу/скачать 0,99 Mb.
|
ed04d2c0-d947-11e4-b960-f6d299da70eeУММ жаратылыстану
- Бұл бет үшін навигация:
- Мүк тәрізділер
- (антерийдийлер)
| 2. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктер
Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің құрылысы төменгі сатыдағыларға қарағанда күрделірек болады. Олардың көпшілігі сабақ пен жапырақтарға жіктелген. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің бірсыпырасының тамыры болады. Олардың көбеюінде де едәуір күрделену болған. Мүк тәрізділер Мүк тәрізділер типіне ең қарапайым құрылысты жоғарғы сатылы өсімдіктер жатады. Олардың денесі сабақ пен жапырақтарға жіктелмеген. Мүк тәрізділердің бәрінде де тамыр болмайды. Олар субстратқа ризоидттрының көмегімен бекініп, солар арқылы су сорып алады. Мүк тәрізділердің даму кезінде жынысты (гаметтофит) және жыныссыз (спорофит) ұрпақтар алмасады. Мүк тәрізділер типі екі класты: Бауыр мүктілер және жапырақ мүктілер кластарын біріктіреді. Бауыр мүктілер класындағы өсімдіктер денесі субстратқа көлбей орналасады да, кейде бұтақтанады. Бұл кластың айрықша өкілі — моршанция. Ол батпақты бойлай, қурап кеткен жерлерде өседі. Оның денесінің төменгі жағынан ризоидтар шығады. Жапырақты мүктер денесі сабақ пен жапырақтарға жіктелген. Сфагнум — жапырақты мүк. Ол батпақты және батпақ басқан ормандарда өседі. Негізінен ТМД-ның солтүстік аймақтарына тараған. Сфагиум мүгінің құрылысы:. Сабағының ұшында ризоидтары болмайды. Сабағының ішкі құрылысы қарапайым. Оның сабағының ортасында ірі клеткалардан тұратын өзегі бар. Өзек ортасына сүректі цилиндр орналасқан. Сабақтың сыртқы қабатында ауа толған клеткалары болады. Мүк жапырағы екі текті бір қабат клеткалардан тұрады: біреуінде хлорофилл болады да, екіншілерінде су толы (сулы клеткалар), түссіз, тіршілігін жойған клеткалар болады. Сфагнум мүгі ұрпақтарында жыныссыз және жынысты жолмен көбею алмасып отырады. Жынысты жолмен көбейетін ұрпақта аталық клеткалар (антерийдийлер) төбе бұтақ осінде орналасқан. Аналық клеткалар (архегонийдер) басқа бұтақтарда болады. Ұрықтану міндетті түрде суда өтеді де, соңынан жыныссыз ұрпақ—спорогоний дамиды. Спорогонийде пісіп жетілген споралар топыраққа түсіп, өнеді. Спорадан тақталы түзіліс өсіп шығады. Оның үстіңгі жағында ризоидтар мен бүр пайда болады. Мұнан былай бүрден жапырақтанған өркен дамиды. Солтүстік зоналардың көптеген гектар жерін қаптап жатқан шымтезек мүгі — сфагнум шымтезектің пайда болуындағы негізгі кез болып табылады. Көлді жарып көрсе мүктің жағалықтан суға қарай қалай жылжитынын, қалқыма қабаттың қалай пайда болатынын, осы қабаттың төменгі шегі қалай көмірленіп, шымтезекке қалай айналатынын көруге болады. Көл батпаққа айналады да, онда жинақтала келе батпақтың өзі шымтезек шығатын құрғақ шымтезекті орынға айналады. Біртіндеп шөптесін жабыны пайда болады. жүктеу/скачать 0,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|