Пәннің ОҚУ Әдістемелік кешені психология барлық мамандықтағы магистранттарға арналған
жүктеу/скачать 0,5 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Дәріс жоспары
- Студенттің жеке тұлғалығын психологиялық-педагогикалық зерттеу.
| Мақсаты. Магистранттарға болашақ маманды қалыптастастырудың психологиялық – педагогикалық негіздері туралы психологиялық білім беру, оларды практикада қолдану ерекшеліктері жайлы түсініктер беру.
Дәріс жоспары 60-80 жылдар мектеп және жоғарғы оқу орындарда оқитын жастарды тәрбиелеу теориясы мен практикасы сияқты жұмастарында Ф.Кумбс, Г.Нинв, Дж. Вильсон, Дж. Брунер, Х. Беккер, Ч. Зильберман, Дж. Анкс, К. Кенистон, Х. Лэш, Ч. Рейс, Т. Роздан, Ф. Кармел және т.б. әйгілі мамандар бір ауыздан қоғамда және ең бастысы оқу орындарда жастарды тәрбиелеу дағдарысқа ұшырағанын мойындады. Л. Колбергтің айтуы бойынша келешекте өзінің қызметі мен функциясын атқарып қоғамның алға басуға жағдай жасап, әділ қоғам құру үшін, жастарға мектептер мен жоғарғы оқу орындар көмектесу қажет. П. Херст, Л. Колберг, А. Харрис басқаларға қарағанда алысырақ кетті, олар өнегелі тәрбиелеуде өсіп келе жатқан ұрпақтарда мектептер мен оқу орындарында өткізілетін «адамгершілік тілі» - жақсылықпен жамандықтың айырмашылығын, әділеттілік ұғымын, бостандық, шындықтар, адамгершілікті силау және т.б. тақырыптарға байланысты әңгіме және пікірсайыс әдістері басты рольды атқарады дейді. Тәрбиеленушілерде қоғамдық армандарға лайықты мінез-құлықтар болу үшін, тәрбиеші мақсатқа бағытталған жігерінен тәрбиеленушіде жеке адам аралық көңіл қалыптастырып, өздігінен оның идеясы мен өнегелі мәнін табуға итермелеу керек. Тәрбиелеу үрдісі мен адамды социализациялауда бұл формула ең негізгісі деп айтуға болады. Адамның өзі жасаған іс-әрекет үрдісінен шыққан сезімдер, эмоциялар және орынды нәтижелер арқасында дәлеті жиналады. Сондықтан студенттердің өзін-өзі басқару тәрбиелеу үрдісінің күшті фактор ретінде қабылданады. Қазіргі замандағы педагогикада (әсіресе психологияда) тәрбиелеуде тұлғаның құрылуына таңдаған идеалға мақсатты бағытпен жетуден көрі, тұлғаның дамуына шарттарды жасауда көрінеді. Тәрбиелеудің ең басты тәсілі – адамды қалқысыз бағаламай, ол адам қандай болса, солай жай қабылдау. Оқытушының ең басты міндеті – баланың, жасөспірімнің, бозбаланың өмірлік тәжірибенің шектелгеннің, білімнің аздылығынан және бүкіл мәдени байлықты меңгермегеннен ашылмаған тәрбиелеушінің алдынан кең алаңын көрсету. Осындай кең алаңды көрсеткенде тәрбиелеуші қандайда бір таңдауға өзінің бағалау көңілің жасыра алмайды. Әрқашан тәрбиеленушінің өз бетімен таңдау жасауға құқығынан айырмау керек. Келесі қажетті міндет – тәрбиеленушінің дара қызмет және қатынас стилін, өмірлік стилін таңдауға көмектесу. Студенттік ұжымында қоршаған ортаның қолайлы жағдайы, студенттің қалыпты тұлға ретінде дамуға көмектеседі. Оқытушы-куратор топтағы үрдістердің заңдылықтарын түсініп, олардың қалыптасуына қолайлы әсер көрсету керек. Студенттік топтың жастары (әдетте жас айырмашылықтары 5 жылдан артық емес) бір мөлшерде болуы, назарлардың, мақсаттардың ұқсастығы, психологиялық ерекшеліктері сияқты, топты біріктіруіне жағдай жасайды. Студенттік топтың басты әрекеті – оқу болғандықтан, өндірістікке қарағанда, оқу ұйымдасқандық едәуір әлсіз болады, сондықтан кейбір кезде біріккен ұжым салынбайды, әркім өз бетімен журеді. Студентік топта «ұжымдық көңіл-күй» (ұжымда, қоршаған әлемде болатын оқиғаларға ұжымның эмоционалды реакциясы; ұжымның көңіл-күйі ұжымның қызметін ынталандыра алады немесе керісінше бұзалады, соның салдарынан қанағаттанбаушылық, оптимистік, парықсыз көңіл-күй көрінеді), «ұжымдық пікір» (ұжым өмірінің сұрақтарына пікірдің ұқсастығы, көзқарастары, оқиғаларды, топ мүшелердің қылықтарының мақулдау немесе ұялту), «еліктеу құбылыстары, иланушылықтың немесе жарыс құбылыстары» (табысқа жетуге ұмтылуға адамдардың өзара әрекеттесу түрі, өз қызмет нәтижелеріне қызу ынталары жатады) әлеуметтік-психологиялық құбылыстар байқалады. Қауымдастық – тұлғалық мәнді мақсаттарынан өзара қатынастар тұрғызылған топ (достардың, таныстардың тобы). Кооперация – бұл топ нақты жұмыс істейтін құрылыммен ерекшеленеді, жеке тұлғаның көңілі іскерлік мінез-құлықты көрсетеді, бағыныштылардың нақтылы мақсаттың орындалуына қойылатын нәтижеге жетудің қызметтің айқын түрі. Бірлестік – ішкі мақсаттармен біріккен топ, топталған мақсаттарға жету үшін әр қилы жағдайға қарамай, немесе басқа топты пайдалану арқылы. Кейде топталған эгоизмге жеткенде, еңбек немесе оқу топтарда бірлестік рухқа ие болады. Ұжым – ұақытқа турақты топтың ішіндегі адамдардың басқару органдарымен байланысы, әлеуметтік-пайдалы қызметпен және топтың ішіндегі адамдарды формалды (іскерлік) және формалды емес қарым-қатынастағы мақсатпен біріккен. Оқу ұжымы екі құрылымнан турады: бірінші, бұл оның көптеген ерекшелліктерін анықтайтын педагогтармен кураторлардың мақсатты әрекет етулері; екіншеден, оқу ұжымы – әлеуметтік-психологиялық заңдылықтарына бағынатын салыстырмалы түрде өз бетімен дамитын құбылыс. 2. Студенттің жеке тұлғалығын психологиялық-педагогикалық зерттеу. Жоғарғы оқу орнының практикасында студенттердің тұлғалығын зерттеу келесі көрсеткіштер бойынша жүзеге асады: жоғарғы оқу орнына түсудін мотиві, жалпы білімді дайындық деңгейі, жоғарғы оқу орнына түспес бұрынғы іс-әрекет мінездемесі, өзіндік жұмыс істеудің дағдысының және икемделудің қалыптасуы, қызығушылықтар мінездемесі, қызығушылықтар, қабілеттердің даму деңгейі, мінездің ерекшеліктері, денсаулығының жағдайы, олардың болашақ мамандыққа сәйкес келуі. Осылардың барлығын анықтау үшін студенттердің өзіндік жұмыс істеуінің бақылаулары ой пікірлері, бақылау жұмысының нәтижелері кең қолданылады. Осындай зерттеудің негізінде студенттерге деген дифференциациялық жағдайы жүзеге асады. Студенттің іс-әрекеті өзінің мақсаты және міндеттері, мазмұны, ішкі және сыртқы шарттары, қиыншылықтарын психикалық процестердің болу ерекшеліктерімен, мотивациясының пайда болуымен, өзіндік бейнесі түрде болады. Студенттің іс-әрекеті үлкен әлеуметтік мағынаға ие. Студенттік жұмыс материалдық өнімге тұтасынан жатпайды. Студенттің негізгі әрекеті-оқу, қоғамдық және ғылыми өмірге, әр түрлі шараларға қатысу. Студенттің әрекетінің санына келесілерді жатқызуға болады: мақсаттардың және нәтижелердің өзіндік көрінуі, зерттеу обьектісінің ерекшк сипаты; студенттің әрекеті жоспарланған шарттарда жүзеге асады; әрекеттің негізгі заттары-кітаптар, зертханалық құралдар және т.б.; студенттің әрекеті үшін психиканың жүйеленуінің интенсивтілігі тән; әрекет негізінде студенттерде қайта жүктелу және күш салуды қажет ететін міндеттер пайда болады. Кез-келген әрекеттің сәттілігі, сондай-ақ оқудың сәттілігі, ең алдымен интеллектуалды дамудың деңгейлеріне байланысты. Интеллектуалды қабілеттермен және іс-әрекеттің арасындағы байланыс диалектикалық: кез-келген әрекетке эффектілі қосылу осы әрекетке қабілеттің белгілі бір деңгейінен қажет етеді, ал ол ең алдымен даму процесіне және қабілеттердің дамуына әсер етеді. Студенттердің үлгерімі тек қана жалпы интеллектуалды дамудан және арнайы қабілеттерден ғана емес, сондай-ақ қызығушылымен мотивтерден, мінезден, темпераментке, тұлғаның бағытталуына, олардың өзіндік саналарына және т.б. байланысты. Тұлғаның бағыттылық негізінде, материалды және рухани болуы мүмкін олардың қажеттіліктері жатыр. Қажеттіліктер өзінің қанағаттануын талап етеді және сондай студентте белсенділікті көрсетуге тура келетін ұмтылысты, эмоциялық жағдайларды тудырады. Қажеттіліктер анық мойындалған және мойындалмаған немесе жартылай мойындалған болуы мүмкін. Жақсы маман болуға ұмтылу, ережелерді меңгеру, эрудацияланған және мәдени адам болу-бұл студент нақты мойындалған рухани және материялдық қажеттіліктер. Тұлғаның потенциалды мүмкіндіктерін оптимизациялаудың негізгі шарты болып оның белсенділігі, іс-әрекеттің белгілі бір түріне бағытталуы болып табылады. Адамға ең маңызды болатыны ең аяғында олардың мотивтері және мақсаттары негізінде болады. Оқу әрекетінің мотивтерін (М) анықтауға болады: М1-білімге ие болудың бағытталуы; М2- мамандықты алуға бағытталу; М3-дипломды алуға бағытталу. Ер адамдардың арасында мамандықтарды алуға бағытталса, әйел адамдардың арасында-диплом алуға бағытталған. № 8 Тәрбие және кәсіби өзіндік сананың қалыптасуы жүктеу/скачать 0,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|