63
Педагогикалық кезеңдерге бөлудің негiзiн, бiр жағынан,
дене және психикалық даму сатылары құраса, екiншi жағынан,
бұл тәрбие жүріп жатқан жағдайларға байланысты келедi.
Жүйке-жүйесiн және дене мүшелерiн бiрiктiрген ағзаның
биологиялық пiсiп жетiлуi және онымен бiрге жүретін танымдық
қабiлеттердің даму сатылары өз бетiнше жасайтын шынайы,
табиғи құбылыс болса, ал саналы құрылған тәрбие үдерісi жас
кезеңдерi ерекшелiктерiне икемдесуi және оларға негiзделуi
қажет. Педагогикада дамудың жастық сатыларын мойында-
мау әрекеттерi де болған. Тiптi, орайлас әдістеме табылса,
қалаған 3-4 жастағы баланы жоғары математикаға, басқа да
дерексiз (абстракт) түсiнiктерге үйретiп, кез-келген әлеуметтiк
тәжiрибенi, бiлiмдердi, тәжірибелік ептiлiктер мен дағдыларды
игертуге болады деген теориялар да пайда болған. Бiрақ
бұл мүмкін емес. Бәлкiм, бала өте күрделi сөздердi де дұрыс
айтуға үйренер, бiрақ оның мағынасын ұғуға оған әлi ерте.
Жас кезеңдерi шектеулерiн осы күнгi балалардың шапшаң
дамуы мен олардың сөздік және түсiнiк қорының кеңдiгiмен
шатастыруға болмайды. Бұл құбылыс әлеуметтiк дамудың
жеделдеуiмен, әрқилы ақпараттық дерек көздерiне кең жол
ашылуымен, балалардың көп нәрседен хабардар болуымен
түсiндiрiледi. Даму үдерiсiнің жеделдеу мүмкіндiктерi кеңеюде,
бiрақ шексiз емес. Жас кезеңi дамуды мезгiлiнен тыс жазды-
рып жiбермей, өз билiгiн таңады. Бұл саладағы ықпал жа-
саушы заңдылықтар даму мүмкіндiктерiнің шама-шарқын
белгiлеп бередi. Оқу-тәрбие жұмысында балалардың жас
ерекшелiктерiн ескерудi өз заманында Я.А.Коменский талап
еткен. Әр нәрсенің табиғатта өз мезетiнде болатынындай,
тәрбие де өз кезегiмен – уақытында және ретiмен алып ба-
рылуы тиiс. Сол жағдайда ғана адамға iзгiлiк сапалар табиғи
жұғысты келiп, ақыл есiнің жетiлуiне байланысты ол болмыс
шындығын толық, мән-мағынасымен түсiнедi. “Игерiлуi қажет
болғандардың бәрi жас сатыларына сәйкес бөлiнiп, әр жас
кезеңiне түсiнiктiлерi ғана оқып-үйрену үшiн ұсынылуы шарт”
– деп жазған Я.А.Коменский.
Достарыңызбен бөлісу: