Кемшіліктер. Роман авторлары, ақындар мен журналистер
жақсы адамды суреттегенде қателік жібереді: бұл кейіпкерлер
соншалықты кемшіліксіз, сондықтан ол карикатураға ұқсайды
және сол себептен оларға еліктеу ешкімнің ойына келмейді. Біз
үшін мұғалімдер мен министрлер кемшіліктері, әуестіктері жоқ,
қызық емес адамдар сияқты көрінеді. Сондықтан да көптеген
роман авторлары осындай қателіктер жібереді. Олар өз кейіп-
керлерін қуыршаққа айналдырып, адамда жоқ қасиеттерді
көрсетеді. Сонымен бірге олар қырсық, ызақор да болуы мүмкін
ғой.
Кейде біздің қарамағымыздағы адамдар аяқастынан қастан-
дық жасауға қабілетті. Олар аса мықты адамдар екенін есте сақ-
тау қажет. Егер сондай жағдай болса, олар салқындық көрсетеді;
жай адамдар бұлай жасауға қабілетсіз. Біздің қарамағымыздағы
бір адам досының өзін алдап жүргенін естігенде, ол екеуінің
арасындағы бар қатынасты үзді, одан ешқандай өкініш байқал-
майды...
Тіпті табиғи мейірімділіктері де олардың қателік жасауына
әкелуі мүмкін. Мысалы, адамды аяғаннан күйеуге шығу, психи-
калық ауру адамдармен жақындасу...
Өзін-өзі кемелдендіретін адамдардың арасында мен бір
қарапайым нәрсені түсіндім. Керемет мүлтіксіз адамдар жоқ!
Мейірімді, адал адамдарды табуға болады. Дүниеде ақылгөй,
әулиелер, даналар бар. Бұл біздің болашаққа деген үмітімізді
арттырады. Дегенмен кейде бұл адамдардың эгоист, ашушаң,
ызақор болуы мүмкін. Адамзат өкілінен көңіл қалмау үшін осы-
ған деген жалғандықтан арылу керек.
Құндылықтар. Өзін-өзі кемелдендіретін адамдардың өмір-
лік құндылықтар жүйесі олардың өздерін, адам табиғатын, әлеу-
меттік өмірді, шындықты философиялық қабылдауларына байла-
нысты. Осы қабылдаулар арқылы индивидтердің күнделікті өмір-
дегі құндылық бағдарлары қалыптасады.
Барлық өзін-өзі кемелдендіретін адамдар өздерінің ішкі
динамикасы арқылы өмірлік құндылықтарын қалыптастыратын
59
берік
негізбен
қамтамасыз
етіледі
.
Сонымен
бірге
ішкі
динамика
бірнеше
әмбебап
ерекшеліктерге
:
1)
болмыспен
қалыптасқан
өзара
әрекетке
;
2)
басқа
адамдармен
туыстықты
сезінуге
;
3)
базалық
қажеттіліктер
қанағаттанушылығы
мен
оған
басқа
жағдайларға
,
мысалы
,
материалдық
жетістікке
;
4)
құралдар
мен
мақсаттарға
,
ерекше
қатынастың
болуына
және
т
.
б
.
жауапты
.
Егер
мысал
ретінде
оқытушы
мен
студент
арасындағы
қатынасты
алатын
болсақ
,
онда
біздің
қарамағымыздағы
адамдар
оқытушының
рөліне
кіре
алды
.
Олар
өздерін
еркін
ұстады
.
Менменшіліктің
орнына
сыпайылық
көрсетті
.
Базалық
қажеттіліктері
қанағаттанбаған
адамдарға
әлем
бір
қауіпті
,
яғни
1)
біреуді
бағындыруға
болатын
, 2)
оларды
бағын
-
дырып
алатындарға
толы
дұшпан
аумағындай
көрінеді
...
Өзін
-
өзі
кемелдендіретін
индивидтердің
өмірлік
құндылық
-
тар
жүйесін
құрайтын
маңызды
құрушысы
өте
ерекше
және
ол
нақты
индивидтің
мінезін
сипаттайды
...
Біздің
қарамағымыздағы
адамдардың
ортақ
қасиеттері
көп
,
бірақ
олардың
әрқайсысы
–
қайталанбас
индивид
.
Яғни
олардың
арасында
ұқсастық
та
,
айыр
-
машылық
та
бар
.