Подготовка учителя новой формации в республике казахстан – приоритетное направление деятельности высшего педагогического учебного заведения

• 
  формирование базовых знаний по системе наук и профессиональной ориентации, целенаправленное и систематическое приобщение к научным способам познания;
  
• 
  формирование ценностных жизненных ориентиров;
  
• 
  обеспечение перехода от установки на приобретение знаний к умению и стремлению самостоятельно их получать, расширять, углублять и творчески использовать;
  
• 
  изменение принципов обучения и роли ученика в нём от пассивного "получателя" знаний, умений, навыков к активному субъекту познавательного процесса;
  
• 
  разработку и реализацию индивидуальных образовательных программ для развития творческих способностей и личностных особенностей;
  
• 
  введение и осуществление базовой, предпрофильной подготовки с постепенным увеличением вариативной части учебного плана.
  

На старшей ступени среднего образования должны быть реализованы образовательные программы профильного обучения и технического и профессионального образования.

• 
  введение и осуществление профильного обучения на основе дифференциации, интеграции и профессионализации содержания образования по социально-гуманитарному, естественно-научному, технологическому и другим направлениям для углубленной довузовской подготовки учащихся;
  
• 
  формирование способности к независимому мышлению, критическому анализу, умению реально оценивать свои возможности и достижения;
  
• 
  стремление совершенствовать свои коммуникационные способности, умение выражать свои мысли в устной и письменной форме, освоение и использование в работе новейших информационных технологии;
  
• 
  понимание значимости и стремления постоянно совершенствовать свои знания;
  
• 
  владение государственным языком и знание других языков;
  

• 
  ведение и осуществление технического и профессионального обучения по основополагающим дисциплинам, необходимой для получения избранной профессии;
  
• 
  формирование основных понятий рыночной экономики и умения применять их на практике;
  
• 
  изучение интегрированных курсов по общеобразовательным, социально-экономическим предметам;
  
• 
  получение практических навыков для выполнения работ технического и профессионального обслуживающего труда.
  

• 
  дополнительные образовательные программы разрабатываются в целях всестороннего удовлетворения образовательных и культурных потребностей общества, граждан и государства;
  
• 
  дополнительные образовательные программы направлены на создание условий для личностного развития, профессионального самоопределения, творческого труда детей, реализации их способностей, адаптации к жизни в обществе, формирования гражданского самосознания, общей культуры, здорового образа жизни, организации содержательного досуга.
  

• 
  реализация образовательных программ специальностей культуры и искусства должны осуществляется с учетом принципа ранней профессионализации и особенностей их содержания;
  
• 
  в колледжах и высших технических школах должны быть реализованы образовательные программы академической и профессиональной направленности, а также повышенного уровня профессиональной квалификации;
  
• 
  продолжительность образовательных программ, ориентированных на подготовку к обучению в высших учебных заведениях лиц, окончивших технические и профессиональные школы, должны составлять не менее 1 года;
  
• 
  дополнительные образовательные программы послесреднего образования должны быть направлены на повышение квалификации рабочих, служащих, специалистов с учетом постоянного повышения предъявляемых к их квалификациям требований, углубление профессиональных знаний, умений и навыков;
  
• 
  дополнительное профессиональное образование должны быть осуществлены в форме повышения квалификации и переподготовки кадров.
  

1. 
   Полные образовательные программы должны быть реализованы в: бакалавриате, со сроком обучения не менее четырёх лет, подтверждаемое присуждением лицу, успешно прошедшему итоговую аттестацию, академической степени "бакалавр по соответствующей специальности";
   
2. 
   Высшем специальном образовании, со сроком обучения не менее пяти лет, за исключением случаев, предусмотренных соответствующими государ-ственными общеобязательными стандартами образования, подтверждаемое присвоением лицу, успешно прошедшему итоговую аттестацию, соответствующей квалификации "дипломированный специалист";
   
3. 
   По отдельным специальностям медицинского образования продолжитель-ность обучения может составляет семь лет, завершающий год обучения организуется в форме интернатуры. Выпускники, не прошедшие интернатуру, к клинической практике не должны быть допущены;
   
4. 
   Сокращенные образовательные программы высшего образования могут быть разработаны и реализованы отдельно на базе образовательных программ академической направленности послесреднего образования и высшего образования;
   
5. 
   Сокращенные образовательные программы на базе высшего образования предусматривают только профессиональную подготовку специалистов.
   

1) социально-личностными компетенциями - относящимися к человеку, как индивиду, субъекту деятельности и личности; социальными, определяющи-ми его взаимодействие с другими людьми; относящимися к умению учиться;

2) общепрофессиональными компетенциями - информационными, связанными с получением и обработкой информации; расчетными, связанными с умением решать профессиональные задачи с использованием адекватного математического аппарата; эксплуатационными, управленческими, организационными, конструкторскими, проектировочными; экономически-ми, включающими поведение на рынке труда;

3) специальными компетенциями, отражающими профессионально-функциональные знания и умения, обеспечивающие привязку к конкретному объекту, предмету труда.

Образовательные программы должны быть характеризоваться как набором социально-личностными, общепрофессиональными, специальными компетенциями, так и глубиной освоения материала, связанного с конкретными компетенциями. Содержание образовательных программ бакалавриата должно иметь профессионально-ориентированный и завершенный характер, позволяющий выпускнику выполнять все виды и обобщенные задачи профессиональной деятельности.

В высших учебных заведениях должны быть реализованы дополнительные образовательные программы, направленные на удовлетворение потребностей обучающихся, а также взрослого населения.

1. Образовательные программы магистратуры должны быть направлены на освоение предметной области на продвинутом уровне, овладение новейшими методами и техниками исследования и знаниями новейших теорий и их интерпретаций. Ключевые компетенции обучающихся должны быть сформированы:

а) социально-личностными компетенциями: формирование когнитивных, эмоциональных и волевых особенностей, критического осмысливания и способности к самокритике, умение работать над решением междисциплинарной проблемы и в команде, восприятия разнообразия и межкультурного различия, коммуникативные навыки общения на государственном языке; ответственность за качество и воля к успеху;

б) общенаучными компетенциями: формирование способности к анализу и синтезу и генерации новых идей, к организации и планированию, управлению информацией, критическому отслеживанию и осмыслению развития теории и практики, владеть методами независимого исследования и умение объяснять их результаты на продвинутом уровне, способность внесения оригинального вклада в научную дисциплину, умение работать в команде над совместным проектом;

в) специальными компетенциями, отражающими результаты научных исследований, владение алгоритмами деятельности, связанными с моделированием, проектированием и реализацией разработки.

2. Докторские программы должны быть базированы на преподавании специализированных и углубленных программ, включающих знания теоретического, прикладного и междисциплинарного характера повышенной сложности, на продвинутых авторских курсах, дающих конкретные знания в определенной области науки.

Докторские программы должны быть завершены подготовкой и публичной защитой докторской диссертации, представляющей самостоятельное исследование, отличающиеся концептуальностью, системностью, методологической обоснованностью решения важной проблемы в области конкретной науки.

3. Дополнительные образовательные программы послевузовского образования должны быть направлены на повышение квалификации и переподготовку специалистов, обеспечивающих их конкурентоспособность на рынке труда, позволяющий им адаптироваться к условиям постоянных изменений требований общества и работодателей и развить свои ключевые компетенции.

Кроме того, должны быть реализованы специальные, специализированные и экспериментальные образовательные программы, направленные на удовлетворение потребности отдельных категорий граждан, нуждающихся в лечебной и психолого-медико-педагогической коррекций, обеспечения потребностей одаренных обучающихся с учетом их наклонностей апробации новых технологий обучения и внедрения нового содержания образования.

На наш взгляд, реализация и введение вышеуказанных образовательных программ будут способствовать повышению качества образования и интеграции системы образования Казахстана в мировое образовательное пространство.

Мақалада Қазақстанның білім беру жүйесінің жаңа жобасы ұсынылған.

В статье предложен новый проект системы образования Республики Казахстан.

Әрине бұлардың не екенін білмейді, бірақ оның қимылына қарап, оның тіршілігіне, сыртқы құрылысына таңдана қарап ойланады. Бірте-бірте оларды түсінеді де, кейбірін тілі шыққан соң сұрап, біліп алады. Бала дүниені тұтас білу үшін өзі қызыққан құбылыстарды өзінен үлкеннен үстеме сұрақ беру арқылы түсінгісі келеді. Мұңдайда баланы қайтарып тастамай, сұрауына толық, тура, әділ, жауап беріп, егжей-тегжейлі түсіндіру керек. Осыны еске алып «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» - дейді халық. Сондықтанда оның ең әуелгі өсетін ортасы, отбасы тәрбиесіне өте көңіл бөлу керек. Отбасы тәрбиесі қоғамдағы өзгерістермен тығыз байланысты, сондықтан ол қоғам мүддесіне қызмет етуі тиіс. Отбасы тұлғаны дамытатын ең алғашқы әлеуметтік орта. Отбасында баланың тұлғалық қасиетіне ықпал ететін көптеген жағдайлар болады. Мәселен: отбасы мүшелерінің мәдени деңгейі баланың түрлі әлеуметтік құндылықтарды игеруіне игі әсерін тигізеді. Отбасында жақсы тәрбие алған бала өскенде де сол тәрбиенің ізімен бару сөзсіз. Отбасындағы барлық адамдардың іс-әрекеті бала тәрбисіне бірінші әсер ететін орта, бала сол ортаға қарап өседі. Сол үшін балаға отбасындағы тәрбиені қоғамдық ортаға байланыстыра бергенде ғана ұтымды болады. Қоғамдық ортамен байланыссыз жеке берілген отбасы тәрбиесі бала тәрбиесіне әсер етеді. Сондықтан өскен ортамен отбасындағы тәрбиені байланыстырған адамн даму жолында үлкен орын иеленді. Жеке меншікке негізделген қоғамда ұжымдық сана күрделі өзгеріске түсіп, әлеуметтік жағдайда жұмыссыздық етек алып, көпшілік санасында жеке басының пайдасын ойлау орын алды. Қоғамдағы осындай өзгерістер отбасы тәрбиесінде балаларды білімді, ізгілікті, жан-жақты жетілген, өз өмірінің құңдылығын жете түсінетін етіп тәрбиелеуді қажет етеді. Осыған орай отбасында балаларды мүмкіндіктерін барынша дамытып, оны өмірде қолдана білуге еңбек етуге, еңбектің қандай түрін болса да, атқаруға психологиялық тұрғыдан даяр болуға, шығармашылық әрекетке даярлыққа, әрдайым өзінің білімін жетілдіріп отыруға тәрбиелеу керек. «Баланың құқы жөніндегі конвенцияда» (1989 жыл) отбасында баланың құқын қорғау, оған қамқорлық жасау көрсетілген. Отбасындағы жас ұрпақтың тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуына ата-ананың және басқа отбасы мүшелерінің береке-бірлікті, түсінікті сақтауы, сонымен қатар әр отбасы мүшесінің құқы қорғалауы тиіс.

Отбасында тек осындай ізгілік мұраттар орын алғанда ғана отанын, елін-жерін сүйетін өз ұлтының салт-дәстүрін, сонымен бірге жалпы адамзаттық мәдени құңдылықтарды бойына сіңіріп өзінің кісілік келбетін сақтай алатын тұлға тәрбиелеуге болады. Бала отбасынан жақсыны да жамандыда сіңіреді. Отбасында халықтың рухани интеллектуалды мұраларын, мәдени құңдылықтарын жандандырып, рухани ұлттық сипаттаған мінезді қалыптастыруды көздеу өмірдің талабынан туындап отырды. Баланың отбасындағы-тұлғалық қасиетін жетілдіретін жағдайдын бірі-отбасы ішілік және отбасынан тысқары атқарылатын еңбек отбасындағы күнделікті тұрмыс қажетілігін қамтамасыз етуден туындайтын еңбек баланы әлеуметтік қатынасқа түсіріп, оны ересек өмірге тәрбиелейді. Сондай еңбектің барысында баланың жауапкершілігі артып еңбек ету қажеттігін түсінетін болады. А.С.Макаренко «Ата-анаға» арналған кітабында «бала тәрбиесінде сіздің іс-қимылыңыздың, өз шешуші роль атқарады. Сіз тәрибені сөз арқылы немесе үйрету, бұйыру арқылы іске асырылады деп ойламаңыз. Тәрбие өмірдің әр сәтінде, сіз үйде болмаған кезде де іске асады.

Қорыта келгенде, халқымыздың ұлттық қасиетінің әдемі қағидалары мен ережелерін бала тәрбиесінде терең мән бере шебер қолдана білсек, ұлтжанды, иманжүзді ұрпақ өсіре аламыз. Ол үшін халқымыздың тарихы мен жүріп өткен жолдарын балаларға түсіндіре отырып, саналы тәрбие мен білім беруді алдымызға айқын мақсат етіп қоюмен бірге, оны жүзеге асырудың жолына мықтап түсетін мезгіл әлде қашан жетті. Ел басы Н.Ә.Назарбаевтың «Қазақстан халқына жолдауында» жас ұрпақты жауынгерлік, отансүйгіштік рухта, ата-бабамыздың ерлік өнегесімен тәрбиелеуді мақсат етіп қойды. Әрине бұл мақсатқа жету барысында жас ұрпақтың сегіз қырлы бір сырлы азамат болып қалыптасуына отбасы, балабақша, мектеп, бірден бір ат салысуы тиіс. Соған орай сәби мен жас өспірімдердің бойында отан сүйгіштік сезімін қалыптастыруға Қазақстан Республикасы Ата Заңын, мемлекеттік рәміздерін оқып-үйренуге ықпалдар жасалынуда.

Қазақстанды «Отаным»-деп танитын әр азаматтың оның дамып, гүлденуіне өз үлесін қосуы-бұның басты шарттарының бірі. Бұл ретте өсіп келе жатқан жасұрпақты тәрбиелейтін бүгінгі студент, болашақ педаготардың бойында патриоттық сана, патриоттық сезім, патриоттық іс-әрекет қалыптастыру өзекті мәселелердің бірі. Президент Н. Ә. Назарбаев «Қазақстанның болашағы-қоғамның идеялық бірлігінде» деген еңбегінде мемлекет рәміздерінің жас буындарды патриотизмге тәрбиелеудегі маңызын атап көрсеткен.

Мемлекет рәміздері жер бетіндегі өзін мемлекет деп санаған барлық елдерде бар және олар белгілі бір тарихи даму сипатына ие. Сол секілді Қазақстан Республикасының рәміздерінің де даму тарихы тым әріден басталады. Солардың бірқатары ру таңбалары болса тағы бір бастауы-қазақтың ою-өрнектері және халқымыздың ауыз әдебиетіндегі ұлттық сипатты көрсететін бейнелер. Ұлттық рәмізді танып-білу, оның суретін көру және есте сақтаудын ғана құралмайды. Ол әр азаматтың санасынан орын алып, көргенде сезімін оятып, өзінің осы рәміз белгісі бар елдің азаматы екенін мақтаныш тұта білуінде. Ал оның астарында елге, жерге, ұлтына, халыққа деген сүйіспеншілік жатады. Осы сезімдер оянып, іс-әрекетіне басшы болған күнде ғана әр азамат «Отан үшін жан пида»-деген асқақ пікірді өз бойынша сіңіре алады.

Азаматтың тәрибесі сана-сезімнен, дүние танымнан қалыптасудан басталады. Саяси-идеялық тәрбие арқылы отансүйгіштікке, патриотизмге, ұлтжандыққа әкеледі. Отан сүйгіштік, ұлтжандық екеуі егіз ұғым. Патриотизм (қазақшасы-отансүйгіштік гректің патриотес отандас деген сөзінен алынған)- отанға деген сүйіспеншілік бойындағы күш-қуатын, білімін отан игілігі мен мүдесіне жұмсау. Туған жерін, ана тілі елдің әдет-ғұрпы мен дәстүрін құрмет тұту.

Қазақстанда жүзден, астам ұлттар тұрады. Сондықтан қазақ ұлтынан басқа ұлт өкілдеріне, Қазақстанды сүю, өз отаны екендігін сезіндіру, қазақтардың басты міндетті деп есептейміз. Отан сүйгіштік ұғым адамның бойындағы сезімге байланысты, ал отан сезімі өзін өз елінің азаматымын деп сезіне білу. Сонымен қатар өзінің бүкіл елімен, халқымен тұтастығын сезіну. Қоршап отырған ортасын оның саяси идеясын дамыту, өз өмір сүріп отырған ортадағы мәдениетті, әдеп-ғұрыпты, оның әлеуметтік экономикасын жоғары сатыға көтеру болып саналады.

Мақалада отбасы тәрбиесі отан сүйгіштікке тәрбиелеудің негізі болып табылатын мәселелер қарастырылған.

В статье рассматриваются вопросы патриотического воспитания, основы которого закладываются в семье.

Білім беру саласын дамыту еліміздің тәуелсіздігі мен дербес мемлекеттігін нығайту жолындағы басты басымдықтардың бірі болып саналады. Қазіргі білім беру саясатының ерекшеліктерінің қатарында төмендегі жайттарды атап өтуге болады: бүгінгі деңгейімізді сақтау және білім берудің ұлттық үлгісін одан әрі дамыту, білім беру саласының барлық деңгейлерінің мазмұны мен сапасын жаңарту, білім беру саласында информациялық және телекоммуникациялық технологияларды кең түрде енгізу.

Қазақстан Республикасындағы 1991 жылдан бастап жүргізілген білім беру жүйесін реформалау процесін шартты түрде бірнеше кезеңдерге бөліп қарастыруға болады:

• 
  тәуелсіз Қазақстанның білім беру жүйесінің заңдық негізін қалыптастыру кезеңі (1991-1993жж.). Бұл кезеңнің негізгі мақсаты ретінде оқу-тәрбие процесін идеологиясыздандыру мен саясатсыздандыру, азаматтардың білім алуына мемлекеттік кепілдеменің бекітілуі, білім беруді экономикалық жағынан қамтамасыз ету арқылы жаңа әдістерді жүзеге асыруда құқықтық негізді құру болып саналады. Бұл өзгерістердің нәтижесінде Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңы (1991ж.) және Қазақстан Республикасының «Жоғары ғылым туралы» Заңы (1993ж.) қабылданды;
  
• 
  білім беру саласын тұжырымдамалық – бағдарламалық тұрғыда жаңарту кезеңі (1993-1996жж.). Бұл кезде қабылданған заңдық құжаттардың негізінде аталмыш саланы қайта құрудағы нақты жолдар мен бағыттарды анықтау іске асырылды. Осы кезең аралығында бірнеше тұжырымдамалар, соның ішінде «Қазақстан Республикасында білім мазмұнының тұжырымдамасы», «Қазақстан Республикасында гуманитарлық білім беру тұжырымдамасы», «Гуманитарлық білім бағдарламасы», «Болашақ» республикалық бағдарламасы» және «Білім беру саласындағы мемлекеттік саясат конвенциясы» бекітілді;
  
• 
  білім беру саласын басқаруды орталықсыздандыру мен қаржыландыру кезеңі (1996-1998 жж.). Бұл кезде білім берудің мазмұнына түзетулер енгізілді, басқару мен қаржыландырудың ұстанымдары өзгертілді, жаңа құқықтық база қалыптастырылды, білім берудің балама мекемелері мен мемлекеттік оқу орындарына қолдау көрсететін жаңа мүмкіндік көздері пайда болды;
  
• 
  білім беру жүйесін стратегиялық бағыттаудың ұлттық үлгісін қалыптастыру мен әлемдік білім беру кеңістігіне енгізудің оңтайлы жолдарын анықтау кезеңі (1991 жылдан қазірге дейін). 1999ж. 7-ші маусымда Қазақстан Республикасының «Білім туралы» жаңа Заңы қабылданды. Оны жүзеге асыру мақсатымен Мемлекет басшысының «Білім туралы» мемлекеттік бағдарламасы» бекітілген 4-ші бұйрығы қабылданды /1/.
  

Қазақстан Республикасының 1999ж. 7-ші маусымдағы «Білім туралы» Заңының негізінде елімізде мынадай білім беру деңгейлері белгіленген: мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту; орта білім; жоғары білім және жоғары оқу орнынан кейінгі білім. Осымен байланысты Қазақстандағы білім беру жүйесінің барлық деңгейі қазіргі кезеңде жеке тұлғалардың білімдік күш-қуатын көтеруге бағытталған. Бұл ретте жалпы білім беретін мектептің бастауыш (1-4-сыныптар), негізгі (5-9-сыныптар) және жоғары (10-12-сыныптар) деп аталатын үш сатысы бекітілді. Сәйкесінше, 2008 жылдан бастап, еліміз әлемнің дамыған елдеріндегі сияқты, балаларға он екі жылдық білім беруге көшеді /2/. Бүгінгі күні білімнің айрықша басымдық алуы қазіргі қоғамдық дамудың заңдылықтарынан туындайды. Себебі жоғары саналы, білімдар жеке тұлғалар мемлекеттің саяси, экономикалық және әлеуметтік даму деңгейін анықтайды. Міне, сондықтан да 1995ж. Қазақстан Республикасының Конституциясы еліміздегі әрбір жеке тұлғаның білімге деген сұранысын қанағаттандыруға кепілдік береді. Бұл жайт Конституцияның 30-бабында былайша тұжырымдалған: «Азаматтардың мемлекеттік оқу орындарында тегін орта білім алуына кепілдік беріледі. Орта білім алуға міндетті» /3/.

Еліміздің «Қазақстан – 2030» стратегиялық даму бағдарламасында білім мен ғылым қазіргі қоғамның болашақ дамуының ең маңызды факторларының бірі деп анықталған. Себебі білім мен ғылымсыз қоғамның алдында тұрған ешбір мүдде-мұраттардың орындалуы мүмкін еместігі айқын. Сондықтан бүгінгі таңда Қазақстан Республикасының білім беру жүйесінің мақсаты – еліміздің саяси, әлеуметтік және экономикалық мәселелерін тұжырымдап, іс жүзінде шеше алатын, жоғары әрі толыққанды білімді, саяси әлеуметтенген жеке тұлғаларды қалыптастыруға күш салу болып табылады. Сәйкесінше, 2000 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің Жарлығымен бекітілген «Білім» атты Мемлекеттік бағдарламаның нәтижесінде дарынды балаларды анықтау мен тәрбиелеуге бағытталған мемлекеттік саясат жүзеге асырылуда. Осы бағдарламаның негізінде білім беру жүйесін реформалау ісі қазіргі кездегі еліміздің саяси, экономикалық және әлеуметтік жағдайына сәйкестендіріп жүргізілуде. Ал, президенттік «Болашақ» бағдарламасының негізінде Қазақстандағы жоғары оқу орындарының талантты студенттері шетелдік мемлекеттерде білімдерін жалғастыруға мүмкіндік алды. Бұған қоса Қазақстан Республикасының тәуелсіздігі жарияланғаннан кейін елімізде мемлекеттік жоғары оқу орындарымен қатар, мемлекеттік емес жеке меншік жоғары оқу орындары секторы пайда болды. Олар бүгінде жалпы білім беру жүйесінде елеулі рөлге ие.

Сонымен, жеке тұлғаның дүниетанымдық аясын кеңейтіп, саяси әлеуметтендіруде білімнің алатын маңызы зор. Сондықтан жас ұрпақ өкілдерінің бойына білім мен ғылымның негіздерін сіңіру мен мақсатты тәрбие берудің орны ерекше екендігі даусыз мәселе.Осы тұрғыдан алғанда XI ғ. әйгілі түрік ойшылы Жүсіп Баласағұнның «Құтты білік» («Бақыттылық жайлы ілім») еңбегінде тұжырымдалған адамның қоғамдағы орны, адам өміріндегі білімнің рөлі, ақылдың мәні және т.б. ой-пікірлері бүгінгі күнмен ұштасып, маңызы арта түсуде. Ойшылдың:

«Ақыл-шырақ, қара түнді ашатын,

Білім-жарық, нұрын саған шашатын.

Ақыл қолдап, біліммен ер жетілер,

Екеуімен қадірі артып,бекінер.

Ақыл қайда болса, ұлылық толады,

Білім кімде болса, сол білікті болады» /4/,- деген бәйіттері «Білекті бірді жығар, білімді мыңды жығар» деген мақалмен үндес.