ПОӘК 042-14. 01. 20. 168/02-2015 20. 05. 15 ж. №2 басылым
Есептің шешу жоспарын орындау және сұраққа жауапты құру
жүктеу/скачать 2,79 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 5.3.2 Шешуін тексеру
- Кері есеп
- 5.3.2.2 Алынған нәтиже мен есептің шартын сәйкестендіру, яғни есепті шешуде шыққан және шартында берілген сандар арасында сәйкестік тағайындау
- Есептерді әр түрлі тәсілдермен шығару
- 5.3.4.4 Нәтижені жорамалдау
- 5.4. Қарастырылатын түрдегі есепті шеше алу білігін қалыптастыру
- Негізгі ұғымдар: Бір түрдегі есептер
- Бастауыш математика курсындағы кері және өзара кері есептер Мақсаты
- Байқадық
- Өзара кері есеп «Кері есептер» ұғымымен таныстыру үшін оқушыларға үш есепті салыстыруға тапсырма беріледі: Есеп №1.
- 6.3 Өзара кері есептер жүйесі
- Негізгі ұғымдар
- Жай есептерді шешуге үйрету Мақсаты
- 7.2 Жай есептерді топтау
- I-топ: әр арифметикалық амалдың мән – мағынасын ашуға арналған есептер
- - топ: амал компоненттері мен нәтижелері арасындағы байланысты тағайындайтын жай есептер ⇒ белгісіз компонентті табуға арналған есептер
- -топ: қатынастың мән-мағынасын ашуға арналған жай есептер
Есептің шешу жоспарын орындау және сұраққа жауапты құру Есепті шығару — шығару жоспарын жасағанда таңдап алынған арифметикалық амалдарды орындау. Есептің шешуі ауызша да, жазбаша да орындалуы мүмкін. оның үстіне есептің біраз бөлігі оқушылардың орындалатын амалға қысқаша түсініктемелер беру арқылы ауызша орындалады. Ауызша шығарғанда сәйкес арифметикалық амалдар және оны түсіндіру ауызша орындалады. Мұнда балаларды орындалып отырған амалдарға дұрыс және қысқаша түсінік беруге үйрету керек. Жазбаша шығарғанда амалдар жазылады, ал олардың түсініктемесін оқушылар не жазады, немесе ауызша айтады.
1) 10 + 5 = 15(д.) – Ержанда болған; 2) 15 – 3 =1 2 (д.) – Ержанда қалған. Жауабы: 12 дәптер. 2.3.2.2 - ауызша түсіндіру арқылы амалдар бойынша (жауабы толық). 1) 10 + 5 = 15 (д.) 2) 15 – 3 = 12 (д.) Жауабы: Ержанда 12 дәптер қалды. 5.3.2.3 - есеп бойынша өрнек құрастыру және оның мәнін табу. (10 + 5) – 3 = 12 (д.) Жауабы: 12 дәптер қалды.
«Дүкенде 9 теңге тұратын 8 тоқашқа қанша ақша төленсе, 6 қалашқа сонша ақша төленді. Бір қалаш қанша тұрады?» а) Түсініктемесін жаза отырып, біртіндеп теңдеу құру: х тг — қалаштың бағасы; (х∙6) тг – қалаштың құны; (9∙8) — тоқаштың құны. Тоқаш пен қалаштың құны бірдей екенін біліп, теңдеу құрастырамыз: х ∙ 6 = 9 ∙ 8 х ∙ 6 = 72 х = 72:6 х = 12 Жауабы: 1қалаш 12 теңге тұрады. б) Түсініктемелерін жазбай теңдеу құру: 1) 9∙8 = 72 (тг) 2)72:6=12 (тг) Жауабы: бәтеңкенің бағасы 12 теңге. 5.3.2 Шешуін тексеру Есептің шешуін тексеру – оның дұрыстығын не қателігін анықтау. Бастауыш сыныптарда тексердің төрт тәсілі пайдаланылады. Кері есеп құрастыру және шығару Бұл жағдайда балаларға берілген кері есеп құрастыру және оны шығару ұсынылады. Егер кері есепті шығарғанда нәтижеде берілген есепте белгілі сан шығатын болса, ондай есеп дұрыс шығарылған деп есептеуге болады. Кері есеп - бұл есеп,берілген есептегі белгілі белгісіз, ал белгісіз белгілі болатын есеп. Мысалы, оқушыларға есеп шығару ұсынылады: «Әрқайсысы 20 грамм болатын 5 шай қасық жасау үшін 2 ас қасық жасауға жұмсалғандай металл жұмсалды. Бір ас қасыққа қанша металл жұмсалған?» Бұл есепті шығарып балалар ас қасыққа 50 г метал жұмсалғандығын білді. Бұдан кейін мұғалім кері есеп құрастыруды ұсынады, яғни берілген есептің ізделіп отырғаны (50) берілген сан болатындай, ол берілген сандардың біреуі (5 немесе 20, не 2) ізделіп отырған сан болатындай етіп есепті түрлендіру керек. Оқушылар есептердің біреуінің тұжырымдамасын айтады, мысалы, мынадай есепті: «Әрқайсысының салмағы 20 г болатын 5 шай қасыққа жұмсалған металдан әрқайсысының салмағы 50 г болатын қанша ас қасық жасауға болады?» Егер осы кері есепті шығару нәтижесінде 2 саны шығатын болса, демек, берілген есеп дұрыс шығарылғаны. Бұл әдіс II сыныпта қолданылады. 5.3.2.2 Алынған нәтиже мен есептің шартын сәйкестендіру, яғни есепті шешуде шыққан және шартында берілген сандар арасында сәйкестік тағайындау Есептің шешуін осы тәсілмен тексергенде есептің сұрағына жауап беру нәтижесінде алынған сандарға арифметикалық амалдар қолданылады; егер мұнда есептің шартында берілген сандар шығатын болса, онда есеп дұрыс шығарылған деп есептеуге болады. Бұл тәсілді мына есептің шешуін тексеру үшін қолдануды қарастырамыз: «Жас натуралистер үш қап картоп жинады, оның жалпы салмағы 153кг. Олар бірінші және екінші қаптарды таразыға тартқанда салмағы 102 кг болды, екінші мен үшінші қаптарды тартқанда 99кг болды. Әр қапта неше кг картоп болған?» Бұл есепті шығару нәтижесінде бірінші қапта 54кг картоп, екінші қапта 48 кг, ал үшінші қапта 51 кг картоп бар екендігін анықтайды. Есептің шешуін тексеру үшін үш қаптағы картоп 153 кг болатын - болмайтынын анықтау керек: 54 + 48 + 51 = 153. Енді бірінші мен екінші қаптарда 102 кг картоп, ал екінші мен үшінші қаптарда 99 кг картоп болатын - болмайтынын анықтау керек: 54 + 48 = 102; 48 + 51 = 99. Жауабында шыққан сандар берілген сандарға сәйкес; демек, есеп дұрыс шығарылған деп есептеуге болады. Тексерудің бұл тәсілі IV класта қолданылады. Оны пропорционал бөлуге, екі айырма бойынша белгісіздерді табуға берілген есептердің жауабын тексеру үшін қолданған тиімді. Есептерді әр түрлі тәсілдермен шығару Егер есепті әр түрлі тәсілмен шығаруға болатын болса, онда бірдей нәтиже алу есептің дұрыс шығарылғандығын көрсетеді. Мысалы: IV класс оқушыларына мына есептен төртінші пропорционал шаманы табу ұсынылады: «Ара қашықтығы 13 км болатын екі ауылдан бір мезгілде бір-біріне қарама-қарсы екі мотоциклист шығып, 5 минуттан кейін кездесті. Біреуі 1 минутта 1 км 200 м жүрді. Екінші мотоциклисттің жылдамдығын тап». Шешуі: 1)1200∙5 = 6000 (м) 2) 13 000 - 6000 = 7000 (м) 3) 7000:5=1400 (м)
13 000:5 = 2600 (м) 2) 2600-1200=1400 (м) Жауабы: 1 400 м Есепті әр түрлі әдіспен шығарғанда бірдей жауап алдық, онда есеп дұрыс шығарылған. Есептің шешуін тексерудің бұл әдісі III сыныпта енгізіледі. Егер екі тәсілдің бір бірінен айырмашылығы амалдарды орындау тәсілінде ғана болса, онда оларды әр түрлі деуге болмайды. 5.3.4.4 Нәтижені жорамалдау Нәтижені жорамалдау -ізделінді санның шекарасын анықтау, яғни ізделінді сан берілген қай саннан артық не кем болатынын анықталады. Мына есептің шешуін шамалау тәсілімен тексеру керек болсын: «Ара қашықтығы 736 км болатын екі қаладан бір мезгілде бір - біріне қарама - қарсы екі поезд шықты. Бірінші поезд сағатына 47 км жылдамдықпен, ал екіншісі сағатына 45 км жылдамдықпен жүрді. Кездескенге дейін әр поезд сағатына қанша километр жүрген?» Есепті шығарғанға дейін әр поезд 736 км кем жол жүргендігі және бірінші поезд екіншіге қарағанда артық жол жүргендігі анықталады. Егер оқушы қателесіп, жауабында, мысалы, 376 және 3600 санын алатын болса, онда ол есеп дұрыс шығарылғандығын байқайды, өйткені әр бір ізделіп отырған сан 736-дан кем болуы керек. Сонымен, бұл тәсілді шешудің қате екендігін байқауға көмектеседі, бірақ ол есептің шешуін тексерудің басқа тәсілдерін жоққа шығармайды. Жауап шекарасын тағайындау тәсілі жай, сондай – ақ құрама есептердің шешуін тексеруде пайдаланылады.
Есептің жеке түрін шығаруға үйретудің үшінші басқышының мақсаты – оқушыларда берілген мәліметтер мен ізделінді арасында белгілі бір байланысы бар есептерді шығара білу білігін қалыптастыру. Қарастырылып отырған түрдегі есептерді шығара білу дағдысын қалыптастыруға творчестволық сипаттағы жаттығулардың көмегі тиеді (қиынырақ есептер, есепті түрлі тәсілмен шығару, мәліметтері жетіспейтін және мәліметтері артық есептерді шығару, бірнеше шешуі бар есептерді шығару, есептері құру және түрлендіру жаттығулары).
Есептің мазмұнымен таныстырудың қандай әдістерін білесіңдер? Әр әдістің жетістігі мен кемшілігін талдан дар. Есептің мазмұнымен таныстырудың әдістері неге тәуелді? Бір түрдегі есептер деген не? Иллюстрацияның қандай түрлері есептің мазмұнымен таныстыру кезінде қолданылады? Есептің шешуін жазудың негізгі формаларын ата. Есептің шешуін тексерудің қандай тәсілдері бастауыш мектепте қолданылады? Әдебиеттер: 1. Бантова М.А., Бельтюкова Т.В., Полевщикова А.М. Бастауыш кластарда математиканы оқыту методикасы.- Мектеп, 1978, 188-бет. 2. Оспанов Т.Қ., Кочеткова О.В., Астамбаева Ж.Қ. Жаңа буын оқулықтар бойынша бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі. - Алматы: «Атамұра», 2005, 112-бет 3. Оспанов Т.Қ., Ш.Х. Құрманалина, С. Х. Құрманалина. Бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі . - Астана: Фолиант, 2003, 240-бет. Лекция№6 Бастауыш математика курсындағы кері және өзара кері есептер Мақсаты: математиканың бастауыш курсында оқылатын өзара кері есептердің түрлерін білу; кері және өзара кері есептер құрастыруды үйрену. 6.1 Кері есептер 6.2 Өзара кері есептер 6.3 Өзара кері есептер жүйесі 6.1 Кері есеп Бірінші сыныпта салыстыру барысында оқушылар жай есептердің бірнеше түрлерімен танысады, олардың ұқсастығын және айырмашылығын анықтайды. Оның үстіне олар есептердің кейбір түрлері бір-бірімен байланысты екендігін анықтайды. Осыған орай, «кері және өзара кері есептер» ұғымдары пайда болады. «Кері есептер» ұғымымен оқушылар бірінші сыныпта танысады. Тапсырма. Салыстыр. Есептердің ұқсастығы неде? Айырмашылығы неде? Есеп №1. “Ыдыста 6 қияр және одан 4-еуі артық қызанақ бар. Ыдыста неше қызанақ бар?” Қияр – 6 6+4=10(қ.) Қызанақ – ?, 4-еуі артық Жауабы: 10 қызанақ. (санды бірнеше бірлікке арттыруға арналған есеп). Есеп №2. “Ыдыста 10 қызанақ және одан 4-еуі кем қияр бар. Ыдыста неше қияр бар?” Қызанақ -10 10 - 4 = 6 (қ.) Қияр – ?, 4-еуі кем Жауабы: 6 қияр. (санды бірнеше бірлікке кемітуге арналған есеп). Бұлар - кері есептер. Ұқсастығы: мазмұны (ыдыс, қияр мен қызанақ туралы); сандары: 6, 4, 10. Айырмашылығы: шарты, сұрағы, шешуі мен жауабы. Байқадық: бірінші есепте белгісіз болған дерек екіншіде белгілі, ал екіншіде белгісіз болған дерек біріншіде белгілі болды. Қорытынды: кері есептер – мазмұны мен сандары ұқсас, бірақ біріншіде болған дерек екіншіде белгісіз, бірінші есепте белгісіз болған дерек екіншіде белгілі болатын екі есеп. Осы ұғымды бекіту үшін мынадай тапсырмалар ұсынылады: есептер кері есептер ме? Неліктен? Оның үстіне қосындыны табуға және қалдықты табуға арналған есептер кері есептер болмайды, өйткені бұл есептерде қарама - қарсы мағыналы әрекеттерді білдіретін сөздер бар: келді - кетті, алды - берді, болғаны – қалғаны. Өзара кері есеп «Кері есептер» ұғымымен таныстыру үшін оқушыларға үш есепті салыстыруға тапсырма беріледі: Есеп №1. “Қаныш 5 ертегі, ал Олжас 3 ертегі артық оқыды. Олжас неше ертегі оқыды?” Қаныш – 5 ер. 5 + 3 = 8 (ер.) Олжас– ?, 3-еуі артық Жауабы: 8 ертегі. (санды бірнеше бірлікке арттыруға арналған есеп)
Қаныш – 5 ер. Жауабы: 3 ертегі артық. (айырмалық салыстыруға берілген есеп) Есеп №3. “Олжас 8 ертегі, ал Қаныш одан 3 ертегі кем оқыды. Қаныш неше ертегі оқыды?” Олжас – 8 ер. 8 – 3 = 5 (ер.) Қаныш – ?, 3-еуі кем Жауабы: 5 ертегі. (санды бірнеше бірлікке кемітуге арналған есеп). Бұлар – өзара кері есептер: Ұқсастығы: мазмұны (Қаныш пен Олжас, ертегі туралы); сандары: 5, 3, 8. Айырмашылығы: шарты, сұрағы, шешуі мен жауабы. Байқадық: есептер бір-біріне өзара кері, яғни өзара кері есептер. Қорытынды: өзара кері есептер – мәтіні мен сандары ұқсас, өзара бір-біріне кері болатын үш есеп. Осы ұғымды бекіту үшін оқушыларға тапсырмалар ұсынылады: өзара кері есептер болып табыла ма? Неліктен? 6.3 Өзара кері есептер жүйесі – топ: санды бірнеше бірлікке арттыру, айырмалық салыстыру, санды бірнеше бірлікке кемітуге берілген есептер. “Қанат 7 жем салғыш, ал Болат одан 3-еуі кем жем салғыш жасады. Болат неше жем салғыш жасады?” Қанат – 7ж. 7 – 3 = 4 (ж.) Болат - ?, 3-еуі кем Жауабы: 4 жем салғыш. “Қанат 7 жем салғыш, ал Болат 4 жем салғыш жасады. Болат неше жем салғыш кем жасады?” Қанат – 7 ж. 7 – 4 = 3 (ж.) Болат - 4 ж. ↑ ? кем Жауабы: 3 жем салғыш кем.
“Болат 4 жем салғыш, ал Қанат одан 3-еуі артық жем салғыш жасады. Қанат неше жем салғыш жасады?” Болат – 4 ж. 4 +3 = 7 (ж.) Қанат - ?, 3-еуі артық Жауабы: 7 жем салғыш.
2.1 “Саяжайдан 30 кг құлпынай және 20 кг қарақат жиналды. Барлығы неше кг жидек жиналды?” Құлпынай – 30 кг Қарақат – 20 кг Шешуі: 30 + 20 = 50 (кг) Барлығы - ? (кг) Жауабы: барлығы 50 кг жидек.
Қарақат – ? (кг) Шешуі: 50 - 30 = 20 (кг) Барлығы - 50 кг Жауабы: 20 кг қарақат.
Қарақат – 20 кг Шешуі: 50 – 20 = 30 (кг) Барлығы - 50 кг Жауабы: 30 кг құлпынай.
3.1 “Саяжайдан 30 кг қияр жиналды. Оның 20 кг-ы тұздалды. Неше кг қияр қалды?” Жиналды – 30 кг Тұздалды – 20 кг Шешуі: 30 – 20 = 10 (кг) Қалғаны - ? (кг) Жауабы: 10 кг қияр қалды.
Тұздалды – 20 кг Шешуі: 20 + 10 = 30 (кг) Қалғаны – 10 кг Жауабы: 30 кг қияр жиналды.
Тұздалды – ? (кг) Шешуі: 30 - 10 = 20 (кг) Қалғаны – 10 кг Жауабы: 20 кг қияр тұздалды.
4.1 “Әр дорбада 2 кг-нан қант бар. 4 дорбада неше килограмм қант бар?” 1 д. – 2 кг 2 · 4 = 8 (кг) 4 д. - ? (кг) Жауабы: 8 кг қант. 4.2 “8 кг қант 4 дорбаға тең бөлінді. Әр дорбада неше килограмм қант бар?”
1 д. - ? (кг) Жауабы: 2 кг қант. 4.3 “8 кг қант әр дорбаға 2 кг-нан бөлініп салынды. Неше дорба керек болды?” 2 кг – 1д. 8 : 2 = 4 (д.) 8 кг - ? (д.) Жауабы: 4 дорба. V – топ: санды бірнеше есе арттыру, еселік салыстыру, санды бірнеше есе кеміту. 5.1 “Жылқыларға 16 кг шөп және одан 2 есе артық сұлы берілді. Жылқыға неше килограмм сұлы берілді?” Ш. – 16 кг 16 · 2 = 32 (кг) С. - ?, 2 есе артық Жауабы: 32 кг сұлы. 5.2 “Жылқыларға 16 кг шөп және одан 32 кг сұлы берілді. Шөпке қарағанда неше есе артық сұлы берілді?” С. – 32 кг ↓ ? есе артық 32:16=2 (есе) Ш. – 16 кг Жауабы: 2 есе артық. 5.3 “Жылқыларға 32 кг сұлы және одан 2 есе кем шөп берілді. Неше килограмм шөп берілді?” С. – 32 кг 32 : 2 = 16 (кг) Ш. - ?, 2 есе кем Жауабы: 16 кг шөп. VI- топ: пропорционал шамалармен байланысты есептер: уақыт бірлігі кезінде шығарылған өнім, жұмыс уақыты, жалпы өнім; бір затқа жұмсалатын мата, заттардың саны, жалпы жұмсалған мата; бір ыдыстың сыйымдылығы, ыдыстардың саны, жалпы сыйымдылығы, бір нәрсенің массасы, нәрселердің саны, жалпы массасы, бағасы, саны, құны. 6.1 Құнын табу: Бір килограмм алмұрт 60 теңге тұрады. 3 килограмм алмұрт қанша тұрады? 1кг - 60 тг 60 ∙ 3 = 180 (тг) 3 кг — ? (тг) Жауабы: 180 теңге.
6.2 Бағасын табу: 3 килограмм алмұрт 180 теңге тұрады. 1 килограмм алмұрт қанша тұрады?
3кг - 180 тг 180 : 3 = 60 (тг) 1 кг - ? (тг) Жауабы: 60 теңге. 6.3 Санын табу: 1 килограмм алмұрт 60 теңге тұрады. 180 теңгеге қанша килограмм алмұрт сатып алуға болады? 1кг - 60 тг 180 : 60 = 3 (кг) ? кг – 180 тг Жауабы: 3 килограмм.
6.4 Қашықтықты табу: Жаяу адам 5 км/сағ жылдамдықпен жүреді. 3 сағатта ол неше километр жол жүреді? 1 сағ – 5 км 5 ∙ 3 = 15 (км) 3 сағ - ? (км) Жауабы: 15 км 6.5 Жылдамдықты табу: Жаяу адам 3 сағатта 15 км жүреді. Ол қандай жылдамдықпен жүрген? 3 сағ – 15 км 15 : 3 = 5 (км /сағ) 1 сағ - ? (км) Жауабы: 5 км/сағ 6.6 Уақытты табу: Жаяу адам 5 км/сағ жылдамдықпен 15 км жол жүрді. Ол қанша уақыт жүрген? 1 сағ – 5 км 15 : 5 = 3 (сағ) ? сағ – 15 км Жауабы: 3 сағат.
кері және өзара кері есептер, өзара кері есептер жүйесі. Негізгі сұрақтар: Кері есеп Кері есептер 3. Өзара кері есептер 4. Өзара кері есептер жүйесі Әдебиеттер: 1. Оспанов Т.Қ., Кочеткова О.В., Астамбаева Ж.Қ. Жаңа буын оқулықтар бойынша бастауыш сыныптарда математиканы оқыту әдістемесі. - Алматы: «Атамұра», 2005, 145-бет Лекция №7 Жай есептерді шешуге үйрету Мақсаты: кіші жастағы оқушыларды оқытудағы жай есептердің рөлін; математиканың бастауыш курсында оқылатын жай есептердің топтауын білу 7.1 Жай есептер. Жай есептердің рөлі 7.2 Жай есептерді топтау 7.1 Жай есептер. Жай есептің рөлі Жай есеп - бір амалмен шығарылатын есеп. Жай есептерді шешу барысында есеппен және оның құрамымен алғашқы таныстыру жүзеге асыру. Жай есептерді шешу барысында оқушылар есеппен жұмыс істеудің негізгі тәсілдерін игереді. Жай есептерді шешу барысында бастауыш математика курсының аса маңызды ұғымдарының бірі - арифметикалық амалдар, олардың қасиеттерімен өзара байланысы туралы ұғым қалыптасады. Жай есептерді шешу - құрама есептерді шешу біліктерін игертудің дайындық басқышы, яғни құрама есептер бірнеше жай есептерді шығару барысында шешіледі. 7.2 Жай есептерді топтау Есептерді шешу барысында қалыптасатын ұғымдарға байланысты оларды топтауға болады. Оспанов Т.К жай есептерді 6 топқа жіктеді. I-топ: әр арифметикалық амалдың мән – мағынасын ашуға арналған есептер Қосындыны табуға арналған есептер Аулада екі қыз ойнап жүрген еді. Оларға тағы 4 қыз келіп қосылды. Аулада қанша қыз бала бар? Болғаны – 2 қыз Келді – 4 қыз 2 + 4 = 6 (қыз) Барлығы - ? (қыз) Жауабы: Барлығы 6 қыз бала. Шебер бірінші күні 6, ал екінші күні 4 орындық жөндеді. Екі күнде шебер барлығы неше орындық жөндеді?   6 + 4 = 10 (ор.)
Жауабы: Барлығы 10 орындық. 3) Бірінші ыдыста 8 апельсин, ал екіншісінде - 10 апельсин бар. Үшінші ыдыста алғашқы екеуінде қанша болса, сонша апельсин бар. Үшінші ыдыста қанша апельсин бар?»  8 + 10 = 18 (ап.)
Жауабы: Үшінші ыдыста 18 апельсин бар. 1.2. Қалдықты табуға арналған есептер Ыдыста 5 алма болған еді. Оның 3-еуі желінді. Ыдыста неше алма қалды? Болғаны – 5 а. Желінді – 3 а. 5 - 3 = 2 (а.) Қалды - ? (а.) Жауабы: 2 алма қалды. 1.3. Бірдей қосылғыштардың қосындысын табуға арналған есептер 12 балаға әрқайсысына 3-тен келетіндей кәмпит берілді. Балалар барлығы неше кәмпит алды? 1 б. – 3 к. 3 ∙ 12 = 36 (к.) 12 б. – ? (к). Жауабы: Барлығы 36 кәмпит. 1.4. Теңдей бөлуге арналған есептер 36 кәмпит 12 балаға тең бөлінді. Әр бала неше кәмпит алды? 12 б. – 36 (к). 36 : 12 = 3 (к.) 1 б. – ? (к). Жауабы: 3 кәмпит. 1.5. Тиісінше бөлу 36 кәмпит балалардың әрқайсысына үш-үштен бөлінді. Неше бала кәмпит алды? 1 б. – 3 к. 36 : 3 = 12 (б.) ? (б.) – 36 к. Жауабы: 12 бала. -топ: амал компоненттері мен нәтижелері арасындағы байланысты тағайындайтын жай есептер ⇒ белгісіз компонентті табуға арналған есептер 2.1. Белгісіз қосылғышты табу: 1) бірінші: «Қыз бала бірнеше үлкен және 5 кіші тәрелке жуды. Ол барлығы 12 тәрелке жуды. Қыз бала неше үлкен тәрелке жуды?» Ү. - ? т. К. - 5 т. 12 – 5 = 7 (т.) Барлығы-12 (т) Жауабы: үлкен тәрелке 7 2) екінші: «Қыз бала 7 үлкен және бірнеше кіші тәрелке жуды. Ол барлығы 12 тәрелке жуды. Қыз бала неше кіші тәрелке жуды» Ү. - 7 т. К. - ? т. 12 - 7 = 5 (т.) Барлығы – 12 (т) Жауабы: кіші тәрелке 5. 2.2. Белгісіз азайғышты табу: «Ыдыста бірнеше кәмпит бар еді. Оның 12-сі желінгенде, 9 кәмпит қалды. Ыдыста барлығы қанша кәмпит бар еді?» Болғаны - ? к. Желінді - 12 к. 12 + 9 = 21 (к.) Қалғаны - 9 к. Жауабы: барлығы 21 кәмпит. 3. Белгісіз азайтқышты табу: «Сөреде 15 кітап болған еді. Оның бірнешеуін алғанда, 8 кітап қалды?» Болғаны - 15 кт. Алды - ? кт. 15 - 8 =7 (кт.) Қалды - 8 кт. Жауабы: 7 кітап алынды. -топ: қатынастың мән-мағынасын ашуға арналған жай есептер 3.1. Санды бірнеше бірлікке арттыру (тура түрі): «Серік бірінші күні 2 кітап, ал екінші күні одан 3 кітап артық кітап түптеді. Серік екінші күні неше кітап түптеді?» - 2 кт. 3 + 2 = 5 (кт.) II - ?, 3-еуі артық Жауабы: екінші күні 5 кітап. 3.2. Санды бірнеше бірлікке кеміту (тура түрі): «Бірінші үйде 8 тұрғын, ал екінші үйде 3 - еуі кем тұрғын бар. Екінші үйде неше тұрғын бар?» I - 8 т. 8 - 3 = 5 (т.) II — ?,3 - еуі кем Жауабы: екінші үйде 5 тұрғын бар. 3.3 Сандарды айырмалық салыстыру: 1) "нешеуі артық": «Бір бумада 10 дәптер, ал екіншісінде - 6 дәптер бар. Бірінші бумада екіншіге қарағанда неше дәптер артық?» I -10 д. ↑ ? артық 10 - 6 = 4 (д.) II – 6 д. Жауабы : 4 дәптер артық. 2) «нешеуі кем»: «Бір үйде 10 аптада, ал екіншісін 8 аптада салды. Екінші үйді салуға неше апта кем жұмсалды?» I – 10 а. 10 - 8 = 2 (а.) II – 8 а. ↓ ? кем Жауабы: 2 апта кем. 3.4 Санды бірнеше бірлікке арттыру (жанама түрі): « Бір қорапта 10 қарындаш, екіншісіне қарағанда оның 3 - еуі кем. Екінші қорапта неше қарындаш бар?» I - 10 қ., оның 3-еуі кем 10 + 3 = 13 (қ.) II - ? қ. Жауабы: екінші қорапта 13 қарындаш бар. Санды бірнеше бірлікке кеміту (жанама түрі) «Бірінші автотұрақта 7 машина бар, оның екіншідегіден 2-еуі артық. Екінші автотұрақта неше машина бар?» I - 7 м., оның 2-еуі артық 7 - 2 = 5 (м.) II - ?(м.) Жауабы: екінші автотұрақта 5 машина бар. Санды бірнеше есе арттыру (тура түрі): « Омардың 4 қарындашы бар, ал Арманның қарындашы одан 2 есе артық. Арманның қарындашы нешеу?» О. - 4 қ. 4∙2 = 8 (қ.) А - ?, 2 есе артық Жауабы: 8 қарындаш Санды бірнеше есе кеміту (тура түрі.): «Туристер бірінші күні 20км, ал екінші күні 2 есе кем жүрді. Туристер екінші күні неше км жол жүрді ?» I - 20 км 20 : 2 = 10 (км) II - ?, 2 есе кем Жауабы: 10 километр 3.8 Сандарды еселік салыстыру: 1) «Неше есе артық?»: Қыз балалар 15 жалауша, ал ұл балалар 5 жалауша жасады. Қыз балалар неше есе артық жалауша жасады? Қ. - 15 ж. ↑ ? есе артық 15 : 5 = 3 (есе) Ұ. - 5 ж. Жауабы: 3 есе артық 2) «неше есе кем?»: «Ағасы 20 жаста, ал қарындасы 10 жаста. Қарындасының жасы неше есе кем?» А. — 20 ж. 20 : 10 = 2 (есе) Қ. — 10 ж. ↓ ? есе кем Жауабы: 2 есе кем
«Бір метр сәтен 90 тг, ол бір метр жібектен 3 есе арзан. бір метр жібек неше теңге тұрады ?» С. - 90 тг , 3 есе арзан 90 ∙ 3 = 270 (тг) Ж. - ? (тг) Жауабы: 270 теңге. 3.10 Санды бірнеше есе кеміту (жанама түрі): «Альбом 96 теңге тұрады, ол дәптерден 8 есе артық. Дәптер неше теңге тұрады?» А. - 96 тг , бұл 8 есе артық 96 : 8 = 12 (тг) Д. - ? (тг) Жауабы: 12 теңге. жүктеу/скачать 2,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|