Алтыншы кезең (модельдің верификациясы)

Соңғы үш кезең (4-ші, 5-ші жэне 6-шы) күрделі моделъді калибрлеу процедурасын береді. Она заключается в переборе большого числа разлмчных вариантов иормативные ограничения — значения отделыных переменных (что связано с миогократиыми «вычислительными прогонами модели) в целях получеиия совместной, непротиворечивой и идентифицируемой модели.

Эконометрикада жиі қолданылатын берілгендердің типіне көңіл аудару қажет. (Мәселе мынада, олар кейде экономикалық - математикалык сараптаудың кейбір әдістерін таңдауды ұсынатын әр түрде болуы немесе қалайда оған әсер етуі мүмкін).

1. Кросс секциялық деректер (перекрестные) әрбір жеке уақыт сәтіндегі айнымалылар жиынындағы жағдайды көрсетеді. Мысалы, газеттердің іскер бөлімдерінде жарияланатын акциялар бағасының тізімі, пайыздық ставкалар немесе айырбастау курстары кросс секциялык деректерді көрсетеді, өйткені берілген уақыт сәтінде бірнеше айнымалылардың бағасына немесе ставкасына қатысты (акциялар, валюта және т.б.)-

Нақты уақыт сәтінде FTSE 100 акциясының индексін құраушылардың әрбірінің бағасымен байланысты берілгендерде кросс секциялық деректер болып табылады.

2. Кеңістіктік деректер (кеңістіктік кесік) бір уақыт сәтінде (көлемінде) кеңістікті бөлінген ұқсас объектілерге қатысты нақты айнымалылардың жағдайын сипаттайды. Мысалы, Алматы қаласының әртүрлі айырбастау пункттері бойынша нақты бір күнде қолма қол валютаның сатылу және сатып алу курсы туралы деректер. Сонымен қатар бір уақыт сәтінде әртүрлі фирмалардың қызмет жағдайы туралы (өндіріс көлемі, жұмысшылар саны, кіріс жэне т.б.) ақпарат.

3. Уақытша қатарлар уақыт аралығында қандай да бір айнымалының өзгеруін көрсетеді. Мысалы, акция бағасы туралы деректер, әрбір күндегі валюта курсы (жұма немесе ай) бірнеше жылдар көлемінде әркүндік (ежедневным) уақытша қатарлар болады. Басқа да уақытша берілгендерге мысал ретінде эркварталдық инфляция бойынша деректерді, орташа еңбек ақы, ұлттык кіріс және соңғы бірнеше жылдар көлеміндегі ақшалык эмиссия, немесе айталық, соңғы екі жыл ішіндегі АҚШ долларын (МТБ -да) әкелуге және ГКО (ММВБ) котировкалау фьючерстік контрактылардың бағасы

1. 
   «Эконометрия» пәні нені оқытады?
   
2. 
   «Эконометрия» пәнінің негізгі ұғымдары
   
3. 
   Эконометрияның қолданбалы мәні неде?
   
4. 
   Эконометрияның негізгі міндеттері?
   
5. 
   Эконометрикалық модельдердің кезеңдерін ата
   
6. 
   Модельді калибрлеу процедурасы деген не?
   
7. 
   Деректердің негізгі типтерін ата
   

1. 
   К. Доугерти Введение в эконометрику. Пер. с англ. Москва-1997.
   
2. 
   Просветов Г.И. Эконометрика: задачи и решения. Уч. Методическое пособие. Москва 2004г.
   
3. 
   Брейли Р. Принципы корпоративных финансов: Пер. с англ.-М.:ЗАО «Олимп-Бизнес», 1997
   
4. 
   Ә.Ж. Сапарбаев, А.Т. Мақұлова. Эконометрика. Алматы: Бастау, 2007ж.
   

1. 
   Статистикалық әдіс
   
2. 
   Ковариация түсінігі, анықтамасы.
   
3. 
   Ковариацияны есептеудің негізгі ережелері.
   
4. 
   Функционалды және корреляциялық тәуелділік
   
5. 
   Таңдамалы дисперсия ұғымы
   
6. 
   Таңдамалы дисперсияны есептеу ережелері
   

Таңдамалы ковариация екі айнымалы арасындағы өзара байланыстың өлшемі болып табылады. Берілген ұғымды қарапайым мысалмен көрсетейік. Мұнай кризисі уақытында, 1973 жылы бензиннің нақты бағасы, яғни жалпы инфляция деңгейіндегі бағасы өсіп, ол тұтынушылық сұранысқа көрнекті әсерін тигізді. Берілген мәліметтерге сүйенсек, 1963-1972 жылдары бензинге деген тұтынушылық сұраныс тұрақты түрде көтерілді. Бұл тенденция 1973 жылдары тоқтатылып, сұраныс төмендеді. Бұл мәлімет мына кестемен берілді. Мұнда мұнай кризисінен кейінгі тұтынушылық сұраныспен нақты баға.

Бұл диаграммадан көретініміз бензинге тұтыну сұранысы мен оның нақты бағасы арасындағы кері байланысты нақты көруге болады. Ал таңдамалы ковариация көрсеткіші берілген байланысты бір санмен өрнектеуге мүмкіндік береді. Оны есептеу үшін біз ең бірінші баға мен бензинге сұраныстың мәндерінің орташасын тауып аламыз.

бақылау	р	у	(р-)	(у- у)	(р-)(у- у)
1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 Қосынды Орташа мәні	103,5 127,0 126,0 124,8 124,7 124,6 149,7 188,8 193,6 173,9 1433,6 143,36	26,2 24,8 25,6 26,8 27,7 28,3 27,4 25,1 25,2 25,6 262,7 26,27	-39,86 -16,36 -17,36 -18,56 -18,66 -21,76 6,34 45,44 50,24 30,54	-0,07 -1,47 -0,67 0,53 1,43 2,03 1,13 -1,17 -1,07 -0,67	2,79 24,05 11,63 -9084 -26,68 -44,17 7,16 -53,16 -53,76 -20,46 -162,44 -16,24

Мұнда таңдамалы ковариация мәні (-16,24)-ке тең. Яғни теріс байланыс деген сөз. Біздің мысалымызда да солай болған болатын.

Мұнан шығатын қортынды берілген мысалдағы байланыс теріс болса, теріс ковариация, ал оң байланыс болса, оң ковариация шығады.