тақырып: Бастауыш сынып оқушыларына психологиялық қызмет көрсету

1. 
   Бастауыш сынып жасындағыларға психологиялық сипаттама.
   
2. 
   Бастауыш сынып оқушыларында кездесетін психологиялық қиындықтар.
   

Мектепке қабылданған балалардың өмірі оларды балалық шақтан оқушы статусына ұштастыратын өтпелі кезеңдігімен сипатталады. Балалар өміріндегі бұл шақ көптеген әлі көзі ашылмаған даму мүмкіндіктеріне бай.Оларды дер кезінде байқап, қолдап отырғанда ғана балалардың жекелей психикалық қасиеттері жан-жақты дамып, қажетті әрекеттерге айналады.Сондықтан мектеп психологы баланың мектеп талаптарын орындауға, биологиялық кемелденуі, ақыл-ойы дамуы, жеке басының қалыптасуы мен әлеуметтік даярлығы, ерік сапаларының қалыптасуы және көңіл-күйін меңгеріп, өзін-өзі ұстауы жағынан мағлұматтар алып оларды нормативтермен салыстырып зерттеуі қажет.

Мектеп табалдырығын аттаған күннен бастап бала оқушыға айналады.Оның өмірінде ойын әлі маңызды роль атқарады. Дегенмен бастауыш сынып оқушысының өмірінде танымдық әрекеті жетекші бола бастайды.Осы әрекеті мінез-құлық мотивтерін өзгертіп, бар күшін, интеллектуалдық қабілетін, адамгершілік қасиеттерін дамытуға бағыттауды қажет етеді.Әсіресе, баланың мектеп өміріне енуі оның көптеген жағдайға икемделуін талап етеді.

Балалардың көпшілігі бұған отбасында немесе балабақшада арнайы психологиялық даярлықтан өтеді.Мектепке бала үлкен қуанышпен барады. Өйткені, мектепті бала болашақ үлкендік өмірге даярлықтың бір саласы ретінде қабылдайды.Баланың бұл ішкі позициясы оның мектеп өмірін қалауы, сыныпта мінез-құлық ережелеріне, сыныптас жолдастарымен ерекше қарым-қатынас нормаларын, күн тәртібін, мұғалімнің талаптарын жылдам қабылдап оны қиналмастан орындауға негіз болады.Бұл талаптарды бала орындауға болмайтын қағида деп қабылдайды.

Жаңа ережелер мен нормаларды сөзсіз орындауды талап ету кей кезде балалардың қырсықтық көрсетуіне немесе шамадан тыс шаршуына алып келуі мүмкін.Сондықтан психологтың алдында тұрған ең негізгі міндеті – балаларға мектеп талаптарын қабылдап алуға көмектесу.

Мектеп қойып отырған талаптарды орындау үшін бала ерекше режим бойынша өмір сүреді. Олар уақытында оянып, сабақты жібермей қатынасып, мұғалімнің сөзін жақсы тыңдап, сабақта ұйымдастырылған жұмысты және үйге берген тапсырмаларды уақытында ережеге сай орындап отыруы керек. Баланың бұл міндеттерін толық орындауға негіз болатын тиісті дағдылары болмаса, ол әдеттен тыс шаршауы, сабақты жіберуі , үй тапсырмасын орындамауы сияқты режимді бұзу орын алады. Психологтың екінші міндеті – бірінші сыныпқа қабылданғандарды мектеп режиміне үйрету шараларын жүйелі түрде жүргізу.

Бірінші сынып оқушыларының басым көпшілігі бастан кешіретін қиындықтарының ішінде олардың мұғалімдермен және сыныптас жолдастарымен қарым-қатынас жасауы болып табылады.Психологиялық қызмет көрсету барысында баланың қарым-қатынас мәдениетін тәрбиелеу, қалыптастыру психолгтың келесі міндеті болып анықталады.

Баланың мектепке баруымен оның отбасындағы жағдайы өзгереді. Бала үй тапсырмасын орындайтын орны және уақыты болуы керек, ал ата-аналар өз тіршілігін оқушының күн тәртібімен санасып ұйымдастырады.Сондықтан, бірінші сынып оқушыларының ата-аналарымен көптеген режимдік жұмыстар, балаларға үй тапсырмасын орындату тәртібін үйрету, баланың жұмыс орнын ауыстыру т.с.с. мәселелер бойынша ағарту жұмыстарын жүргізу – осы жас кезеңдегі балалармен жүргізетін психолог жұмысының келесі міндеті.

Қазіргі кезде көптеген мектептер, гимназия, лицей мектептері статусын алуымен байланысты балалардың интеллектуалдық қабілетін анықтау психологқа жүктеледі. Сондықтан бұл мәселе де психолог міндеттерінің бір саласы болып табылады.
6 тақырып: Жеткіншектерге психологиялық қызмет көрсету.

1. 
   Жеткіншектік кезең психологиясы.
   
2. 
   Жеткіншектік шақта болатын өзгерістер.
   

Балалық шақтан өткен, бірақ ересектікке әлі жетпеген 11-15 жас аралығындағы балаларды психологияда жеткіншек жаскезеңіндегілер деп атайды. Бұл жас кезеңі «өтпелі кезең», «қиын жас», «проблемалы» т.б көптеген қосымша белгілерге бай. Оның барлығы осы жас кезеңінде жүретін психофизиологиялық процестермен байланысты. Бұл жас аралығында бала ағзасы дамуының бір сатысынан екінші сатысына өтіп, ал әлеуметтік статусы бойынша олар әлі балалық шақта жүрген кезең. Психологияда бұндай кезең даму дағдарысы деп аталады.

Жеткіншек жас кезеңінде баланың бойында бұрын қалыптасқан қасиеттерге жаңа сапалар немесе жаңа құрылымдар қосылады. Бұл құрылымдар бұрынғы психологиялық және физиологиялық көріністерге жаңа сапа беріп, олардың бір-бірімен бітісуі әлі аяқталмаған кез болғандықтан, көптеген екіжақтылық орын алады. Сондықтан, бала көптеген қиналыстарға ұшырайды: болашақта кім болатыны, өмірде орындайтын әлеуметтік рөлін, қарым-қатынас ерекшеліктерін анықтау қажеттілігі туғанынан бала уайым шегіп, өз орнын іздейді.

Үлкендер баланы барлық уақытта түсіне бермейді. Қарым-қатынас барысында жеткіншектерді өздеріне бағындыру, үстемдік көрсету, тіл алуды талап ету орын алады да, мұндай көзқарас баланың қырсықтығын туғызып, нәтижесінде үлкендер менбаланың арасында текетірестік орын алуы мүмккін.

Жеткіншектердің дене мүшесінің дамуында да үлкен үйлеспеушілік орын алады. Мысалы, олардың аяқ-қолдары, бет-мойыны тез ұзарады да, кеудесінің өсуі, бұлшық еттерінің ұзаруы кешеуілдейді. Дене мүшелерінің біркелкі дамымауы салдарынан жеткіншекте «өзін жарымжан сезіну» деп аталатын комплекс пайда болады. Ол денсін тік ұстауға қиналып, көбінесе бүкшейіп, немесе бір жағына қисайып жүреді.

Жеткіншек жас кезінде балалардың эндокриндік жүйесі де өзгеріске ұшырайды. Гипофиздік гармондар жыныс безінің жұмысын әсерлендіріп, күшейтіп, жеткіншекті жыныстық өмірге дайындайды.

1. 
   Жасөспірімдік кезеңге психологиялық сипаттама.
   
2. 
   Психологтың жасөспірімдермен атқаратын қызметі.
   

Жасөспірімдік шақ баланың жыныстық толысуынан басталып, ерерсектік орыналғанға дейін созылатын, көптеген физиологиялық және әлеуметтік жағдайларға байланысты шектері анықталатын жас кезеңі. Бұл кезең 15-18 жас аралығында өтеді және көптеген өзіне тән ерекшелерімен сипатталады.

Жыныстық даму жөнінен жігіттер мен қыздардың көбі бұл жаста пубераттық кезеңде болады. Осы физиологиялық процеске байланысты ұл-қыздардың бір-біріне көз салып, жыныстық қызығушылығы да орын ала бастайды. Жасөспірімдік кезең бала мен ересектің арасындағы аралық жағдайда болады. Балалар материалдық жағынан әлі ата-аналар қарауында. Мектепте оған, екінің бірінде сен ерерсексің, үлкенсің десе, екінші жағынан одан да үнемі үлкендердің айтқанын сынамастан орындауды талап ететді. Бұлжағдай мектептен басқа жерде де анық байқалады. Сонымен қатар, жоғары сынып оқушылары болашақта некелесуге, өз отбасын құруға әзірлену кезеңінде. Сондықтан психолог алдында тұрған міндеттердің бірі жыныстық тәрбие, болашақ отбасы өміріне ддаярлау, қарым-қатынасмәдениетін тәрбиелеу болып табылады. Жасөспірімдік шақтың аса маңызды міндеттері – мамндық таңдау, еңьек пен қоғамдық саяси қызметке даярлану және болашақ мамандық алатын оқу орнын анықтау. Бұл міндеттерді жүзеге асыру баладан ұзақ уақыт мақсатты даярлықты талап етсе, үлкендер жағынан баланың мұқтаждығын жақсы түсініп, оған кеңес беріп, қол ұшын беруді қажет етеді. Мамандық таңдау қоғамдық жалпы дүниетанымдық ізденістерімен өмірлік жоспарларында нақтыланады.

Жасөспірімдік жас кезеңінде адам өзінің қандай екенін, қаншалық құнды қабілеті бар екенін барынша толығырақ түсініп, білгісі келеді. өзін-өзі бағалаудың екі тәсілі бар:

1. өз талаптары деңгейін жеткен нәтижелерімен салыстырып бағалау;

2. әлеуметтік жарыс, өзі туралы төңірегіндегілердің пікірлерін салыстыру. Осы тәсілдер арқылы құрылған баланың өз «Менінің» бейнелері күрделі әрі бір мәндес болмайтыны белгілі.

Осы шақта эгоцентризм, невротизм белгілері болцуы әбден мүмкін. Сонымен қатар, жасөспірімдік рефлексияныңтөменделегі мен қаықтылығына байланысты көптеген әлеуметтік, жеке типологиялық және өмірбаяндық факторларға байланысты. Психолог осы шақтағы баланың ерекшеліктерін анықтап, әрқайсына қажетті көмек көрсету керек.

Жасөспірімдік шақта достықты қажетсіну күрт өседі және бұл сезім өте тұрақөты да терең бола бастайды. Достық туралы жасөспірімдік ұғым мен оның нақты дәрежесі әр балада әртүрлі болады. Қыз балаларды олардың ертерек толысатындығымен байланысты интимдік достықты қажетсіну ер балаларда ерте басталады. Егер жастары бір шамалас ер балалар мен қыз балалардың достық мұраттарын салыстырса, қыз балалар ер балаларға қарағанда достыққа неғұрлым жоғары талаптар қоятыны көрінеді. Есейген сайын бұл айырмашылықтаржоғалады. Достыққа деген көзқарастың жекелей айырмашылықтары да үлкен. Біреулер жұп достықты ғана мойындап, нағыз дос біреу ғана болуы керек деп санайды. Ал екіншілерінде 2, 3 және одан да көп дос болады. Бұл мәселе тәлім-тәрбие барысында көңіл аударатын мәселелердің бірі болғандықтан психологиялық қызмет көрсету барысында оны талдап, шын достықтың мән-мағынасын баларға көрсету психолог міндеттерінің бірі болып саналады.

Жасөспірімдердің біреуі оңашалықты ұнатса, екіншілері жалғыздақтан қорқады. Кейде мазасыздану, фобия белгілері де орын алуымүмкін. Психолог осы шақтағы баланың психологиялық дамуындағы ерекшеліктерін анықтап, оның нормадан ауытқулардың ереркше көңіл бөліп, әрқайсына жеке дара қажетті көмек көрсету керек. Бұл жасөспірімдерге психологиялық қызмет көрсетудің келесі міндеті.

Қазіргі кездегі жаңа тестік жүйені қолдану арқылы жоғары сынып оқушыларны мамандық таңдауға даярлануы қажеттігін ескере отырып, олардың шығармашылық қабілетін, білім меңгерудегі дербестік дәрежесін арттыруға саса маңыз қажет болып отыр. Арнайы қабілеттердің қалыптасуы оқытудың сипатымен қатар психологиялық түзету-дамыту жұмыстармен де тығыз байланысты. Сондықтан психологтың келесі міндеті- жоғары сынып оқушыларының интеллектуалды дамуына ықпал жасау.

Осы аталған тағы да баланың жас ерекшеліктеріне, өмір талабына байланысты туып отырған міндеттерді басшылыққа ала отырып, әр психолог

жасөспірімдермен жүргізетін қызметінің мазмұнын анықтайды.

1. 
   Оқытушының психологиялық портреті.
   
2. 
   Ұстаз-педагог-оқытушы ұғымдарына сипаттама.
   

Оқытушы - оқушы қарым-қатынасының практикалық номенклатурада үш көрсеткіші бар: ұстаз, педагог, оқытушы. Қарапайым тілдн ұстаз деген ұғым кеңінен дамыған, оларды әр ғылым саласынан түсінігі бар және сол білімді халыққа жеткізу қабілеті бар адамдар деп санаған.

Оқытушы - оқушы қарым-қатынасын психологиялық критерийді қолдана отырып, олардың профессионалды қабілетін ажыратайық.

Олардың бірнеше айырмашылықтары бар:

• 
  Оқу үрдісіндегі оқытушының жауапкершілігі
  
• 
  Оқу пәнін түсінудіру
  
• 
  Психологиялық дистанция сақтау
  
• 
  Перспективті тұлғаның өсуіне әсері.
  

Бұл таблица қарапайым тілде, сол сияқты профессионалды тілде де критерий типтерінің қабілеті жағынан әр түрлі делінген. Бұл критерийлер бір-бірінен оқушының ішкі дүниесіне байланысты ажыратылады. Осы байланыста ұстаз максималды мүмкіндіктермен, ал оқытушы минималды мүмкіндіктерге ие. Субъективті жағынан бұл байланыста оқушы және оқытушы арасындағы мықты, сенімді, тұлғалық мүмкіндіктерді орнту қиын, ол біреуге деген әлеуметтік және психологиялық дистанциямен сипатталады.

Үш профессионалды критерий – ұстаз, педагог, оқытушы – олар басқаға ықпал етіп, шешім қабылдайды. Әрине, бұл шешімді қабылдау үшін басқа адамның психологиялық ақпаратын білуі қажет.

Ұстаз, педагог, оқытушы бірігіп жұмыс істеуіне психологиялық ақпарат ықпалы және психикалық-тұлғалық өсу деңгейінің нормалық структурасы әсер етеді.

Сонымен, оқытушы- оқушының бірлесуі, оқытылатын пәнге және түсіну деңгейінің структурасына байланысты психолог ситуациялардағы прблемаларды келесі жағдайларда шешуге міндетті:

• 
  Оқушының оқу пәніндегі проблемалық көрінісін адекватты шешуге
  
• 
  Оқытушының оқушы мүмкіншіліктерін түсінуге т.б
  
• 
  Оқылатын пән оқушыға әсер ету негізі екеніне оқытушының адекватты көзқарасын зерттеу
  
• 
  Оқытушының оқушы өміріндегі рөлін анықтау
  
• 
  Оқушы оқытушының өміріндегі рөлін анықтау
  

1. 
   Тергеуші және адвокат қызметіндегі психологиялық ақпараттар.
   
2. 
   Заң саласындағы психолог қызметінің маңызы.
   

Заң саласындағы практикада психологиялық ақпараттың параметрлері қолданылатын қызметтер – тергеу және адвокаттық практика.

Тергеуші үшін адам әрекет-қылығының мүмкін моделдерінен құралған оқиғалардың логикасын қалпына келтіру үйреншікті жайт. Адам әрекет-қылығының ортақ моделі нақтыланған сайын, зерттелетін адам немесе адамдар тобының құрайтын дәл жағдайлары мен дәл логикасының профессионалды іс-әрекеті соғұрлым тура құралатын болады.

Адвокаттың да нақты жағдайларда өз практикасында адам әрекет-қылығының жалпы моделін нақтылауға бағытталғандығы табиғи құбылыс. Бұл құқықтық практиканың түрлеріндегі болымды айырмашылықтың бірі профессионалды ойлау процесінің дұрыстық өлшемдерімен байланысты деген ой келеді. Бұл өзгешеліктерді, тергеуші үшін нақты фактілерменбекітілген объективті дәлдік маңызды болуынан, ал адвокат практикасында адамның іс-әрекет логикасының субъективті негізделуі үлкенмағынаға ие болуынан көруге мүмкін болады.

Егер айырмашылық сызығын сызсақ, онда ол шамамен былай болар еді: тергеушіні шын мәнінде болған жайттар қызықтырады; адвокатты ол жайттар неге болғандығы қызықтырады.

Осыдан психологиялық ақпаратты қолданудағы айырмашылық: тергеуші үшін – адам не істегені туралы, адвокат үшін – ол мұны неге істегендігі туралы сұрақ актуалды.

Психологқа сұраныс жасағанда, құқықтық мамандықтың иелері нақты жағдайлар туралы ойлары – құрал негізінде қолданылуы қажет деген адамның әрекет- қылығының жалпы моделіне бағытталған.

Психолог алдында мүлде басқа спецификалық мәселе пайда болады – зерттелетін жағдайдағы адам әрекет-қылығының субъективті логикасын жасау мәселесі. Құқықтық мамандық пен психолог иелерінің өзара қарым-қатынасының зат спецификасын және соған сәйкес оның мамандық иелерінің арасындағы қарым-қатынасының басқа мүмкін нұсқаларынан айырмашылығын бөліп алуда мағына бар деген ой келеді.

Бұл ерекшелік, юристерде де, олармен жұмыс істейтін психологта да, адам әрекет қылығының моделін нақтылауынан көрінеді. Бұл сөздердің астын сызу үшін бөлек бөліп алғың-ақ келеді, шынымен біріккен қызметте психолог және юрист -адам болмысы мен формасын нақтылауға қарайды.

Жауапкершілік категориясы, оның адам әрекет-қылығының моделіне міндетті қосындысы адам әрекет қылығын жануарлар әрекет-қылығынан ерекшелейді.

Индивидуалды әрекет-қылықтың логикасын (профессионал ойлауында) нақтылау сызығы дәл осы категориядан өтеді.

Психолог юристтерге адам әрекет-қылық моделіндегі жауапкершілік категориясын қолданудағы индивидуалды варианттар туралы мәліметтерді бере алады және беруі керек.

Бұл юристтің профессионалды қызметіне қатысушылар туралы психологиялық ақпаратты қолдануды анықтайтын бастама категория болады. Психолог пен құқықтық практикаға қатысушыларды және оларға қатысты тұлғалардың арасындағы бірігіп әрекет ету құралы – жауапкершілік нормалары болып табылады.

Психолог психологиялық ақпаратты алу арқылы келесі проблемаларды шеше алады және шешуі тиіс:

• 
  Юристтің адам әрекет-қылық моделінде жауапкершілік категориясын адекватты қолдану проблемасын;
  
• 
  Юристтің профессионалды қызметіне қатысатын тұлғалардың жауапкершілік категориясын индивидуалды жүргізу проблемасы;
  
• 
  Юристтің оның прфессионалды қызметі жауапкершілік категориясының басқа қатысушылармен меңгерілу дәрежесін адекватты бейнелеу проблемасын;
  
• 
  Юристтің профессионалды қызметіне қатысатын тұлғаның оның жауапкершілік категориясын меңгеру деңгейін адекватты бейнелеу проблемасын;
  
• 
  Жауапкершілік категориясының индивидуалды мазмұны мен құқықтық жауапкершілік нормасының сәйкес келу проблемасын.
  

Бірақ өкінішке орай қазіргі уақытта біздің елімізде заң қызметтерінің психологиялық негізделуі бойынша жұмыстар өте аз, бірақ заман өзгеріп, жаңа психологтар әлеуметтік өмір заңдылықтары туралы да өз сөздерін айтады деген үміт бар.

1. 
   Дәрігер және психолог мамандарының өзара байланысы.
   
2. 
   Денсаулық сақтаудағы мамандардың атқаратын қызметі.
   

Өз кәсіби қызметіне әсер ететін (клиенттерге және өзгелерге) дәрігер және психологтың тікелей байланысқан психосоматикалық мәселелер аспектілеріне көз жүгіртсек.

Біріншіден, дәрегер де, психолог та психикалық шындықтың әр түрлі қасиеттерінің көріну синдромдары мен белгілерімен жұмыс істейді. Мысалы, эмоциялық ұстамсыздық симптомы әр түрлі синдромдарға кіруі мүмкін – инфантилизмге, байланған кейіптер неврозына, ОЖЖ функционалды жетілмеуіне т.б.

Екіншіден, дәігер және психологтың кәсіби ойлау тәсілі өзіндік гипотезаны жасап шығаруға, оның дәлелденуіне, шешімдерді қабылдау және тексерілуіне алғышарт болып табылады, яғни дәрігер және психолог өзінің кәсіби қызметінің пәні болып табылатын материалдарды рефлексиялайды. Осылайша, кәсіби қызмет жағдайында олар өз ойлауымен жұмыс атқарады.

Үшіншіден, психикалық шындық қасиетімен белгіленген (соның ішіне ауру феномені де жатады) тұлғааралық қатынасқа түскен кезде дәрігер де, психолог та басқа адамдардан әсер алады.

Төртіншіден, дәрігер де, психолог та адамның психикалық шындық сапаларымен белгіленген активті параметрлерінің өзгеруінде өз қызметінің нәтижесін көреді. Мысалы, жаңа талаптардың пайда болуы, жаңа сезімдердің пайда болуы, адамның энергетикалық мүмкіндіктерінің өзгеруі т.б.

Бесіншіден, дәрігер де, психологта өз кәсіби ойлауында, сонымен қатар кәсіби шарттарда әсер ету мөлшері категориясымен жұмыс істейді.

Осылайша, дәрігер және психолог адам құндылықтары туралы онымен тікелей контакт кезінде жалпыланған персонификацияны жүзеге асырады.

Персонификация денсаулықтың ішкі суреті ретіндегі адамның психикалық шындықтың қасиеттерінде нақтыланады. Тура осылар дәрігер мен пациенттің өзара әрекетіндегі пәнге кіретін болады, тура осылар психолог клиентінің мәселесінің «субстраты» ретінде болады.

Аурудың ішкі суреті – денсаулықтың ішкі суреті феномендері дәрігер мен психологтың кәсіби қызметін тікелей байланыстыратын өзара әрекетінің пәні болып табылады. Нақты айырмашылық дәрігердің локальдық ауру симптомымен, ал психологтың жан ауруының синдромымен жұмыс істеуінде. Осыдан дәрігердің мақсаты – ауруды жою болса, психолог мақсаты- симптом құрылымын қайта құру болып табылады.

Дәрігер және психологтың біріккен жұмысы бір феноменге жататын жалпы мақсаттарды құрудан және оған әсер ету тәсілінен басталады.

Бұл аурудың тек индивидуалды-соматикалық белгілерін ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік-психологиялық мазмұнынкөруге мүмкіндік береді. Пациенттің шағымы мен оның тұлғалық белгілерінің классикалық бағалануын салыстыру арқылы дәрігер және психолог жұмыстарындағы реалды тоғысу нүктелерін көруге болады.

Дәрігер және психолог мақсаттарды кәсіби жүзеге асыра отырып келесі мәселелерді шеше алады:

• 
  Пациент ауруының ішкі суреті туралы гипотезаларының жүйелі құрылуы;
  
• 
  Аурудың ішкі суреті мен денсаулықтың ішкі суреті туралы білімдерді жетілдіру арқылы өзінің кәсіби дамуы;
  
• 
  Пациенттің денсаулығының ішкі суреті туралы оны адекватты бейнелеуі;
  
• 
  Дәрігер және пациент арасындағы аурудың ішкі суретінің мазмұнына байланысты жауапкершіліктің бөлінуі;
  
• 
  Пациенттің индивидуалды өміріндегі аурудың ішкі суретінің орны мен рөлі;
  
• 
  Пациент ауруының ішкі суретінің мазмұнына байланысты әлеуметтік жауапкершілік;
  
• 
  Кәсіби ойлау тәсілі ретінде аурудың ішкі суреті құрылымына керек ғылыми білімнің (интегралдық медицина) маңыздылығының анализі;
  

1. 
   Әлеуметтік қызметкер қызметіне сипаттама.
   
2. 
   Әлеуметтік қызметкер мен психологтың атқаратын қызметтері.
   

Әлеуметтік қызметкердің мамандығы соның қатарында әлеуметтік педагогта біздің елімізде жалпылай болып табылмайды. Өкінішке қарай қиындықтардың көптігін ескерсек осы іспен бір ғана адамның айналысуы мүмкін емес.Осылардың ішіндегілердің кейбіреулері ; жалғыздық, жанұядағы психикалық ауру адам, ата- аналардың созылмалы ішімдікті, күнделікті азаптаушылық, созылмалы жанұялық дау, жасөспірімнің девианттық мінез- құлқы т.б.

Адамның әлеуметтік және физикаклық әлсіздігін- әлеуметтің шешетін жұмысшы қиындықтарын осылайша қысқаша тұжырым деуге балады, өмірдің маңыздыбөлігі бола отырыпбелгілі бір адамның немесе белгілі бір жанұяның тағдырын айтуға балды.Әлеуметтік қызметкер өзіне бөтен адамдармен өте ұзақ кезең ұйымдастырып және оны жүзеге асырады.Оның кәсіптенген қызметінің заты болып не табылады ?

Тікелей емес белгілі бір адамның өміріне қатысуы әлеуметтік жұмысшының тағдырына негізгі басты сатысына әсер етуі қаншалықты болыуымен анықталады.

Әлеуметтік қызметкер адамға оның даму мәселесін шешуге көмектеседі, бұл көмек нәтижелі боладыег егрде, әлеуметтік қызметкер оның даму резервін білуде оған өзінің күш- жігерін салса сонымен қойса және де өмірлік песпективаға қажеттілерді жүзеге асырса.

Психолог терең диагностика арқылы әлеуметтік қызметкердің ұйымдастырушылық күш - жігерін кәсіпкерлікке әсер етуінің орындалуына көмектесе алады.

Егерде, әлеуметтік қызметкер белгілі бір адамның өміріне күнделікті қатысып, оның өміріне қажетті әсер ететін болса, психологтың қатысуы қысқа мерзімді болады.

Психолог белгілі бір адамның мәселесінің және резервінің дамуының тепе тең орентациясын өз мойынына алады, ал әлеуметтік қызметкер болса адамдармен қарым қатынас жүйесінің басты тұлғасы болады, ол әсер ету арқылы орындалатын бөлікті атқарады.

Бұл қарым-қатынасты схема ретінде көрсетейік. Алдағы схемеалардың шарттарын түсіне отырып бұларды мәтінде қолдану керек деп ойлаймын. Өйткені меніңше бұл әр түрлі қызметте және әр түрлі мамандағы қарым- қатынас шектеулерді, мәселелерді бір түрде тексеруге көмектеседі, олар осы шектелген дәлелдерге сүйенеді.

Заңдылықтарды қолдану айырмашыдлығы - жеке өмірдегі клиенттің, әлеуметтік қызметкердің және психологтың үлкен, кіші, тең мағынада көрсетуге болады, олар материал сияқты әрқайсысы затқа әсер ету арқылы өзінің білімін құрастырады. Клиент үшін – бұл оның өзінің жеке меншік өмірі. Демек, өзіне қолайлы дәрежеде болады.

Бірлесіп әсер ету келесідей мәселеллерді шешуге көмектеседі, олар төмендегідей:

• 
  Клиент өміріндегі әлеуметтік мәселелер;
  
• 
  Әлеуметтік қызметкердің және психологтың адам өміріндегі орны мен маңызын түсіну;
  
• 
  Әлеуметтік қызметкер және клиент тарапынан жауапкершілік мәселесінің орындалуы;
  
• 
  Клиенттің жеке өмірдегі перспективалық мәселесі және оның орындалу мүмкіншілігі;
  
• 
  Кәсіби мамандар тарапынан жауапкершілікпен көрсетілген көмек клиент өмірінің тиімді ұйымдастырылуына әсер етеді.
  

2.Практик-психолог жұмысының бағыттарындағы психодиагностиканың алатын орны.

«Психодиагностика» ұғымы тура мағынасында «психологиялық диагноз қою» дегенді білдіреді.«Диагноз» грек тіліне аударғанда танып білу дегенді білдіреді.Ал «диагностика» - «бір нәрсені танып білдіру» дегенді білдіреді.Мысалы: медицинада – ауруды, техникада – қандай да болмасын құралдың бұзылуын т.б. білдіреді.Қазіргі кезде психодиагностика адамның жеке физиологиялық, психологиялық ерекшеліктерін анықтайтын және оларды зерттеу әдістерін жасайтын психологиялық пән ретінде қарастырады. Психодиагностика түсінігінде сонымен қатар әр түрлі қасиеттерді анықтауға арналған психолог жұмысының практикалық әрекеті де енеді.

Психодиагностика дифференциалды психологиямен,психометрикамен тығыз байланысты.

Психодиагностиканың қолдану салалары:психотерапия, психологиялық кеңес беру, экспертиза, кәсіби таңдау т.б.

Психодиагностика – жеке адамның даралық психологиялық ерекшеліктерін анықтайтын және өлшейтін психология ғылымының бір саласы. Психодиагностика үшін математикалық-статистикалық амалдар өте маңызды, соның ішінде әсіресе – коррекция және факторлыұ талдау болды.Психометрия мүмкіндіктерін қолдану психодиагностиканың практикалық нәтижесіне маңызды әсерін тигізеді.

Теория мен практика арасындағы және сол сияқты тұлға туралы академиялық концепциялыр мен оны іс жүзінде зерттеу арасындағы байланыс психодиагностиканың негізгі міндеттерінің бірі.

Психодиагностика негіздерін білу психолог маманына психологияның математикалық аппаратын дұрыс пайдалануға, психодиагностиканың теориылқ концепцияларын орынды қолданып зерттеудың мақсаттарына және міндеттеріне сәйкес келетін әдістерді дұрыс таңдауға, экспериментті ұйымдастырып жүргізуге, нәтижелержі өңдеуге және интерпретациялацға мүмкіндік береді.

Психодиагностика білімдерін меңгерген психолог маманы өзі үшін жаңа немесе жаңадан шығарылған тестті практикалық, ғылыми зерттеуге сәйкестгін тексеру үшін қандай көрсеткіштер бойынша талдау жасау керек екекнін; қандай да болмасын тесттің құрылымы, интерпретация ерекшелігі туралы, сонымен қоса нақты тест қандай парадигма шеңберінде шығарылып, пайдалануға ұсынып отырғанын біле алады. Сондықтан практикалық психолог мамандығын меңгеруде «психодиагностика негіздері» курсы негізгі дәрістердің бірі болып ессептеледі, өйткені ол тесттердің психологиялық мәнісін түсіндіруге және олардың математика тұрғысынан өңдеу әдісеріне бағытталған.
13 тақырып: Психокоррекция туралы түсінік.

1. Психокоррекцияға кіріспе.

2. Психокоррециялық әсер етудің негізгі түрлері.
«Психокоррекция» деген сөз «түзету» деген мағынаны білдіреді. Психокоррекция дегеніміз-арнаулы психологиялық әсер ету құралының көмегімен адамның мінез-құлқындағы немесе психикасындағы кемшіліктерді мақсат қоя отырып түзету.

Психотерапия- психологиялық әсер ету жолымен емдейді, ал психокоррекция қалыптасқан кемшіліктерді түзетеді. Психотерапевтің көмегін қажет ететін адамды – пациент, ал психокорректордың көмегін қажет ететін адамды- клиент деп атайды.

Клиент- бұл психикалық жағынан және дене дамуы жағынан қалыпты, денсаулығы дұрыс адам. Тек өмір барысында мәселе туындауынан және оны өздігінен шешуге қабілетсіз адам.

Психокоррециялық әсер етудің негізгі түрлері:

• 
  сендіру;
  
• 
  иландыру;
  
• 
  еліктеу;
  
• 
  нығайту.
  

Сендіру әртүрлі болады:

1. 
   Адамға өзінің кемшіліктерін жете түсінуге және одан өзінің құтылуға күші бар екендігіне көмектесу.
   
2. 
   Осы кемшіліктерден құтылуға болатын тәсілдерді көрсету.
   

Психокоррекция практикада екі формада іске асырылады:

1. 
   жекелей.
   
2. 
   топтық.
   

1. 
   Психотерапия туралы түсінік.
   
2. 
   Ғылым ретінде қалыптасып дамуы.
   
3. 
   Ғылыми – зерттеу әдістері.
   

Ю.В.Каннабих «Психотерапия дегеніміз – ауруларды емдеуге психикалық әдістерді жоспарлы түрде қолдану» дейді. Психотерапияда ауруға себепші болатын психикалық әсерлер аурудың түріне, адамның ерекшелігіне қарай жоспарлы, жүйелі және біртіндеп жүргізілуі керек. Дәрігердің ауырған адаммен күнделікті жұмысы – психотерапия. Оған дәрігер диагноз туралы ойы, сырқат адамға дертін түсіндіруі, жазылған рецепті берердегі жігерлендіру сөздері т.б. жатады.

Психотерапия – грек тілінен аударғанда «жанды емдеу» деген мағынаны білдіреді. «Психотерапия» - термині 1872 жылы Д.Тьюктың «иллюстарция»влияние разума на тело» - кітабында енгізіліп, 19 – ғасырдың аяғынан кең қолдана бастады.

Психотерапияның бұл күндері кең мағынада қолданылуы туралы Страсбург қаласында Европа психотерапевтер ассоцияциясының 1990 жылы қабылданған Декларациясында көрсетілген. Аталған декларацияда психотерапия «көңіл – күйдің жалпы гармониясы» - на бағытталған және төмендегі міәндеттерді қамтиды:

• 
  психотерапия гуманитарлық ғылым саласы ретінде мамандықтарды еркін қолданылады;
  
• 
  психотерапия білім жоғарғы деңгейдегі теориялық және клиникалық дайындықты талап етеді.
  
• 
  психотерапия әдістердің көптеген түрлері қолданылады.
  

Жалпы және арнайы психотерапия болады. Психотерапияның көптеген әсерлерін барлық маман дәрігерлер қолдануы керек. Психотерапияның кейбір арнайы түрлерін (гипноз, өзін - өзі жаттықтыру) тәжірибелі, бұл саланың арнайы тәселдерін игерген психотерапевтер жүргізуі керек.

Кейбір ауру адамдар кәдімгі сыртқы тітіркендіргіштерді қатты сезінеді (гиперестезия), оларға күн сәулесі де, есік пен желдеткішті ашып – жабуда, оларғакүн сәулесі де, әтірдің иісі де тез әсер етеді. Ауру адам сыпайылығын сақатап осыларды кейде айтпауы мүмкін. Ал мұны дәрігер түсінуі керек.

Ауру адамдарды қарау, процедуралар мен белгілеулердің орындалуында адамдардың табиғи ұялшақтығын ескеру керек. Сондықтан айтылған ерекшеліктерді естен шығармау қажет. Аурухана жағдайында мейіркештер дәрігердің айтқандарын бұлжытпай орындауы тиіс. Басқаша болған жағдайда, ауру адамның жағдайы өзгеріп, көңіл күйі төмендеп, жүйке жүйесі зақымданады. Қорғау режимін сақтауда қызметкерлердің өзара қарым – қатынасы үлкен рөл атқарады. Лауазымы жоғары тұрған қызметкерлер басқаларға ауру адамның көзінше даусын көтеріп сөйлемегені, ескерту жасамағаны дұрыс.

Аурухана кафедраларын клиникалық базасы болғандықтан, олардың жағдайы мүлде ерекше. Қорғау режимі студенттердің үнемі есінде болуы керек. Егер студенттердің сыртқы пішіні жарасымды, сыпайы болса әрі олар өз ісіне ұқыпты қараса, ауру адамдардың да көңіл күйі дұрыс болары қақ. Ешбір ауру адам студенттің дөрекілігін көтермейді. Мекеменің бағытына байланысты қорғау режимінінің ерекшеліктері де түрліше болады. Ауру адамды ауруханаға қабылдау кезінде оны қай палатаға орналастырудың да мәні зор. Мұндайда ауру адамның жасы, ерекшеліктері, ақыл – ойының дамуы, ауруының күштілігі барынша ескеріледі. Ауруы асқынған адамдарды жеке палатаға жатқызған жөн.

Рентгендік тексерудің өзіндік ерекшелігі бар. Ауру адамдар (әсіресе туберкулез, жара не ісігі барлар) осы тексеруді объективті санап, үмітпен асыға күтеді. Бұл тексерудің алдында ауру адамдар түні бойы ұйықтай, мазасызданып, қобалжып, сақтанады. Сондықтан рентгенолог дәрігер, емдеуші дәрігер мен мейркеш рентген бөлмесінде абайлап сөйлеп, ауру адамның көзінше дәрігерлік тұрғыдан пікір айтпау керек. Кез келген таныс емес сөзді ауру адам өзінше түсінеді. Дәрігердің «өкпесі мөлдір» екен деген сөзіне ауру адам секем ала. Егер ауру адам түсіндіруді сұраса, оның ол сұрауын орындау қажет. Өйткені ауру адам дәрігердің журналға жазғанын өінше түсінетіндіктен, олардың өзін - өзі өлтірмекші болғаны, сөйтіп психиатриялық ауруханаға түскені туралы деректер аз емес.

1. Психологиялық кеңес берудің мақсаты мен міндеттері.

2. Психологиялық кеңес беру түрлері.
Психологиялық кеңес – бұл психолог жұмысының жаңа аймағы. Қазіргі уақытта өз бетінше, дербес жұмыс істеу сферасында дәстүрлі жұмыс істеу формалары – ғылыми зерттеу психологияны оқыту, пчихологиялық коррекция, психологиялық диагностика сияқты бағыттармен сипатталады. Психологиялық кеңес беру практикалық психологияның ерекше бөлімі. Ол маман психологтан кеңес түрінде немесе нұсқау жүзінде тікелей психологиялық көмекті қажет ететін адамдарға ықпал етуменбайланысты. Психолог кеңесшіге адамдардың орташа қабаты және денсаулығының физикалық және психологиялық жағдайы жоғары риск аймағындағы адамдар баралды. Жоғары риск аймағы түсінігіне өмірлік ситуациялар да жүйкелік, дене ауруларына бейім, ауырып қалу қауіпі бар адамдарды жатқызамыз. Басқа физикалық және психологиялық күшті, денсаулығы мықты адамдар қандай болмасын өмірлік жағдайлардан шыға алады. Ол тек шаршағандықты ғана сезінеді. Психологиялық кеңестен көмек күтетіндер – бұлар әдетте өмірге қабілеттігі нашар және жұмысына толықтай берілмеген адамдар. Психологтан кеңес алуына уақыт керек. Психологқа көбіне көмек сұрауға өмірінде жолы болмаған адамдар барады. Және сол мәселе оны психологқа баруға мүмкіндік итермелейді.

Психолог – кеңесшіні адамдар неге іздейді? Неліктен олар оған барады? Кейбір адамдар өз мәселесін қалай шешу керектігін біле тұра, психологқа барады. өйткені олар психологтан эмоционалдық тіректі қажет етеді. Ал кейбіреулері мәселені қалай шешуді білмей, кеңес сұрай барады. Үшіншілері өзіне сенімсіз немесе берілген мүмкіндіктің қайсысын таңдауды білмегенде барады. Оларды сендіріп, иландырып, дұрыс жолға қарай бағыттау керек. төртіншілері бұл көбіне жалғыз басты адамдар. Оларға біреуге ішіндегілерін шығарып, сырласу керек. бұндай адамдарда әдетте психологиялықт проблема жоқ, бірақ арасында мейірімді, зейін қойып тыңдайтын адамды іздейді.

Психолог кеңесшінің клиенттерінің арасында қызығушылықтарын қанағаттандыру үшін немесе оған әдейі сұрау тастау үшін баратын адамдвар да болады. Кейбіреулері шынымен психолог – кеңесші дегенін кім екекнін, немен шұғылданатыны көру үшін барса, екіншілері бармай тұрып-ақ оның ешқандай нақты жұмыспен айланыспайтынына сенімді және психологты ыңғайсыз жағдайға қалтырып, дәлелдеуге тырысады.

Психолог – кеңесшінің маманданған позициясы, ол келегн барлық клиенттерді зейінді қош алып қарсы алу керек. және оларға не үшін келгендігіне, көңіл-күйіне қарамастан адамгершілік көзқараспен қарау қажет. ол тек психологиялық беделін сақтау үшін ғана емесе, келгендердің барлығына дәрігер сияқты көмек көрсету керек.

Психологиялық кеңес адамдаорға практикалық – психологиялық көмек берудің басқа түрлерінен мынандай негізгі ерекшеліктерімен ажыратылады. Мысалы, жекелей және топтық психотерапияға қарағанда қысқа уақытта ұсынылады. Жекелей және топтық психотерапияның әр түрі, әдетте, психологтың клиенттен үздіксіз өзара әрекетінің ұзақ уақытқа созылуына әкеледі – бірнеше аптпадан бірнеше айға дейін немесе тіпті бірнеше жылға созылуы мүмкін.

Психотерапияда белмсенді рөлді клтенттің психологиялық мәселеден арылуы үшін негізінде психолог ойлайды. Клиенттің мәселесін шешуде белсенді әрекетті психолог, әлсіз рөлді клиент ойнайды. Ал психолгиялық кеңес беруде психолог – кеңес берусен шұғылданса, ал оның парктикада жүзеге асыру клиентке байланысты.

Семинар тақырыптары белгілі жоспар бойынша құрылады. Әрбір семинар сабағының мақсат, міндеттері, қолданылатын әдебиеттер көздері көрсетіледі.

Тақырыптың әр сұрағына конспект жазу қажет. Конспект – сұрақ бойынша маңызды аспектілерді көрсету, сонымен қатар сұраққа толық жауап беру. Әр сұраққа деген конспектінің көлемі 1,5 – 2 дәптердің беті. Конспект бірнеше әдебиетке негізделіп жазылуы тиіс.
Тақырып 1. Психолог мамандығын меңгерудің ерекшеліктері

1. 
   Жаңа қоғамдық статусқа ие болу.
   
2. 
   ЖОО-да оқыту ерекшеліктері.
   
3. 
   Дәрістер, семинарлар, коллоквиумдар.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 2. Психология ғылымының теориялық негіздері

1. 
   Пмсихология ғылымының спецификасы.
   
2. 
   Психология ғылымының салалары.
   
3. 
   Психологияның басқа ғылымдармен байланысы.
   
4. 
   Ғылымдар жүйесіндегі психологияның алатын орны.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 3. Психолог қызметінің ерекшеліктері

1. 
   Психологтар- олар кімдер?
   
2. 
   Практик- психолог қызметінің принциптері.
   
3. 
   Психологтың кәсіби позициялары.
   
4. 
   Психолог қызметінің тиімділігі.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 4. Психологтың мектепалды жасындағы балалармен жұмысының ерекшеліктері

1. 
   «Мектептегі оқуға дайындық» ұғымы.
   
2. 
   Мектепке даярлықты іске асыру бағыттары.
   
3. 
   Мектепке психологиялық даярлықты анықтауға арналған іс-шаралар.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 5. Бастауыш сынып оқушыларына психологиялық көмек көрсету түрлері

1. 
   Мектепке бейімделу мәселелері.
   
2. 
   Мектепке барумен байланысты болатын қиыншылықтар.
   
3. 
   Бастауыш сынып оқушысының психофизиологиялық ерекшеліктері.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 6. Психологтың жеткіншектермен жұмыс жасау ерекшеліктері

1. 
   Жеткіншектің кезең психологиясы.
   
2. 
   Жеткіншектің пубертаттық дамуының жалпы сипаттамасы.
   
3. 
   13 жас дағдарысы.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 7. Жасөспірімдік кезеңде болатын психологиялық мәселелерге сипаттама

1. 
   Жасөспірімдер психологиясының ерекшеліктері.
   
2. 
   Жасөспірімдердің қарым-қатынас жасау ерекшеліктері.
   
3. 
   Психологтың жасөспірімдермен жүргізетін кәсіби бағдар жұмысы.
   
4. 
   Алғашқы махаббат сезімі.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 8. Психологтың басқа маман иелерімен байланысы: педагог және психолог

1 Мұғалімдік мамандыққа жалпы сипаттама.

2. Мұғалім мен психологтың бірлескен әрекеті.

Қолданылатын әдебиеттер:

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 9. Психолог және құқықтық практика.

1. 
   Заң қызметкерлерінің спецификалық ерекшеліктері.
   
2. 
   Адвокат және психолог жұмыстарындағы ұқсастықтар мен айырмашылықтар.
   
3. 
   Психологтың адам мінез-құлықтарының үлгісін жасауы.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 10. Дәрігер және психолог

1. 
   Дәрігер және психолог қызметіндегі ортақ мәселе-денсаулық сақтау.
   
2. 
   Клиент және пациент үғымдары.
   
3. 
   Психологиялық денсаулық туралы түсінік.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 11. Әлеуметтік қызметкер және психолог

1. 
   Әлеуметтік қызмет деген не?
   
2. 
   Әлеуметтік қызметкер жұмысының мазмұны.
   
3. 
   Әлеуметтік қызметкер және психолог.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 12. Білім саласындағы психолог қызметінің ерекшеліктері

1. Мектеп психологы қызметінің мазмұны.

2. Бала бақша психологы.

3. Балалар үйіндегі психолог қызметі.

4. ЖОО-дағы психология пәнінің оқытушысы.

Қолданылатын әдебиеттер:

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 13. Өндірістік саладағы психолог қызметі

1. Эргономика ұғымына сипаттама.

2. Әскери психолог (полк психологы).

3. Авиация саласындағы психолог.

5. Банк персоналымен қыызмет ететін психолог.

6. Теміржол саласындағы психолог.

7. Басқару саласындағы психодиагност.

8. Тренинг-менеджер.

9. Саясаттанушы-психолог.

Қолданылатын әдебиеттер:

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 14. Денсаулық сақтау саласындағы психолог қызметі

1. Клиникалық нейропсихолог қызметі.

2. Психиатриялық клиникадағы психолог.

3. Балалар психологы.

4. «Сенім телефонындағы» кеңес беруші психолог.

5. Соттық экспертизадағы психолог.

6. Наркологиялық диспансердегі психолог.

7. Психоаналитик.

8. Гештальттерапевт.

9. психолог-ойын терапевті.

10. Психолог-перинатолог.

Қолданылатын әдебиеттер:

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007
Тақырып 15. Психолог қызметінің этикалық нормалары

1. 
   Этикалық нормаларды сақтау ережелері.
   
2. 
   Психолог қызметіне қойылатын негізгі этикалық талаптар.
   
3. 
   Кәсіби қарым-қатынас этикасы.
   
4. 
   Психологтардың кәсіби этикалық кодекстерді сақтауда болатын қиыншылықтары.
   

1. Абрамова Г.С. Практическая психология. Екатеринбураг, 1998.

2. Гриншпун И.Б. Введение в психологию. М. 1994.

3. Гипенрейтер Ю.Б. Введение в общую психологию. М. 1988.

4. Дубровина И. В. Практическая психология образования. М., 2006.

5. Гальперин П.Я. Введение в психологию. М. 1976.

6. Психологическая служба в современном образований. Рабочая книга.

/Под ред. И.В. Дубровиной. М., 2009

7. Психолог. Введение в профессию./Под ред. профессора Е.А. Климова. М., 2007

4 СТУДЕНТТІҢ ӨЗДІК ЖҰМЫСЫ

4.1. СӨЖ және СӨЖО тапсырмаларын орындауға әдістемелік нұсқау.

2. Біліммен жемісті шұғылдану қолайлы жағдайларды (уақыт, орын, тиісті әдебиеттер мен құралдардың болуы т.б.) керек етеді, ең дұрысы кітапханаларда, оқу залдарында біліммен шұғылдануға дағдылану.

3. Өздігінен білім алатын адам нені оқитынын анық біліп, ол жұмысты белгілі жоспармен, жүйемен жасауы керек.

4.Алғашқы кезде оқытушылардан, тәжірибелі адамдардан, кітапханалардан ақыл-кеңес алудың пайдасы зор.

5. Өздігінен білім алу жұмысын асықпай, көп үзіліс жасамай жүргізген жөн.

6. Оқыған материалды мұқият ұғатындай етіп ұғып, түсінбеген жерлерді қалдырмай, қайталап оқып, оның негізгі жақтарын жазып алу қажет.

7. Анықтама әдебиеттерді, энциклопедияларды, түрлі сөздіктерді қоса пайдаланып отыру керек.


Студенттердің өздік жұмыстарын ұйымдастыруға қойылатын талаптар.

• 
  Жұмыстың көлемін шамадан тыс асырмай, оның сапасын арттыруға көңіл аудару;
  
• 
  Студенттердің өздік жұмысын оқу жұмысының басқа түрлерімен дұрыс ұштастыра білу;
  
• 
  Студенттердің дербестігін арттырып, өзіндік білім алу қабілетін жүйелі түрде дамыту;
  
• 
  Өзіндік жұмыстың мазмұнына күнделікті өмірден алынған материалдарды, хабарларды енгізу;
  
• 
  Студенттерді табиғат пен қоғам дамуының жалпы заңдылықтарын, сонымен қатар нақты фактілер мен құбылыстарды өздігінен талдап түсінуге үйрету;
  
• 
  Студенттердің алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге дағдыландыру;
  
• 
  Студенттерді оқу жұмысына шығармашылық тұрғыдан қарауға, әр уақытта дербес және белсенді әрекет жасауға баулу;
  
• 
  Студенттердің өздігінен дербес жұмыс істеу, еңбек ету дағдыларын қалыптастыру.
  

2. Психология ғылымының даму иарихы.

3. Психологтың негізгі жұмыс бағыттары

4. Мектепке психологиялық даярлық.

5. Мектепке бейімделу мәселелері.

6. 13 жас дағдарысы.

7. Алғашқы махаббат сезімдері.

8. Педагогтың психологиялық портреті.

9. Психолог құқықтыры мен міндеттері.

10. Медициналық психологияға кіріспе.

11. Әлеуметтік педагогика және психология жайлы сараптама.

12. Психодиагностқа қойылатын талаптар.

13. Психокоррекция түрлері.

14. Ойын терапиясы.