Бухгалтерлік есептің автоматтандырылған нысаны

Республикасы Президентінің заң күші бар «Бухгалтерлік есепке алу туралың 
жарлығымен [9] белгіленді. Аталмыш жарлықты жүзеге асыру, шағын 
кәсіпкерлікті қолдаудың арнаулы бағдарламасын жүзеге асыру және оған 
көмектесу мақсатында бухгалтерлік есептің N23 «Шағын кәсіпкерлік 
субъектілерінің есебі және қорытынды есеп беруің деп аталатын Қазақстандық
стандарты [11] жасалынып қабылданды.
Бухгалтерлік есепті жеңілдетілген (қысқартылған) нысанмен ұйымдастыру 
есеп жүргізудің қарапайым болуын, шаруашылық операцияларын уақтылы 
көрсетумен қатар, қаржылық ақпаратты жетілдіруде айқындық пен оңайлықты 
көздейді.
Шағын кәсіпкерлік субъектілерінің бухгалтерлік есеп пен қорытынды есеп 
берудің жеңілдетілген жүйесін таңдауы ерікті негізде жүргізіледі. Бухгалтерлік 
есепті ұйымдастырудың жеңілдетілген нысанын қолданған кезде субъектілер 
шаруашылық операцияларын есеп регистрлеріне жазу үшін негіз болып 
табылатын растаушы бастапқы құжаттарды сақтау міндетінен босатылмайды.
Аталмыш стандартқа сәйкес шағын кәсіпкерлік субъектісі болып 
табылатын заңды тұлға ретінде тіркелген субъектілер салық базасын 
анықтаудың ықшамдалған жүйесін қолдана және салық органы белгілеген 
регистрлерде өз шаруашылық операцияларын көрсете алады, яғни оларға 
бухгалтерлік есеп беру құжаттарын толтыру және жеңілдетілген (қысқартылған) 
нысан бойынша, оның ішінде қосарлы (екі жақты) жазу тәсілін, шоттар 
тізбегін қолданбай-ақ бухгалтерлік есеп стандарттарында қарастырылған басқа 
талаптарды сақтамай-ақ кірістер мен шығыстарды есепке алу кітабын жүргізу
құқығы берілген.
Салық базасын анықтаудың ықшамдалған жүйесін қолданбайтын 
субъектілер шаруашылық қызметінің есебін шоттар тізбегін және қосарлы (екі 
жақты) жазу тәсілін пайдалана отырып, стандартта ұсынылған есеп 
регистрлерінде немесе бухгалтерлік есептің журнал-ордерлік нысанының
регистрлерінде жүргізеді.
Бастапқы есеп құжаттарындағы мәліметтерді жинақтау, жіктеу және 
қорытындылау үшін және оларды бухгалтерлік есептің шоттары мен қаржылық 
қорытынды есепте көрсету үшін шағын кәсіпкерлік субъектілері төмендегі 
регистрлерді пайдалана алады:
1. Шаруашылық операциялары есебінің кітабы.
2. Бірнеше ведомостардан тұратын бухгалтерлік есеп регистрлері.
Шаруашылық операциялары есебінің кітабы кәсіпорын мүлкі мен ақша 
қаражаттарының белгілі бір мерзімдегі нақты барын анықтауға және қаржылық 
қорытынды есеп беру үлгілерін дайындауға негіз болатын аналитикалық және 
синтетикалық есеп регистрі болып табылады. Онда субъект пайдаланатын 
барлық шоттар ашылады және сол шоттардың әрқайсысында шаруашылық 
операцияларының есебін жүргізу мүмкіндігі бар.
149 

Шаруашылық операцияларының кітабы бастапқы құжаттардың негізінде 
немесе шаруашылық операцияларының көлемінің көптігіне байланысты 
ведомостардың жиынтық мәліметтері бойынша толтырылады. Аталмыш кітап 
пен ведомостардың мәліметтері баланс және бухгалтерлік қаржылық 
қорытынды есептің басқадай үлгілерін құру үшін пайдаланылады.
Төменде шағын кәсіпкерлік субъектілерінде бухгалтерлік есепті 
жеңілдетілген (қысқартылған) нысан бойынша ұйымдастыру сұлбасы (сурет 
6.4
.) келтірілді.
Аталмыш стандартқа сәйкес жеке кәсіпкерлік субъектілері өздерінің 
шаруашылық қызметінің есебін салық заңында анықталған тәртіп бойынша 
жүргізеді, яғни олар шаруашылық процессі кезінде болатын өздерінің 
табыстары мен шығыстарының сомасын тіркелген орнында салық мекемелері 
берген кітапта жүргізеді.
Бұл кітапта шаруашылық операциялары, екі жақты жазу тәсілін және 
субъектінің қаржы шаруашылық қызметінің шоттар тізбегін қолданбай-ақ, 
хронологиялық тәртіп бойынша (бастапқы құжаттар негізінде) позициялық 
тәсілмен көрсетіледі.
Кітап бір күнтізбелік (календарлық) жылға ашылады және ол номерленіп, 
жіппен байланып және салық органының мөрімен бекітілуге тиісті. Кәсіпкердің 
қолымен куәландырылған соңғы бетте парақтар саны жазылады. Яғни, шаруа 
қожалықтарында бухгалтерлік есепті ұйымдастыру «Табысң, «Шығысң, 
«Қалдықң принципіне негізделген шаруашылық операцияларының есебін 
жүргізу кітабында жүзеге асырылады.
Қазіргі кезде шаруашылық жүргізуші субъектілер Қазақстан Респуб-
ликасының заңымен белгіленген есептің жалпы әдістемелік принциптерін және 
есеп ақпараттарын өңдеу технологиясына қойылатын талаптарды ескере 
отырып, аталмыш нысандардың бірін жетілдіру арқылы, өздерінің қаржы 
шаруашылық қызметінің ерекшеліктеріне сай, тиімді нысанда бухгалтерлік 
есепті ұйымдастыруына болады. 

жүктеу/скачать 2,61 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: