Ч.Д.Спилбергердің «Реактивті және тұлғалық мазасыздық шкаласы» тесті [186].
Спилбергердің мазасыздану шкаласы – қазіргі уақыттағы алаңдаушылық деңгейін (күй ретіндегі реактивті мазасыздық) және жеке мазасыздықты (адамның тұрақты сипаттамасы ретінде) өзін-өзі бағалаудың ақпараттық әдісі болып табылады. Біз зерттеу жұмысы аясында Ч.Д.Спилбергер әзірлеген шкалаларын орыс тіліне бейімдеген Ю.Л.Ханиннің үлгісін пайдаландық.
Мазасыздықты тұлғалық ерекшелік ретінде өлшеу әсіресе маңызды, өйткені мазасыздық субъектінің мінез-құлқын анықтайды. Мазасыздықтың белгілі бір деңгейі белсенді тұлғаның табиғи және міндетті белгісі болып табылады. Әр адамның өзінің оңтайлы немесе қалаулы мазасыздық деңгейі бар – бұл пайдалы мазасыздық деп аталады. Адамның өз жағдайын осыған байланысты бағалауы ол үшін өзін-өзі бақылаудың және өзін-өзі тәрбиелеудің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады.
Жағдай ретіндегі немесе реактивті мазасыздық субъективті тәжірибелі эмоциялармен сипатталады: шиеленіс, алаңдаушылық, нервоздық. Бұл күй стресстік жағдайға эмоционалдық реакция ретінде туындайды және уақыт өте қарқындылығы мен динамикасы бойынша әртүрлі болуы мүмкін.
Аса қобалжулар санатына жататын адамдар әртүрлі жағдайларда өзін-өзі бағалауға және өмірлік белсенділікке қауіп төндіретінін сезінуге бейім және өте айқын алаңдаушылық күйімен әрекет етеді. Егер, психологиялық тест субъектіде жеке алаңдаушылықтың жоғары көрсеткішін білдірсе, онда бұл оның әртүрлі жағдайларда, әсіресе оның құзыреттілігі мен беделін бағалауға қатысты алаңдаушылық жағдайы бар деп болжауға негіз болады.
Зeрттeліп oтырғaн студeнттeрдің психoэмoциoнaлдық жaғдaйын зерттеудің САН тесттік сауалнамасы жағдай, белсенділік, көңіл күй шкалалары бойынша нәтиже алуға мүмкіндік берді [187].
Психоэмоционалды жағдай адам өмірінде өте маңызды рөл атқарады және барлық қызмет салаларына әсер етеді. Тест жағдайды, белсенділікті және көңіл-күйді жедел бағалауға арналған. Әдіс бойынша субъектілерден олардың жағдайын көп сатылы шкала бойынша бірқатар белгілермен байланыстыру сұралады. Шкала индекстерден тұрады (3 2 1 0 1 2 3) және қарама-қарсы мағынадағы сөздер беріледі. Олар ұтқырлықты, функциялардың (белсенділіктің) жылдамдығы мен қарқынын, күшті, денсаулықты, шаршауды, сондай-ақ эмоционалды жағдайдың сипаттамаларын (көңіл-күйді) көрсетеді.
