Реферат тақырыбы: «Сан есімдер категориясының ерекшелiктерi»
жүктеу/скачать 306,4 Kb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Есептік сан есім
| Сан
есімнің мағыналық топтары Сан есім сөздер заттың сандық мөлшерін түрліше атайтынына қарай, бірнеше мағыналықтопқа жіктеле алады. Ғылыми грамматакаларда көрсетіліп жүргендей, сан есімдердің бір тобы зат есіміиен тіркесіп, оны анықгап, есебін, ретін, мөлшерін білдірсе, біразыжинақтылық ұғымды, бөлшектік үлесті, шамалық, болжалдық мағыналарды білдіреді. Осындай ерекшеліктеріне қарай, сан есім алты топқа бөлінеді: есептік сан есім, реттік сан есім, жинақтық сан есім, топтау сан есімі, болжалдық сан есім және бөлшектік сан есім. Есептік сан есім мағыналық топтардың ішіндегі саны жағынан ең көбі және бұлар «заттың нақгылы санын және абстракт сандық ұғымды білдіреді . Мысалы , Тоқсан бес жыл бұрын арқаға аға сұлтандық тәртіп орнады (X. Е .). Екі жауынгер салт аттылы арбаның артында келеді . Есептік сан есімдер үнемі зат есіммен тіркесте қолданыла бермейді . Зат есімсіз қолданылғанда абстракт сандық ұғымды білдіреді: Үшке бесті қосқанда сегіз болады. Есептік сан есімдер зат есіммен тіркесіп, оны анықгап тұрғанда, морфологиялық жағынан еш өзгеріске түспейді. Есептік сан есімдер өзге сөз таптарынан жасалмайды. Ал есептік сан есіммен сөзжасамның әртүрлі тәсілдері арқылы жаңа сөздер жасалатындығы оқулықгарда қысқаша көрсетіліп жүр. Мысалы, А. Ысқақовтың оқулығында бесбармақ(ет), елубасы, алты бақан сияқты зат есім сөздер, екіұшты, өкі ұдап, екі жүзді сияқты сын есім сөздер, үшеу ара, екі талап сияқты үстеу сөздердің сан есім арқылы жасалатындығы және бір сөзінің лексика - семантикалық және грамматикалық ерекшеліктері жайында айтылған . Сондай - ақ , академиялық грамматикада да есептік сан есімн i ң тұрақгы 10 тіркестер құрамында кездесетіндігі, бір сан есімінің қолданылу, стильдік ерекшеліктері сөз болған. Сан есім сөздердің мағынасының кеңеюі арқылы жасалған туынды сөздер, олардың даму, қалыптасу жолдары, сан есім негізінде басқа сөз таптарына жататын туынды сөздердің жасалуы және оның себептері, олардың даму жолдары Г.Шаһарманның зерттеу еңбегінде жан - жақты қарастырылған . жүктеу/скачать 306,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|