Реферат тақырыбы: «Сан есімдер категориясының ерекшелiктерi»

11 
Жинақтық

сан 
 
есім
. 
А. Байтұрсыновтың оқулығында, жоғарыда 
айтылғандай, есептік сан есімді жай және жадағай деп екіге бөліп, жадағай 
сан есімге
- 
біреу, екеу, үшеу, төртеу, бесеу, алтау, жетеу сөздерін жатқызған 
және бұлардың басқа есімдерге қосарланып айтылмайтынына көңіл бөлінген. 
Сан есімді арнайы зерттеген Ә. Хасенов сан есімнің бұл түрі абстрактілік 
ұғымды білдіріп, көбіне зат есімнің орнына қолданылатындығын айта келіп, 
оны жинақтық 
- 
субстантивтік сан есімдер деп атаған , яғни сан есімнің бұл 
түрі көбіне зат есім орнына қолданылып, зат есім категориясына 
жақындайды деп есептеген. Мұндай сөздердің негізгі мағынасы абстракт сан 
мөлшерін білдіретіндіктен, олар үнемі субстантивтеніп жеке қолданылады ", 
Мысалы, Бүгін Оспан кеш батарда Смағұлға барып, екеуі бір түрлі бола 
қалып еді (М. Ә
.).
Жинақтық сан есімдер есептік сан есімдерге 
- 
ау (
- 
еу) жұрнақтары 
қосылуы
арқылы
жасалады: 
біреу, екеу, үшеут.б.
Жинақтық сан
есімдердің өздерінетән мынадай ерекшеліктері бар:
- 
жинақтық сан есімдер ешқашан да күрделі түрде қолданылмайды;
- 
жинақтық сан есімдер мағына жағынан субстантивтік қасиеті болып 
келетін сөздер болғандықтан, сөз түрлендіруші грамматикалық формалардың
бәрін де қабылдай береді. Мысалы, Бұл үшеудің қолында тобылғы сапты 
жалаң дойыр ғана 
(X.
Е
.).
-
жинақтық
сан есімдерден лексика
-
семантикалық, морфологиялық және
синтаксистік
тәсілдер
арқылы
біраз
жаңа
сөздер
жасалған. Мысалы, 
Домбыраны да, әнді де біреу үйреткен жоқ маған, өз бетіммен үйрендім 
(Н.Ғ.)
Екеулеп Айбаршаны азғырмақ болып еді, одан іс шықпады (С. М
.).

жүктеу/скачать 306,4 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: