Республикалық ғылыми-тәжірибелік конференциясының материалдары

76 

 

6. Лекционно-семинарская  система  используется  в  основном  в  старшей 

школе,  т.к.  это  помогает  учащимся  подготовиться  к  сдаче  экзаменов  и 

обучению в вузах. Она дает возможность сконцентрировать материал в блоки и 

преподносить его как единое целое, а контроль проводить по предварительной 

подготовке  учащихся.  Однако данной технологией нельзя  злоупотреблять,  так 

как  может  сделать  образовательный  процесс  малоэффективным:  скучным  для 

учащихся, что понижает мотивацию к обучению. Кроме того, большие объѐмы 

информации  не  успевают  осмысливаться,  а  потому  плохо  запоминаются 

учащимися. Однако в качестве периодического применения данная технология 

допустима  в  современной  школе,  особенно  в  сочетании  с  семинарами  на 

проблемную  тематику,  когда  ученики  могут  актуализировать  и  применить 

полученные знания и умения. 

7. Технология  использования  в  обучении  игровых  методов.  Это  могут 

быть  ролевые,  деловые  и  другие  виды  обучающих  игр.  Эта  технология 

обеспечивает  расширение  кругозора,  развитие  познавательной  деятельности, 

формирование определенных умений и навыков, необходимых в практической 

деятельности, развитие учебных умений и навыков . 

8. Здоровьесберегающие  технологии.  Использование  данных  технологий 

позволяют равномерно во время урока распределять различные виды заданий, 

чередовать  мыслительную  деятельность  с  физкультминутками,  определять 

время  подачи  сложного  учебного  материала,  выделять  время  на  проведение 

самостоятельных работ, нормативно применять ТСО, что дает положительные 

результаты в обучении.  

9. Система  инновационной  оценки  «портфолио»  –  это  формирование 

персонифицированного  учета  достижений  ученика  как  инструмента 

педагогической  поддержки  социального  самоопределения,  определения 

траектории индивидуального развития личности. 

10. Технология дистанционного обучения – становится всѐ более и более 

актуальной  в  современных  школах.  Эта  технология  уравнивает  шансы  на 

получение полноценного образования для детей со слабым здоровьем или тех 

учащихся,  которые  по  различным  причинам  не  могут  посещать  уроки. 

Элементы  данной  технологии  можно  использовать  и  для  дистанционного 

общения  учителя  с  учениками  при  выполнении  домашнего  задания 

(индивидуально-консультативная  дистанционная  методика),  при  работе  над 

проектом,  а  так  же  для  полноценного  обучения  при  временной 

нетрудоспособности учеников. 

11. Технология  модульного  обучения  обеспечивает  индивидуализацию 

обучения:  по  содержанию  обучения,  по  темпу  усвоения,  по  уровню 

самостоятельности,  по  методам  и  способам  учения,  по  способам  контроля  и 

самоконтроля[1, с. 35].  

Задача  педагога  –  личностно-ориентированное  развитие  учащихся,  их 

познавательных  и  общекультурных  умений,  обеспечивающее  формирование 

ключевых компетенций, среди которых лидирует «умение учиться».  

Образовательные технологии активно используются в профессиональном 

77 

 

образовании вузов. 

Преимущества  применения  образовательных  технологий  –  меняются 

функции  преподавателя  и  студента,  преподаватель  становится  консультантом-

координатором (а не выполняет информирующе-контролирующую функцию), а 

студентам  предоставляется  большая  самостоятельность  в  выборе  путей 

освоения учебного материала. 

Образовательные 

технологии 

дают 

широкие 

возможности 

дифференциации и индивидуализации учебной деятельности. 

Результат  применения  образовательных  технологий  в  меньшей  степени 

зависит  от  мастерства  преподавателя,  он  определяется  совокупностью  ее 

компонентов. 

Образовательные  технологии  связаны  с  повышением  эффективности 

обучения и воспитания и направлены на конечный результат образовательного 

процесса  –  это  подготовка  высококвалифицированных  специалистов, 

обладающих высокими нравственными и гражданскими качествами в условиях 

инновационного образовательного пространства.[2, с. 137] 

 

Литература: 

 

1. Селевко  Г.  К.  Современные  образовательные  технологии:  Учебное 

пособие. – М.: Народное образование, 1998. 

2. Куандыков  Е.У.,  Жумагул  М.Ж.,  Альмухамбетова  С.К.  Инновационные 

методы  обучения  в  профессиональном  образовании  медицинских  вузов  / 

Материалы 

Международной 

научно-практической 

конференции 

«Валихановские чтения-17». – Кокшетау, 2013.

 

 

 

 

ТВОРЧЕСКИЙ ПОТЕНЦИАЛ –ЗНАМЕНИЕ ВРЕМЕНИ 

 

Жапарова К.Г., Абдрахманова С.А. 

Кокшетауский государственный университет им. Ш. Уалиханова, 

г.Кокшетау 

abdraxmanova_s@mail.ru 

 

Статья  посвящена  актуальному  вопросу  современного  школьного  и 

вузовского образования – развитию творческих способностей обучающихся. В 

контексте обновления содержания образования данная проблема становится 

одним  из  приоритетов  работы  педагогов  и  требует  обращения  к  новым 

методам и приѐмам еѐ реализации.  

 

Школа  является  основным  звеном  в  системе  образования,  где  должны 

воспитываться  люди  с  творческим  мышлением  и  общечеловеческой  моралью. 

Французский  психолог  XIX  столетия  Рибо  писал:  «Если  бы  мыслительному 

творчеству  можно  было  учить,  то  изобретателей  было  бы  больше,  чем 

78 

 

сапожников» [1, с. 145]. Известная путаница в освещении вопроса о творчестве 

в практических попытках его решения в школе истекает из того, что творчество 

часто  рассматривают,  смешивая  разные  признаки,  не  выдерживая  единого  их 

основания. То его характеризует по продукту (создание качественно нового), то 

по  чертам  характера  творческих  людей  (сосредоточенность,  умение 

преодолевать трудности и т.д.), то по способам обучения, не анализируя, чему 

именно  учит  тот  или  иной  способ,  то  по  эмоциональной  окраске  этой 

деятельности,  то  по  процессуальным  ее  характеристикам.  Если  принять 

распространенное  определение  творчества  по  продукту,  то  у  учащихся  нельзя 

будет  признать,  за  редким  исключением,  ни  одного  акта  подлинного 

творчества,  не  говоря  уже  о  дошкольниках.  Даже  в  вузах  стали  включать 

студентов  в  подлинную  творческую  деятельность.  При  таком  подходе  нельзя 

будет  признать  творческих  изобретений  тех,  кто  независимо  друг  от  друга 

пришли к одним и тем же результатам.  Чтобы научить человека творить, есть 

только  один  путь  –  научить  его  творческим  процессам,  т.е.  тем  структурам, 

которые  и  составляют  сущность  творческой  деятельности.  Все  остальное 

выполняет вспомогательную роль. Творческие процедуры: 

1.  Самостоятельный перенос ранее усвоенныхзнаний и умений в новую  

ситуацию. 

2.  Видение проблемы в знакомой ситуации. 

3.  Видение новой функции объекта. 

4.  Определение структуры объекта (проблемы). 

5.  Видение альтернативных решений или его способы. 

6.  Комбинирование 

ранее 

усвоенных 

способов 

деятельности 

применительно к возникшей проблеме[2]. 

В зарубежной и отечественной педагогике школы и вуза накоплено много 

приемов  и  форм,  в  которых  используется  творческая  деятельность.  В  школе 

используются разные типы дискуссий:групповая, за круглым столом, дебаты на 

семинаре. Наряду с этими формами творчества являются поручения построить 

план  и  взять  интервью  у  интересного  человека.  Целесообразно  ввести 

посильное проектирование (выставки, коллекции). 

Развитие  творческих  способностей  –это  одна  изсложных  и  основных 

проблем современного образования. В развитиитворческого потенциала можно 

выделить три этапа: 

1.  Адаптационный этап. 

2.  Этап индивидуальной творческой работы. 

3.  Этап совершенствования творческого потенциала. 

На  первом  этапе  необходимо  возбуждать  интерес  к  творческой 

деятельности,  развитие  способностей  личности  к  самоорганизации  своей 

деятельности, обучение навыками работ со СМИ, дополнительной литературой, 

т.е.  необходимо  побудить  человека  к  действиям,  мобилизовать  внутреннюю 

энергию  его  действий,  поступков.  Для  творческой  работы  учащихся 

необходимо  создать  психолого-педагогическое  условие  -  это  признание 

самооценки  личности  каждого  человека,  его  права,  развитие  и  проявление 

79 

 

индивидуальных  способностей.  В  связи  с  этим  можно  выделить  следующие 

условия: 

1.  Целенаправленное  развитие  творческого  потенциала  ученика  должно 

быть  в  числе  первостепенных  задач  всего  процесса  подготовки  к  будущей 

профессиональной деятельности. 

2.  Выработка установки на развитие творческого потенциала в учебной и 

неучебной деятельности. 

3.  Развитие  мотиваций  для  того,  чтобы  ученики  осознали  возможность 

развития творческого потенциала в учебной деятельности. 

4.  Создание  проблемной  ситуации,  которая  вызывает  потребность  в 

новой  информации,  определяет  цели  деятельности  человека,  побуждает  его  к 

рефлексии. 

5.  Для  создания  благоприятной  творческой  атмосферы  рекомендуется 

поощрять 

независимость 

и 

самостоятельность, 

что 

способствует 

формированию 

нестандартного 

изложения 

какой-либо 

проблемы 

и 

раскрепощению вне каких либо рамок. 

6.  Стимулирование  активного  приобретения  знаний  путем  рейтинга  или 

оценочной системы[2, с. 5]. 

На  уроках  большое  внимание  можно  уделять  применению  методов 

нетрадиционных уроков: 

- элементы,  основанные  на  имитации  деятельности  учреждений  и 

организаций: суд, следствие, дебаты, ученый совет; 

- заочная экскурсия в прошлое, интервью, репортаж; 

- «погружение в историю»; 

- 

пресс  конференция,  аукцион,  регламентированная  дискуссия, 

панорама,«живая газета», устный журнал; 

- анализ первоисточников, «мозговая атака», резекция; 

- «следствие ведут знатоки», диспут, «клуб знатоков». 

Считается,  что  применение  данных  элементов  направлено  на  развитие 

познавательно-творческой  личности.  Современная  жизнь  ставит  школу  и 

каждого  учителя  перед  необходимостью  использовать  передовые  технологии, 

которые  строятся  на  дифференцированном  подходе  к  каждому  ученику,  с 

учетом  его  уровня  образования,  способностей  и  интересов.  Задача  учителя  - 

давать  знания  не  абстрактной  группе  детей  под  названием  класс,  а  каждому 

конкретному ребенку. А это требует от учителя умения строить свою работу на 

уроке  таким  образом,  чтобы  каждый  ученик  был  активным  участником 

учебного  процесса,  а  не  пассивным  получателем  знаний.  В  современной 

дидактике  и  практике  учителей  распространена  внутренняя  дифференциация, 

основанная  на  изучении  учащихся  и  определении  их  уровня  развития  и 

способностей  к  уровням  усвоения  учебного  материала  в  рамках 

государственных  стандартов.  Многие  исследователи  выделяют  разное 

количество возможных уровней обязательного усвоения, но в практике можно 

использовать  три  уровня.  Первый  уровень  обязательный  -  учащийся  может 

узнавать,  распознавать  объекты  в  ряду  других  подобных,  способен  словесно 

80 

 

описать  действия  с  объектом  изучения.  Второй  уровень  предполагает  умения 

применять  усвоенную  информацию  для  решения  некоторых  задач.  Третий 

уровень  -  овладение  информацией и  способность решать любые  задачи  путем 

трансформации  знаний  [1,10].  К  учителям  сегодня  общество  и  жизнь 

предъявляют следующие требования: 

- Основная задача учителя –воспитать веру ученика в свои силы, научить 

радоваться общению с педагогом, товарищами; воспитать внимание,стремление 

к самостоятельной деятельности школьников. 

- Использовать 

приемы, 

позволяющие 

эффективно 

применять 

учебныйматериал, чтобы выработать у школьников навыки самообразования. 

- Чутко откликаться на мысли ученика, импровизировать. 

- Делать урок эмоционально ярким. 

- Использовать все разнообразные современные методы урока. 

- Создать психологический комфорт для класса. 

- Делать ставку на самостоятельный труд учащихся[3, 164]. 

Учителям  надо  пользоваться  правом  самостоятельно  решать  вопрос  о 

том, что из предлагаемого опыта взять в свой арсенал и развивать дальше, а что 

создавать самому заново. В своей работе с учащимися учителям нужно брать на 

вооружение  все,  что  может  быть  использовано  для  повышенияинтенсивности 

процессов обучения и учения при современной деятельности учителя со всеми 

учащимися,  осваивать  типичные  для  адаптивной  системыобучения  виды 

деятельности по модели АСО в одной из ее модификаций: 

 

Учитель 

Учащиеся (каждый) 

Обучает всех одновременно 

Учатсяодновременно 

Работает индивидуально с 

учениками по очереди 

Все, кроме одного, работающего 

индивидуально с учителем, работают 

самостоятельно 

В  предлагаемых  методических  разработках  уроков  применительно  к 

отдельным  темам  и  типам  уроков  даются  и  другие  модификации.  При  этом 

обращают  внимание  на  вариативность  постановки  триединой  цели  урока[4, 

с. 11].  Непрерывное  управление  учителем  всей  самостоятельной  работой 

учащихся  позволяет  ученикам  переходить  от  коллективного  обучения  к 

индивидуальному  самостоятельному  обучению  в  любое  время.  Нужно 

предусмотреть 

максимальное 

использование 

времени 

урока 

на 

самостоятельную работу учащихся, обеспечить ее уровневость, взаимоконтроль 

с обратной связью. Каждый учитель хочет, чтобы его уроки были интересными, 

увлекательными,  запоминающимися.  Молодым  учителям  часто  кажется,  что 

достаточно хорошо знать предмет и уметь интересно его рассказывать. Однако 

преподавание истории в школе очень скоро развенчивает такое представление, 

особенно в сегодняшней школе, которая, конечно же, не остается в стороне от 

перемен, происходящих в нашей стране. 

 

 

81 

 

Литература: 

 

 

1. Абылкасымова Ж. Современный урок. – Алматы. – 2006. – 352с. 

2. Каузбаева 

Е.  Исследование  и  внедрение  новых  подходов 

инетрадиционных  форм  обучения  в  системе  преподавания  истории 

всовременной школе. // История Казахстана преподавания  

3. Студеникин М.Т. Методика преподавания истории в школе. Москва. – 

2002. – 283с. 

4. Кужабаева  А.  Развитие  творческой  деятельности  на  уроках  истории. 

//История  Казахстана  преподавание  в  школах  и  ВУЗах.  –  Алматы.  –  2007.  – 

№1– 90 с. 

5. Закон РК «Об образовании» от 27 июня 2007 года. – Алматы, 2007.

 

 

 

 

ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ САБАҒЫНДА ФОРМАТИВТІ 

БАҒАЛАУДЫҢ ТИІМДІЛІГІ 

 

Жарова Ш.К.  

"№12 орта мектебі" КММ 

Кӛкшетау қ., Қазақстан 

zsholpan @inbox.ru   

 

Баяндама 

тақырыбының 

негізгі 

арқауы 

- 

формативті 

(қалыптастырушы)  бағалау  оқушының  сабаққа  деген  ынтасын  кӛтеріп  қана 

қоймай, оның сабаққа деген белсенділігін арттыратыны туралы ой қозғалған.  

Сабақ  барысында  оқушының  ӛзінің  білім  деңгейін,  сабаққа  қаншалықты 

белсенді  қатысып  отырғанын  анықтап  қана  қоймай  танымдық  қабілеті, 

қызығушылығы  артып  отыратынына  кӛз  жеткізу.    Оқуды  жақсарту  үшін 

мүмкіндіктерін,  сондай-ақ  осы  мүмкіндіктерді  іске  асыру  әдістері  мен 

түрлерін анықтауға бағытталған бағалау қалыптастырушы немесе оқу үшін 

бағалау болып табылады. Оқуды тиімді бағалау және білім беру үшін тиімді 

бағалауды түсіну білім беру мен оқытудағы барлық жаңа тәсілдермен тығыз 

байланысты.  Оқушылар  ӛздерінің  түсініктерін  құра  алатын  белсенді 

оқушылар  болатын  болса,  онда  мұғалімдер  үшін  де,  оқушылар  үшін  де  осы 

түсініктің  мәнін  білу  аса  маңызды,  ӛйткені  ол  оқыту  барысында  ілгерілеу 

қадамдарын айқындау  мен оған қолдау кӛрсету үшін қажеттілігі кӛрсетілді.  

Бағалау  - сабақ үрдісінің маңызды факторларының бірі  ретінде  әр сабақта 

маңызды рӛл атқаратындығы туралы баяндалады.    

 

Қазіргі таңдағы дайын білім беруге негізделген дәстүрлі әдіс оқушыларды 

жан-жақты ойлауға мүмкіндік бермей, жай ғана жатталғандықтан механикалық 

түрде  есте  сақталып,  мән-мағынасына  тереңінен  меңгерілмейді,  бұндай  білім 

тақырыпты  немесе  сынақ  ӛткен  соң  керексіз  болып,  болашақта  ӛмірде 

82 

 

пайдалана алмайды.  Осы орайда оқушыға жаттанды теорияны беріп қоймай, іс 

жүзінде практикада қолданатын біліммен қаруландыру керек екені айдан анық 

кӛрініп  тұр.  Сол  себептерді  ескере  отырып,  "Қазақ  тілі  сабағында  формативті 

бағалау  арқылы  оқушылардың  танымдық  белсенділігін  арттыру"тақырыбын 

баяндамаға  негіз  етіп  алдым.  Неліктен  осы  тақырыпты  таңдап  алдым  десем, 

"Сыныптағы  бағалау  тек  қана  техникалық  тәсіл  емес.  Мұғалімдер  жазбаша 

немесе ауызша түрде баға қою арқылы бағалайды. Олар қолданатын кез келген 

нысанның артында тек қана обьективті немесе жеткілікті дәрежеде обьективті 

емес  нормалар  мен  стандарттар  ғана  емес,  сондай-ақ  баланың  дамуы,  оқуды 

және  ынтасы  туралы  түсінік,  сонымен  қатар  ӛзі-ӛзі  бағалау,  қабілеттілік  және 

күш-жігер  сияқты  ұғымдарға  қатысты  құндылықтар  жатады",  -  деген 

Александердің,  2001  [МАН:  104]  идеясы  түрткі  болды.  Сонымен  қатар,  

мектептегі мынадай жайттарды негіздеме етемін: 

 -  сабақ  барысында  оқушылардың  білімін  бағалауы  біржақты  болуының 

салдары, 

- формативті бағалау мүмкіндіктерін  дұрыс пайдаланылмау. 

-  оқушылардың  бірін-бірі  бағаламауы.  Негіздемені  түйіндей  келе  қазақ 

тілі мен әдебиеті сабағында формативті бағалауды қолдана отырып, оқушының 

тақырыпты  меңгерудегі  кемшіліктерін  жою  арқылы  оқу  үлгерімінің  артуына 

ықпал етеді деген ойдамын. 

Формативті  (қалыптастырушы)  бағалау  оқушының  сабаққа  деген 

ынтасын  кӛтеріп  қана  қоймай,  оның  сабаққа  деген белсенділігін  арттыратыны 

сӛзсіз.    Сабақ  барысында  оқушы  ӛзінің  білім  деңгейін,  сабаққа  қаншалықты 

белсенді  қатысып  отырғанын  анықтап  қана  қоймай  танымдық  қабілеті, 

қызығушылығы  артып  отыратынына  кӛзім  жетті.  Оқуды  жақсарту  үшін 

мүмкіндіктерін, сондай-ақ осы мүмкіндіктерді іске асыру әдістері мен түрлерін 

анықтауға  бағытталған  бағалау  қалыптастырушы  немесе  оқу  үшін  бағалау 

болып  табылады.  Оқу  үшін  бағалау  –  бұл  білім  алушылар  ӛздерінің  оқудың 

қандай сатысында тұрғанын, қандай бағытта даму керек және қажетті деңгейде 

қалай жету  керек  екендігін  анықтау  үшін  оқушылар  мен олардың мұғалімдері 

қолданатын мәліметтерді іздеу және түсіндіру үдерісі. [МАН: 106].  

Бағалау  -  сабақ  үрдісінің  маңызды  факторларының  бірі.  Бағалау  әр 

сабақта маңызды рӛл атқаратыны белгілі.  

Формативтік  бағалауға  дәстүрлі  сабақ    беріп  жүрген  кезде,  мен  сонша 

кӛңіл  бӛлмеген  едім.  Ал  қазіргі  таңда  оқушыны  болмашы  ғана  қолдап  немесе 

мадақтап жіберу оқушының танымдық қабілетіне зор ықпал етеді.  

Оқуды тиімді бағалау және білім беру үшін тиімді бағалауды түсіну білім 

беру  мен  оқытудағы  барлық  жаңа  тәсілдермен  тығыз  байланысты.  Балалар 

ӛздерінің  түсініктерін  құра  алатын  белсенді  оқушылар  болатын  болса,  онда 

мұғалімдер үшін де, оқушылар үшін де осы түсініктің мәнін білу аса маңызды, 

ӛйткені ол оқыту  барысында ілгерілеу  қадамдарын  айқындау  мен оған  қолдау 

кӛрсету үшін қажет. Соңғы зерттеу жұмыстары біздің ұғымымызда формативті 

бағалау  үдерісінің  едәуір  дамуы  мен  оны  оқыту  үшін  бағалау  және  оқуды 

бағалауда  қолдану  мүмкіндігіне серпін  бергені  анық. Мұғалімдер  мен  балалар 

83 

 

үшін ӛздерінің қандай мақсатқа жетуді кӛздейтінін, мақсатқа жету ӛлшемдерін 

түсіну  не  үшін  керек  екенін  білу  маңызды.  Формативті  бағалаудың 

оқушыларды  оқытудағы  тұлғаға  бағытталған  білім  берудің  құрамдас  бӛлігі 

екендігін,  бағалау  үздіксіз  жүзеге  асырылады,  соның  ішінде  сапалы  нәтижеге 

деген  қозғалыс  үдерісі  бағаланатынын  ұғындым.  Әдетте  «баға  –  жазалау 

құралы» деген ұғым бар, себебі кейде мұғалім оқушыны оқуға мәжбүрлеу үшін 

осы  әдісті  қолдануы  мүмкін  екендігі  белгілі.  Мұндай  баға  сыныптың  бағалау 

журналына  түсіп,  оқушының  пәнге,  мұғалімге  деген  кері  кӛзқарасын 

қалыптастыруы  мүмкін.  Тіпті  оқушыға  кӛтеріңкі  баға  қою  арқылы  баланың 

пәнге  ықыласын  арттыруға  болатыны  да  белгілі,  әрине  бұл  әдіс  бір  балаға 

қатысты  үнемі  қолданылғанда  кері  нәтиже  беретіні  сӛзсіз.  Оған  қоса, 

мұғалімнен тек жақсы баға алу үшін ғана оқитын балалардың қалыптасу қаупі 

болса,  тӛмен  баға  алған  балалардың  «нашар  баға»  алуға  үйреніп  алуы  сияқты 

жағдай орын алуы мүмкін. Олай болса, бағаны қалай тиімді қолдануға болады? 

Бағалау  арқылы  қалайша оқушылардың  оқуға,  сабаққа  деген  қызығушылығын 

туғызуға, сабақты терең меңгертуге, пән бойынша білімін тереңдетуге болады? 

Бағалаудың қандай түрлері бар және оларды қалай қолдануға болады? Осындай 

сұрақтар тӛңірегінде жауап іздей отырып, «Оқыту үшін бағалау дегеніміз не?» 

тақырыбында  ӛткізілген  сабақтың  мақсатын  Блум  жүйесіне  сүйене  отырып, 

«Оқыту  үшін  бағалау  және  оқуды  бағалау»  теориясын  білу  және  түсіну, 

практикада қолдана алу, талдай білу және теориясынан алған білімін жинақтай 

алуы мен бағалай білуін меңгерту  деп айқындадым 

Формативті  бағалау  мен  суммативті  бағалаудың  ұқсастықтары  мен 

ерекшеліктерін  айқындауға  бағытталған  «Венн  диаграммасы»  жасалды. 

Формативті  бағалау:  оқыту  үшін  бағалау,  сезім,  символ  арқылы  беріледі, 

ынталандырушы  жетелеуші,  қалыптастырушы,  критерий  айқындау  арқылы 

және  баға  қойылмайды,  сӛзбен  беріледі.  Суммативті  бағалау:  оқуды  бағалау, 

жиынтық бағалау, санмен қойылады және мониторинг жүргізіледі. Ұқсастығы 

бағалау; мақсат айқындалады және нәтижесі шығарылады. Венн диаграммасын 

жасау  арқылы  мұғалімдерде  форматвиті  бағалау  мен  суммативті  бағалаудың 

ерекшелігі мен ұқсастығын түсінуге мүмкіндік алды. Драхмэн мен Суэтс (1988) 

кері  байланыс  және  құрдастарының  ескертулері  тұрақты  нәтижелерге  қол 

жеткізуде  мұғалімнің  сынына  қарағанда  кӛп  әсер  етуі  ықтимал  екендігін 

айтады. Алайда оқыту үдерісі тек қана оқушылардың тапсырманы орындаудың 

бастапқы кезеңінде ӛзінің білімі мен дағдылануы және тапсырма аяқталғаннан 

кейін нені білетіндігі туралы нақтылы сезінген кезде ғана тиімді болады.   Кері 

байланысты  мұғалімнің  ғана  қамтамасыз  етуге  тиісті  емес,  шын  мәнінде  оны 

оқушы немесе құрдасының жиі жақсы ұсынатынына назар аудару, құрдастары 

және ӛзін-ӛзі бағалаудың оларды оқыту үшін ӛзіне жауапкершілік алу, сондай-

ақ  оқушының  ӛзін  жақсартудың  мүмкін  екеніне  сенім  ұялату  үшін,  оқушыны 

қалай  ынталандыру,  жетілдіруді  кӛрсету  мақсаттарын  нақтылаудың  ӛте  күшті 

тәсілдері  болып  табылатынына  кӛз  жеткіздім.  Кері  байланыс  мұғалімдерге 

біріншіден,  оқытудағы  кемшіліктерді  анықтауға;  екіншіден  келесі  сабақтар 

тізбесінде  ӛзгерістер  енгізуге,  яғни  оытудың  жаңа  әдіс-тәсілдерін  қолдануға; 

84 

 

уақытты тиімді пайданауға мүмкіндік береді. Кейбір қиыншылықтар «нәтиже» 

және «білім» арасындағы айырмашылықты түсінбеумен байланысты туады.   

Дәстүрлі  сабақ  барысында  мен  кейбір  оқушылардың  алған    бағаларына 

кӛңілдері  толмайтынын  байқайтынмын.  Себебі, бағалаудың  ӛзі  салыстырмалы 

түрде  болатын  еді.    Дәстүрлі  сабақ  барысында    бағалау  сабақтың  соңында 

баланың  үй  жұмысын  орындап  келуіне  және  сабаққа  қатысқаны  ретінде 

бағаланып  келсе,    жаңаша  білім  беру  мазмұнындағы  бағалау  сабақ 

құрылымының бір бӛлігі екенін анықталды.   

Жауапқа  сай  ұпаймен  бағалауды  ӛзім  берсем  де,  сӛзім  біржақты 

болмасын  деген  оймен  комментарий  жасауға  оқушыларды  да  қатыстырып 

отырамын. 

Ал кейбір  сабақтарда  бағалауды топ басшысы бағалайды.  «Сен –маған,  

мен-саған»  сұрақ-жауап  әдісі  бойынша  жұмыс  орындалып,  әр  дұрыс  жауапты 

топ басшысы бағалап, берілген дұрыс жауапқа бір смайлик беріп отырады.   

Бұл сабақтың дәстүрлі сабақтан ең озығы бағалау сабақтың ӛне бойында 

жүріп  отырғаны.  Егер  дәстүрлі  сабақта  сынып  оқушыларының  отыз  пайызы 

ғана  бағаланса,  осы  сабағымда  сексен  пайыз  оқушы  бағаларын  алып  шықты. 

Бұл  мектептің  оқу  ісінің  меңгерушісінің  сынып  журналына  жазатын  «бағалау 

жүйесі аз» деген ескертуін түзей алады деген ойдамын.  

Дегенмен,  де  оқушылардың  жақын  арадығы  даму  аймағының  орын 

алғаны кӛрінді. Бұл жерде Мерсер (2005) құрдастар тобындағы ӛзара қарым  –

қатынас  оқуда  маңызды  рӛл  атқаратыны  кӛрсетті.  Оқушылар  жұпта  немесе 

топтарда жұмыс істегенде, олар «мұғалім-оқушы» сұхбаты түріндегі ӛзара іс –

қимылға  қарағанда  мейілінше  «симметриялы»  болып  табылатын  ӛзара  іс-

қимылға тартылады, осылайша негізделген дәлелдерді келтіріп, қадағаланытын 

оқиғаларды  сипаттауда  түрлі  мүмкіндіктерге  ие  болады  [МАН:  39]  деген 

пікіріне сүйенемін және қолдаймын. 

Жалпы  сабақта    сынып  оқушыларының  ынтымақтастық  ахуалының 

дамып келе жатқаныны байқадым. Сабақтан топ басшыларының әділ баға бере 

біледі.   

Сабақтың  барысында  үздік    оқушылар  сабақтың  барлық  кезеңдерінде 

белсенділік  танытса,  үлгерімі  тӛмен    оқушылар  топ  ішінде  ӛзінің  білімін 

біршама  жоғары  кӛрсете  отырып,    сабаққа  деген  кӛзқарасының  ӛзгеріп,  артта 

қалмай  әрдайым  жауап  іздеп,  беріп  отыруы  оңтайлы  болды.  Ол  жоғары 

деңгейдегі тапсырмаларды орындай алмаса да, постер қорғауға шығып, сұраққа 

дұрыс  шешім  табуының  ӛзі  де  жетістік.  Ӛйткені  бұл  оқушы  дәстүрлі  сабақ 

кезінде  үндемей  бір  ӛзі  отыратын.  ІІ  деңгей  бағдарламасының  жеті  модулі 

аясында оқытудың жаңа әдіс-тәсілдерін пайдаланудың тиімділігі орасан екеніне 

кӛзім жетті. Формативті бағалау арқылы оқушының сабаққа деген қызығушылы 

мен  танымдық  белсенділігі  сабақ  сайын  артып  отырады.  Ол  оқушылардың 

берген рефлексиясынан   кӛрініс тауып отыр.  

Елбасымыз  Н.Ә.  Назарбаев  ―Болашақта  еңбек  етіп,  ӛмір  сүретіндер 

бүгінгі  мектеп  оқушылары.  Мұғалім  оларды  қалай  тәрбиелесе,  Қазақстан  сол 

деңгейде болады. Сондықтан ұстаздарға жүктелер міндет ауыр‖ деген болатын. 

85 

 

Қазіргі заман мұғалімінен тек ӛз пәнінің терең білгір болуын ғана  емес, тарихи 

танымдық,  педагогикалық-психологиялық  сауаттылық,  саяси-экономикалық 

білімділік  және  ақпараттық  сауаттылықты  талап  етуде.  Осы  талапқа  сай білім 

беруде  жаңалыққа  жаны  құмар,  шығармашылықпен  жұмыс  істеп,  оқу  мен 

тәрбие  ісінде  оқытудың  жаңа  технологиясын  меңгерген  жан  болғанда  ғана, 

білігі мен білімі жоғары жетекші тұлға ретінде саналады. 

Ендеше, заман талабына сай  жағдай жасалып отырған білім ордасының 

қазіргі  ұстаздарына  талабы  таудай  дарынды-жеке  тұлғаны  дамыту,  яғни 

Ушинскийдің  сӛзімен  айтсам,  «Бала  балқытылған  алтын,  оны  қандай  қалыпқа 

құйып, қандай мүсін жасаймын десе де мұғалімнің қолында» деген сӛзі аталған 

міндетті  жүзеге  асыру  жолында  ұстазды  үлкен  асуларға  жетелеуі  тиіс  және  

ӛзіндік  жауапкершілігін  де  арттырады.  Біздің  басты  мақсатымыз  – 

оқушылардың  ӛз  бетінше  білім  алатын  шығармашылық  деңгейін  кӛтеру.  Бұл 

мақсатты  жүзеге  асыруда  әрбір  мұғалім  білім  стандарты  талабына  сәйкес 

жұмыс атқарады 

Менің  байқағаным  сабақ  барысында  қолданылған  формативті  бағалау 

түрлері мұғалімдердің ӛзгеруіне, ӛзіне деген сенімді болуына, бағалау жүйесіне 

деген ұстанымы мен кӛзқарасының оң шешімін тапқандай болды. 

 

жүктеу/скачать 8,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: