116
116
1.
Мінездің физиологиялық негізін зерттеген , дәлелдеген И . П . Павлов болды. Ол
жоғарғы жүйке қызметінің типтеріндегі ауыспалы құбылыс арқылы дәлелдейді.
Қандай
сигнал жүйесінің басты екендігіне қарай адам мінезінің типтерінің 3
түрге бөледі.
1)
Ойшыл тип
-
сөзбен байланысты 2
-
ші сигнал жүйесі
рефлекторлық қызметінің басымдылығы .
Көркем тип
-- 1-
ші сигналдың шартты рефлекстің
басымдылығы. Орташа тип
мұнда 2 сигнал жүйесі бірде
-
бір басымдың
көрсете алмайды .
Адамның көпшілігі осы орташа типке жатады.
Адам мінездегі әрбір ерекшелік
белгілі бір жағдайларға
сәйкес көрініс береді.
Мұндай ерекшеліктердің өзіндік физиологиялық механизмі бар. Ол
-
динамикалык стереотип.
Бұл жоғардағы жүйке қызметіндегі шартты
рефлекстердің жасалу жүйесі.
Динамикалық стеротип
-
сырттан келген тітіркендіргіштерге белгілі бір
жағдайға байланысты реакциялар беріп отырады.
2.
Адам мінезінің
кұрылымы әртүрлі қасиеттер жиынтығынан
тұрады.
Кейбір мінез ерекшеліктері
бір
-
біріне тәуелді, өзара
байланысты болып келеді.
Мінездегі осындай әр түрлі қасиеттерден құрылған бір түтас бірлікті мінез құрылымы
дейді.
Мінездегі қасиеттер жүйесі
-
мынандай 4 түрлі жүйеге бөлініп қарасады
.
1)
Мінездің еңбекке байланысты қасиеттері.
Мысалы: еңбек сүйгіштік, адалдық, еңбекке жауапкершілікпен қарау, жалқаулық,
жемқұрайдалық т.б.
2)
Ұжымға,
адамдарға
қатысты
қасиеттер:
Қайырымдылық,
сергектік,
асқақтық,
талап
қоюшылық,
менсінбеушілік.
3)
Өзіне
-
өрінің
қатынасы
:
Өркөкіректік,
тәкаппарлық, мақтаншақтық, өзімшілдік,
қарапайымдылық,
кішіпейілділік т,б.
4)
Заттарға қатынасы:
Ұқыптылық, салдыр
-
салақтық, ұқыпсыздық, т.б.
3.
Типтік мінез бітістері, оларға жататындар:
Отан сүйгіштік, мақсаткерлік,
борыш пен жауапкершілік, мейірімділік пен ізгілік адалдық пен
шыншылдық, достық.
4.
Мінезді зерттеу әдістері:
Мінезді лабораториялық жағдайда зерттеу қиын. Бітістерін оның көріністерін табиғи
жағдайда танып білуге болады. Окушылар мінезін зерттеу үшін әрбір мүғалім
байқау
әдісін
пайдаланғаны дүрыс. Зертеуші оқушы мінез
-
құлкының
сан алуан жақтарын
сырттай бақылап, күнделікке жазып отыруы қажет.
Достарыңызбен бөлісу: