«рухани жаңғыру бағдарламасын іске асыру аясында мектепке дейінгі балаларға ұлттық ойындар арқылы дене тәрбиесін дамыту» деп алып, ғылыми тұрғыдан зерттеу жұмысын жүргіздім. Зерттеу тақырыбы
жүктеу/скачать 4,31 Mb.
|
дплом дурысы
- Бұл бет үшін навигация:
- 5 әдістеме «Бес тас»
- Бағалау критерийі
- Даму деңгейінің қорытындысы
- 6 әдістеме «Омпы»
- ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
- ҚОСЫМША А Тақырыбы
- ҚОСЫМША Б Тақырыбы
| Даму деңгейінің қорытындысы:
9-10 ұпай-жоғары 5-8 ұпай-орташа 0-4 ұпай төмен Жоғapғы деңгей 10-8 бaлл – бaлa ойлaнып, берілген суреттердегі барлық ойындарды атап шықты және 25-26 сек. оpындaca; Оpтaшa деңгей 7-5 бaлл – бaлa ойлaнып, берілген суреттердегі 3-4 ойындарды атап шықты және жұмыcты 31-35 сек. оpындaca; Төменгі деңгей 1-4 бaлл –бaлa ойлaнып, берілген суреттердегі 1-2 ойындарды атап шықты және 41-45 сек. acaтын yaқыттa оpындaca; Cурет-25 4-кесте «Кім білгір» әдіcтемесінің даму қорытындысы
Диаграмма 4 «Кім білгір?» әдістемесінің көрсеткіші №5 әдістеме «Бес тас» А.Қ.Айтпаеваның әдістемелік нұсқауы бойынша Нұсқау: Бұл әдіс мектепке дейінгі балалардың қол моторикасын дамытуға арналған. Бұл ойын әдісті орындамас бұрын, бес тасты еденге шашырата тастайды да, ішінен бір тасты таңдап алады. Алған тасын жоғары серпіп жіберіп, жерден бір тасты іліп алып, лақтырған тасын қайта қағып үлгерді. Жерден алған тасын жанына қойып, сол тәсілмен, екінші, сонан соң үшінші, төртінші тастарды бір-бірлеп іліп алып отырады. Бала тапсырманы тез және нақты орындауы керек. Бағалау критерийі: 10-9 ұпай-бала 25 сек. ішінде суретте берілген заттарды толық салыстырып, ұқсастықтары мен айырмашылықтарын толық әңгімелеп, оның әрбір элементін, суретте берілген заттардың ұқсастықтары мен айырмашылықтарын толық атап берді. 8-9 ұпай-берілген тапсырманы орындау үшін балаға 26-30 сек. қажет болды. 6-7 ұпай-берілген тапсырманы орындау үшін балаға 31-35 сек. қажет болды. 4-5 ұпай-берілген тапсырманы орындау үшін балаға 36-40 сек. қажет болды. 2-3 ұпай-берілген тапсырманы орындау үшін балаға 41-45 сек. қажет болды. ұпай берілген тапсырманы орындау үшін балаға 45 сек. артық уақыт қажет болады. Даму деңгейінің қорытындысы: 9-10 ұпай-жоғары 5-8 ұпай-орташа 0-4 ұпай төмен Жоғapғы деңгей 10-8 бaлл – бaлa ойланып, берілген барлық тастарды қағып алды және 2 минутта оpындaca; Оpтaшa деңгей 7-5 бaлл – бaлa берілген 2-3 тасты қағып алды және жұмыcты 3-4 минут оpындaca; Төменгі деңгей 1-4 бaлл –бaлa берілген 1-2 тасты қағып алды және жұмыcты 5 acaтын yaқыттa оpындaca. Cурет-26 5-кесте «Бес тас» әдістемесінің қортындысы
«5-кестенің жалғасы» Диаграмма 5 «Бес тас» әдісі бойынша көрсеткіші №6 әдістеме «Омпы» С.Б. Адамбекованың әдістемелік нұсқауы бойынша Нұсқау: Бұл әдіс 5-6 жастағы балаларға арналған. Бұл әдіс балалардың дене тәрбиесін анықтауға арналған. Бала тігілген асықтың тап ортасына бір асықты омпысынан тұрғызады. Он адым жердегі омпыны атып түсіруге 1минут уақыт беріледі. Бала осы берілген уақыттың ішінде ортадағы тұрған омпыға бірден тигізіп, онда көндегі бар асықты сол алады. Бағалау критерийі: 10-9 ұпай-бала тапсырманы 1 мин. ішінде берілген заттың қандай ойында құрал ретінде қолданатынын, ол ойынның ережесін толық және нақты айтып берді. 8-9 ұпай-берілген тапсырманы 1-2 мин. орындау үшін балаға. қажет болды. 6-7 ұпай-берілген тапсырманы орындау үшін балаға 2-3 мин. қажет болды. 4-5 ұпай-берілген тапсырманы орындау үшін балаға 3-4 мин. қажет болды. 2-3 ұпай-берілген тапсырманы орындау үшін балаға 4-5 мин. қажет болды. ұпай берілген тапсырманы орындау үшін балаға 6 мин. артық уақыт қажет болады. Даму деңгейінің қорытындысы: 9-10 ұпай-жоғары 5-8 ұпай-орташа 0-4 ұпай төмен Жоғapғы деңгей 10-8 бaлл – бaлa ойланып, берілген барлық тапсырманы толық және 1 минутта оpындaca; Оpтaшa деңгей 7-5 бaлл – бaлa ойланып 2-3 минут уақыт ішінде 2-3 тапсырманы оpындaca; Төменгі деңгей 1-4 бaлл –бaлa 5 acaтын yaқыттa тек қана 1-2 тапсырманы оpындaca; Cурет-27 6-кесте «Омпы» әдісінің даму қорытындысы
Диаграмма 6 «Омпы» әдісі бойынша көрсеткіші 7-кесте Балалардың экспериментке дейінгі көрсеткіші
8-кесте Балалардың эксперименттен кейінгі көрсеткіші
9-кесте Эксперимент тобының экспериментке дейінгі және эксперименттен кейінгі көрсеткіші
Диаграмма 7 Эксперимент тобының экспериментке дейінгі және эксперименттен кейінгі көрсеткіші ҚОРЫТЫНДЫ Осы ғылыми жұмысымды қорытындылай келе, ұлттық ойындар мектеп жасына дейінгі балалардың бойында патриоттық сезімін оятып, этика және эстетикалық талғамының жан-жақты дамуымен қатар бәсекеге қабілетті тұлға болып қалыптасуына мүмкіндіктер арта түсетініне көз жеткіздім. Бұл тақырыпты қозғауыма түрткі болған, жақын арада жарияланған Елбасымыздың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» мақаласында келтірілген міндеттердің айқын тапсырылуы. Ол міндеттер біздің жаңғыруымызды талап етіп, алты бағытты белгілеген болатын. Сол алты бағыттың ішінен «Прагматизм және Ұлттық бірегейлікті сақтау» жаңғыруларын жұмысымның өзегі ретінде қарастырдым. Себебі, бұл бағыттар тарихымыздың тарих қалпында қалып қоймай, оның қайта заманауи үлгіде дамып, ұлттық өнеріміздің ұмытылмайтын дүние екендігін ұғындыру болып табылады. Ал ұлттық ойындар – халқымыздың баға жетпес, оны ұрпақтан-ұрпаққа жалғастырып, қастерлейтін мұраларының бірі. Қазақтың ұлттық ойындарының қай-қайсысының да қоғамдық және әлеуметтік мәні зор. Бұған қоса, ұлттық ойындар қазақ халқының о бастан ерекше мәдениеті болғанын айқындайды. Ата-бабаларымыз ұлттық ойындар арқылы ұрпақтың береке-бірлігі мен ынтымағын жарастырып отырған. Шындығына келсек, адамның өмір сүруінде қазақтың ұлттық ойындарының атқаратын маңызы ерекше. Басқаны былай қойғанда, әр ұлттық ойын оған қатысушыны өмір сүруге бейімдеп ғана қоймай, қиындықтан қорықпай, қарсы тұра білуге үйретеді. Мысалы, бір ойын шеберлік пен ептілікке, енді бір ойын талғампаздыққа, ал енді бір ойын қиын-қыстау кезеңде тез шешім қабылдап, оңтайлы жол таба білуге баулиды. Оның үстіне ұлттық ойындардан спорт пен патриоттық тәрбие айқын аңғарылады. Мұның өзі қазақтың ұлттық ойындарының бала тәрбиесінде маңызы зор екеніндігін дәлелдейді.Балалардың дене тәрбиесін, дене белсенділігін дамыту үшін ұлттық ойын ең қажетті құралдардың бірі болып саналады. Ұлттық ойындарды балабақшада қолданудың басты мақсаты-салауатты өмір салтын мұрат тұтқан арманшыл, елі мен жерінің қамын ойлайтын, ұлтқа тән барлық қасиетті қадір тұтатын, дара тұлға–жаңа адамды тәрбиелеп шығарудың маңызды құралы. Мектеп жасына дейінгі балалардың дене тәрбиесін, қимыл белсенділігін ерте жастан бастап дамытсақ, нәтижесі де соншалықты жемісті болмақ. Белгілі қазақ ағартушыларының бірі М.Жұмабаев ұлттық ойындарды халық мәдениетінің бастау алар қайнар көзі, ойлау қабілетінің өсу қажеттілігі, тілдің, дене тәрбиесінің негізгі элементі деп тұжырымдайды. Мектепке дейінгі мекемелерде ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің барысында немесе сабақтан тыс уақытта баланы ұлттық ойын арқылы өмірге тәрбиелеу үздіксіз процестің жалғасы. Халықтың ұлттық ойындары-жас ұрпақтың қалыптасып өсіп-өнуіне әсер ететін факторлардың бірі және дәстүрлі мәдениетіміздің бір бағыты. Мектеп дейінгі балаларға дене белсенділігін, қозғалыс дағдыларын дамытуға байланысты ұлттық ойындар түрлері физиологиялық, психологиялық тұрғыдан қазіргі заман талабына сай ары қарай дамытуды қажет етеді. Рухани жаңғыру бағдарламасын іске асыру аясында мектепке дейінгі балаларға ұлттық ойындар арқылы дене тәрбиесін дамыту деп біз оның нәтижесінде жаңа нәрсе жасалатын іс-әрекетті түсінеміз. Рухани жаңғыру бағдарламасын іске асыру аясында мектепке дейінгі балаларға ұлттық ойындар арқылы дене тәрбиесін дамытуды қарастыру ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті барысында оларды жүзеге асыру және дамыту жолдарын көрсетуге мүмкіндік берді. Оқу үрдісінде ұлттық ойындар арқылы оқу міндеттерін қою және дене тәрбиесі сипаттын құру, сондай-ақ мектепке дейінгі балалардың дене тәрбиесін дамыту жұмысын ұйымдастыру. Рухани жаңғыру бағдарламасын іске асыру аясында мектепке дейінгі балаларға ұлттық ойындар арқылы дене тәрбиесін дамыту әдістемелер арқылы анықталды, критерийлерге сәйкес даму деңгейлері сипатталған және диагностикалау құралдары іріктеліп алынған. Тәжірибелік-эксперимент жұмысы бойынша мектеп дейінгі балаларды ұлттық ойындар арқылы дене тәрбиесін дамыту негізінде тапсырмаларды пайдалану нәтижесінде эксперименттік топтардағы төмен деңгейдегі балалар саны азайғанын, жоғарғы және орта деңгейдегі балалар саны артқанын көрсетті. Екі топтың нәтижелерін салыстыра отырып, біз эксперименттік топтарда ұлттық ойындар арқылы дене тәрбиесін дамыту деңгейінің жоғарғы екені жайлы қорытынды жасай аламыз. ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ: Назарбаев Н.Ә. Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру / Егемен Қазақстан 26.04.2017ж. Н.Ә. Назарбаевтың «Қазақстанның болашағы – қоғамның идеялық бірлігінде» еңбегі, 2018ж Төтенаев Б., Диваев Ә. Халық ойындарының тәрбиелік маңызы жайында. «Қазақстан мұғалімі», 1974. №5. 124б Дене тәрбиесінің теориясы мен практикасында өз бетінше сабақтардағы дене жаттығуларының мазмұны, түрі және әдістемесі // Білім. – 2009. - №4(46). 18-27б Детские подвижные игры народов СССР: Пособие для воспитателя дет. сада/ Сост. А.В. Кенеман; под.ред. Т.И. Осокиной. – М.: Просвещение, 1989. 81-82б, Узакбаева С., Айтпаева А. Казахские народные детские игры. — Алматы: Республ. издат. кабинет Казахской академии образования им. И.Алтынсарина, 2000. 211-212б. «Бала мен балабақша» №9 2010 Атабаев А.С. «Ұлттық ойындар - халық мұрасы», «Кітап» 2006 жыл,. 52-54б. Дүйсеков Д. Рухани жаңғыру – сананың жаңғыруы «Педагогикалық мәселелері» журналы. – 2017. №6. Құрманбаева С.К. «Ұлттық ойындардың бүгіні мен келешегі», «Алматы» 2004 жыл, 84-87б. Сборник игр к «Программе воспитания в детском саду»/сост. Е.Г. Батурина. – 1974. 177б. Усова, А.П. Роль игры в воспитании детей/ А.П.Усова; под. ред. А.В.Запорожца. – М.: Просвещение, 1976. 85б. Қ. Жұмалиев. Қазақ эпосы мен әдебиет тарихының мәселелері. Алматы, 1958. Т.1, 147-148б. Таникеев М.Т. Мир народного спорта. — Алматы: Санат, 1998. 64б. Абушев А.Н. Особенности использования казахских национальных игр в процессе занятий со школьниками // Тезисы респ. науч.-практ. конф. — 2006. –114б. Тотенаев Б.Т. Казахские национальные игры. — Алма-Ата: Казахстан, 1976. 145-146б. Наурызбаев Ж. «Ұлттық мектептің ұлы мұраты», «Алматы» 1995 жыл, -Б. 111. Сагындыков Е.А. Қазақтың ұлттық ойындары. — Алматы: Рауан, 2001. –Б.113. «Балбөбек» бағдарламасы бойынша педагогикалық жұмыстарды ұйымдастырудың ерекшеліктері – Алматы «Арда» 2006ж. 14-15б. «Қазақтың ұлттық ойындары» Базарбек Төтенаев. Алматы, «Қазақстан» баспасы 1978ж. 85б. Қазақстан Республикасының «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы 2004ж. Буланбекова А. Рухани жаңғыру – ұлттық сана қалыптастыру негізі // «Жантану мәселелері» Республикалық Ғылыми –әдістемелік, психологиялық журнал. – 2018. №2 77б. Байдалиев Д.Д. Тамыры терең-ұлттық тәрбие // «Ұлттық тәрбие» журналы. – 2013. №4. 139б. Н.Назарбаевтың «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» бағдарламалық мақаласы 2016ж. Назарбаев Н.Ә. «Қазақстан-2030» / Назарбаев Н.Ә. – А.: 1997ж. Төтенаев Б., Диваев Ә. Халық ойындарының тәрбиелік маңызы жайында. «Қазақстан мұғалімі», 1974. №5. 46-47б. Қазақстан Республикасының «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасы 2017ж, №3. Бейбитқызы Г. «Рухани жаңғыру» басым ойлары контекстінде заманауи білім берудің бағыттары. – 2019. А.Құнанбаев. Шығармаларының толық жинағы, 1954. Т.2. 184-185б. Бейбитқызы Г. «Рухани жаңғыру» басым ойлары контекстінде заманауи білім берудің бағыттары. – 2019ж. Буланбекова А. Рухани жаңғыру – ұлттық сана қалыптастыру негізі // «Жантану мәселелері» Республикалық Ғылыми –әдістемелік, психологиялық журнал. – 2018. №2 34б. Несіпбаев Б.К. «Ұлт мәдениеті мен өнері», «Білім» 2003 жыл, 71-72б. Г. Әбдіқалықова «Рухани жаңғыру-Қазақстанның үшінші жаңғыруының негізі» мақаласы. 2017ж Рысбаев А.Қ, Құсайынов А.Қ, Қоңырова Ж.Б. Сұлтанғазы Т.Е. «Рухани жаңғыру» бағдарламасын оқушы жастардың рухани – адамгершілік білім алуының басты векторы ретінде жүзеге асыр // Вестник Академии Педагогических Наук Казахстана. -2018. №4, 12-13б. Қазақтың ұлттық ойындары – Алматы «Рауан» 1991ж.-123б. Иманбеков Т. Қазақ балабақшаларындағы ұлттық ойындарды пайдалану: п.ғ.автореф. –Алматы,2005ж. 24б. Есиркепов Ж.М «Қазақтың ұлттық ойындарын мектепке дейінгі мекемедегі дене тәрбиесіне қолдану әдістемесі», Молодой ученый. – 2004 №4.1. 74б. Наурызбаев Ж. «Ұлттық мектептің ұлы мұраты», «Алматы» 1995 жыл, 145б. Атабаев А.С. «Ұлттық ойындар-халық мұрасы», «Кітап» 2006 жыл, 4-5б. Кел, балалар, ойнайық! – Алматы «Арда» 2006ж. 51-52б. Байдалиев Д.Д. Тамыры терең-ұлттық тәрбие // «Ұлттық тәрбие» журналы. – 2013. №4. 82б. Құрсабаев М.Қ. Мектептегі оқушылар ұйымы арқылы ұлттық тәрбие берудің педагогикалық шарттары. Қарағанды. 2009ж. 22б. А.Ж.Сисенбердиев Дене тәрбиесі теориясы мен әдістемесі –Алматы. 2011ж. 91-93б. Ақ сандық, көк сандық –Алматы «Жазушы» 1988ж. 122-123б. Мендалиев Б.М. «Ұлттық ойындар» Қазақстан мектебі №12, 2005. 45б. «Қазақстан мектебі» журналы №9-10, 2005. 12б. «Балабақша және отбасы» - 2012ж. №6. 92б. Қоянбаев Ж.Б. Қоянбаев Р.М Қазақ халқының қозғалмалы және спорт ойындарының дене тәрбиесіндегі орны // «Ұлттық тәрбие» журналы. -2005ж. №2. 75б. Несіпбаев Б.К «Ұлт мәдениеті мен өнері», «Білім» 2003 жыл, 198б. Дүйсеков Д. Рухани жаңғыру – сананың жаңғыруы «Педагогикалық мәселелері» журналы. – 2017. №6 ҚОСЫМША А Тақырыбы: « Ата –баба дәстүрі ұрпаққа үлгі» Мақсаты: Ата –бабамыздан ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келе жатқан ұлттық тәрбие туралы түсінік беру. Балаларды ұлттық ойындар, әдеп –ғұрпын үйренуге және сыйлап құрметтеуге шақыру және ұлтына жанашыр ұрпақ тәрбиелеу. Тапсырма 1: Арынды арқан Мақсаты: Ептілікті, шапшаңдықты, дәлділдікті, шыдамдылықты дамыту. Денсаулығы мықты, денелері түзу өсуге, отанын сүюге, қорғауға, еңбекке жарамды мықты азаматты тәрбиелеу. Балалар көп жиналған жерде ойын ұйымдастыруға болады. Қолды қимайтын 2—3 метрлік жібек арқан немесе үзіліп кетпейтін жуан бас жіп керек. Ойынға қатысушылардың санына шек қойылмайды. Ойын мазмұны: Алғашқыдай бұл жолы шеңбер бойында жағалай тұрған балалар енді арқанды аяқтарымен басып қалса жаза тартпайды, ол ұл бала немесе қыз бала ойыннан шығып отырады. Дәл осылай шеңбер бойында бір ойыншы қалғанға дейін арқанды айналдыра беру керек. Сонымен, шенбер бойында қалган ең соңғы адам жеңімпаз атанады. Ол ойыншы алдын ала белгіленген сыйлыкқа ие болады. Сурет-28 Тапсырма 2 : Бұрыш Жиналған балалардың ішінен бұл ойынды ойнауға тілек білдірген бес немесе он бала жеке бөлініп шығады. Егер он бала ойнағысы келсе, онда бес-бестен екі топка бөліну керек. Ойын мазмұны: Ойын жүргізушінін бұйрығымен белгілі бір арақашыктықты сақтап (3—5 м.) 4 бала төрт бұрышқа тұрады. Ойын жүргізушінің мақсаты—осы төртеуінін ортасында жүріп олар екі-екіден орындарын ауыстырып тұрған кезде, тезірек бос орынға тұра қалу. Ойын аңығырак болу үшін әрбір ойыншынын тұрған жерін бормен сызып белгілеп қою керек. Орнынан айрылған ойыншы ойын жүргізушіні ауыстарады, сөйтіп ол да бос орын іздей бастайды. 10 ойыншы болғанда екі топқа бөлініп ойнауға болады. Сурет-29 ҚОСЫМША Б Тақырыбы: «Біздің ауыл» Мақсаты: Балалардың сөздік қорын қалыптастыру. Еске сақтау және байланыстырып сөйлеу дағдыларын дамыту. Ауылдық өмірге деген сүйіспеншілік сезімін тәрбиелеу. Тапсырма 1: Қамалды қорғау Ойынға орындық және жүннен істелген бір доп керек. Ойнаушылардың санына шек қойылмайды, балалардың барлығы ойнай алады. Ойын мазмұны: Ойнауға тілек білдіргендер үлкен шеңбердің бойына қатарға тұрады. Шеңбердің ортасына «қамал», яғни орындықты қояды, ал бір ойыншы оны қорғайтын болады. Шеңбер бойындағы тұрған ойыншылар қамалды доппен атқылай бастайды, ал қорғаушы болса допты «қамалға» тигізбеуге тырысады. Кімде кім допты «қамалға» тигізсе сол корғаушымен орнын алмастырады. Ойын осылайша жалғаса береді. Сурет-30 Тапсырма 2 : Сиқырлы таяқ Балалар шегі болмайды, ойналатын сиқырлы таяққа ұзындығы бір-бір жарым метр таяқ керек. Қатысқандардың саны 8— 10 адамнан артық болмауы керек. Ойын мазмұны:. Ойнаушылар қол ұстасып дөңгелене шеңбердің бойына тұрады. Ойын жүргізуші колында таяғы бар, шеңбердің ортасына шығып, ойынның жағдайын түсіндіреді:— ойнаушыларды бірден бастап ең соңғы балаға дейін нөмірлеп шығады. Таяқты тігінен жерге қойып ұстап тұрады да, қоя беріп кез келген бір нөмерді шақырады, шақырған нөмер (ойыншы) таяқты жерге құлатпай қағып алса, өз орнына барып тұрады, ол ұстай алмай таяқ құлап қалса, онда айып тартады, яғни көптің ұйғаруымен ортада өнер көрсетеді. Осылайша ойын жалғаса береді. Барлық ойыншы бір-бір реттен міндетті түрде ойнаулары керек, ал одан ары ойынның жалғасуы ойнаушылардың өз еркінде. Сурет-31 жүктеу/скачать 4,31 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|