С. В. Кожанова Жалпы иммунология
жүктеу/скачать 19,87 Mb. Pdf көрінісі
|
Жалпы иммунология оқулық
| ӨСУ ФАКТОРЛАРЫ
Иммундык жүйемен жанама байланысы бар біркатар өсу фактор- лары бар. Олар: эпидермалдык өсу факторы, тромбоциттер өндіретін өсу факторы, инсулин тәрізді өсу факторы, трансформациялаушы өсу факторлар (СТҒ) а мен р. с т ғ - р -ның иммунды жүйенің жасушаларына көрсететін әсері мол. Бұл фактор 1978 ж. белгілі болды. Оның молекулалык салмағы 25 000. ОТҒ-Р-ныстромалыкжасушалар,макрофагтар,шырыштықабаттардың жасушалары және катерлі ісіктердің көптеген түрлері өндіреді. ОТҒ-Р гемопоэзді, кабыну цитокиндерінің синтезін, лимфоциттердін ИЛ-2, 4 пен 7 жауабын, цитотоуыттык ФІК- және Т-жасушаларынын қалыптасуын тежейді. Сонымен катар, ОТҒ-Р шырышты қабаттардың корғаныс кабілеттілігін күшейтіп, иммунноглобулиндердің синтезін І§А синтезіне ауыстырып, дифференциациялаушы әсер келтіре алады. ХЕМОКИНДЕР Хемокиндер дегеніміз, цитокиндердін иммунды жүйе жасушалары- ның жылжу қабілеті мен белсендірілуін реттейтін арнайы түрі. Соңғы жылдары 40 шакты хемокин табылды, олар цитокиндердің ішінде («хемокин» термині — «хемотаксис» пен «цитокин» терминдерінен туындаған) бөлек подкласка біріктіріліп, 4 тұкымдастыкка жіктелген: • СХС (а-хемокиндері); • СС (Р-хемокиндері); • С (ү-хемокиндері); • СХЗС (дельта-хемокиндері). Хемокиндердің осылай бөлінуі олардың молекулаларынын құрамындағы цистеин калдықтарының салыстырмалы позициясына байланысты. Хемокиндердің молекулалык салмағы 8-ден 12 кДа дейін, ал амин кышкылдык калдыктары бойынша гомология пайызы 20-дан 70%-ға дейін. Структуралары бірдей молекулалар лейкоциттерді белсендіруге катысады және кабынудын даму барысында сол жасушалардын жылжуын реттейді. Сонғы жылдары хемокиндердін әр түрлі патофизиологиялык про- иесстерге - созылмалы және жіті кабынуға, жұкпалы ауруларға, ангиогенезді реттеуге, ісіктердін өсуіне, гемопоэздін бағаналы жасушаларының көбеюіне белсенді катысатыны дәлелденген. Кызыкты ғылыми жаналыктардын біреуі — хемокиндерге арналған 24-Тарау. Цитокиндердің негізгі топтары, биологиялық әсерлері... 567 рецепторлар адамның иммундык тапшылығынын вирусына (АИТВ-1) ко-рецептор ретінде табылғаны. СӘ4 молекуласы АИТВ-1-дің беткері гликопротеинімен байланысатын басты репепторы екені белгілі. Бірак, казіргі таңда, жасушаны жұкпалау үшін жалғыз бұл байланыс жеткілікті емес екені айкындалды. АИТВ-1 косымша ко-рецепторларымен байланысуы кажет, осы ко-рецепторлар ретінде хемокиндерге арналған рецепторлар қызмет етеді. Солай, макрофагтардың бетінде ко-рецептор кызметін М ІР-1а, М1Р -1 (3 және КАЫТЕБ хемокиндері атқарады. Т-лимфоциттерде косымша ко-рецептор болып !ЮҒ-1 хемокинінің рецепторы шығады (баска аты — «фузин»). Макрофаг- тар мен Т-лимфоциттерінде аталған ко-рецепторлары жок адамдар АИТВ-індетіне резистентті және аурудын дамуына бейім болады. Бұл ғылыми жаналыктын аса зор практикалык маңызы бар: хемокинді рецепторлардын жасанды блокадасы АИТВ індетінің алдын алуда және ЖБИЖС наукастарын емдеуінде колданады. КАР-1 (пеиігорһіі асіһаііщ ргоіеіп-1, нейтрофилдерді белсендіруші нәруыз-1) — а-хемокиндер тұқымдастығына жатады, 6—8 кДа молекулалык салмағын кұрайды, әр түрлі жасушалармен өндіріледі (моноциттер, лимфоциттер, гранулоциттер). Негізгі қызметі — нейтрофилдерді белсендіру, сонын ішінде: хемотаксисті күшейту, адгезия молекулаларының экспресиясын, эндотелиалды жасушаларына жабысуды жоғарылату. Сонымен катар, ангиогенездің лизосомалдык ферменттерінің экзоцитозын күшейтеді және комплемент рецепторларының экспрессиясын жоғарылатады. ^АР-2 (пеиГгорһіІ асііхаііщ ргоіеіп-2, нейтрофилдерді белсендіруші нэруыз-2) — а-хемокиндер тұкымдастығына жатады, тромбоциттермен өндіріледі. Негізгікызметі—хемотаксистікүшейтужәне нейтрофилдерді белсендіру. РҒ-4 (ріаіеіеі/асіог-4, тромбоцитарлық фактор-4) — а-хемокиндер тұқымдастығына жатады, тромбоциттермен өндіріледі. Базофилдердін ішінен гистаминнің босап шығуына ыкпал етеді, эозинофилдердін бетінде ІёЕ-рецепторларының экспрессиясын жоғарылатады, гранулоциттер мен моноциттердің хемотаксисін күшейтеді. СКО-а (ңгончһ геңиіаіей опсо^епе, өсуді реттейтін онкоген) — а-хемокиндер тұкымдастығына жатады, 7—11 қДа молекулалык салмағын кұрайды, моноциттермен, эпителиоциттермен және эндотелиоциттермен, сонымен катар ісік жасушаларымен (сонын ішінде, меланома жасушаларымен) өндіріледі. Ангиогенез бен ісіктер- дің кейбір түрлерінің өсуін күшейтеді. 568 IV Бөлім. Иммунды патология және иммунды профилактика ІР-10 ( /Ғ,\-а, индуцибелді протеин-10) — а-хемокиндер тұкымдастығына жатады, 10—11 кДа молекулалык салмағын құрайды. Эндотелиоциттер, моноциттер, фибробласттар, тимуспен көкбауырдың стромалык жасушаларын өндіреді. Белсендірілген Т-лимфоциттердін хемотаксисін күшейтеді, эндотелий жасушаларының пролиферациясын тежейді. жүктеу/скачать 19,87 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|