Сабақ жоспарлары сынып: 10 А, 10 д сыныптары Мұғалім: Сапарова Алтын Сериковна Сағат саны: 68 сағат

1. Дүниежүзілік шаруашылық дегеніміз не?

2. Дүниежүзілік шаруашылық дамуының басты кезеңдерін атаңдар.

3. Халықаралық еңбек бөлінісі дене не?

1. Дүние жүзіндегі елдердің бір-бірімен күрделі экономикалық қарым-қатынастар жүйесі арқылы байланысқан ұлттық шаруашылықтарының жүйесі.

2. Индустриялануға дейінгі, индустриялану және қазіргі кезеңі.

3. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануы.

Д.ж.аймақтары мен елдерінде ҒТР дамуы түрліше деңгейде өтуде. Жоғары дамыған елдерде 20 ғ-ң 80-90ж бастап ҒТР-ң дәстүрлі үлгісінен басқа қазіргі заманғы тармағы дүниеге келді. Дәстүрлі ҒТР- өндіріс пен адамзаттың жаңа тауарларғағ технологиялар мен қызмет түрлеріне деген сұранысын қамтамасыз ету болса, жаңа үлгінің басты мақсаты – дәстүрлі ҒТР-ң адамның өмір сүру ортасы мен денсаулығына тигізетін кері әсерінің орнын толтыру немесе жою болып табылады. Одан кейін ҒТР-ң негізгі белгілері тақырыпшасын оқып, негізгі белгілерді дәптерге жазып алыңдар деп тапсырма береді.

Ендігі кезекте мұғалім ҒТР д.ж.шаруашылықтың өсу қарқынын жеделдете түсумен қатар, оның құрылымына елеулі ықпал еткенін айтады. Әлеуметтік-экономикалық дамудың басты факторларының біріне айналған ақпарат әлемдік нарықтағы айрықша тауар бола бастады. ҒТР жетістіктері ғаламшар ауқымында еркін ақпарат алмасуға мүмкіндік берді. ҒТР арқасында д.ж.шаруашылық құрылымында өнеркәсіптің ауыл шаруашылығынан басымдылығы байқалады.

Жаңа техника мен технология өндірістің аумақтық құрылымына да барыншы әсер етті. Қазір ресурстық фактор өзінің маңызын жоюда, өндірісті автоманттандыру еңбек ресурстары жетіспейтін шалғай аудандарда ірі кәсіпорындарды орналастыруға, ал көлік саласында болған «техникалық революция» аумақтық алшақтықты жоюға мүмкіндік береді. Одан кейін д.ж.шаруашылықтың салалық құрылымы мен орналасу ерекшеліктеріне тоқталады.

Сосын балалар ҒТР-ң негізгі белгілері тақырыпшасын оқып, негізгі белгілерді дәптерге жазып алады.

1. Ғылымды көп қажет ететін жаңа салалардың дамуы нәтижесінде, ғылымның аса қарқынды дамуы нәтижесінде тікелей өндіргіш күшке айналуы ҒТР-ң басты белгісі болып табылады.

2. Екінші белгісі - өндірістің техникалық базасының түбегейлі өзгеруі.

Балалар 32 сызбанұсқаға қарап, шаруашылықтың салалық құрылымын дәптерге сызып алады және оған талдау жасайды. Одан кейін тақырыпшаны өз бетінше оқып, шаруашылықтың түрлі даму кезеңдерде шаруашылық салаларының үлеснің өзгеруіне талдау жасайды. Сосын мұғалімге 33 сызбанұсқа көмегімен д.ж.жиынтық ұлттық өнімнің құрлымын сипаттайды.

Сосын оқушылар шаруашылық ұйымдасуының типтерін оқып, анықтамаларын дәптерге жазып алады.

Табиғи шаруашылық – оның негізінде тұрғын халық өзін-өзі азық-түлікпен және бірінші кезектегі тұтыну заттарымен қамтамасыз етеді.

Одан кейін д.ж.шаруашылықтың орналасу ерекшеліктеріне тоқталады.

1. ҒТР дәуірінде өндіріс дамуының революциялық жолы басты жол болып табылатыны неліктен?

2. ҒТР дәуірінде өндірістік және өндірістік емес салалардың арақатынасы неліктен өзгерді?

3. ҒТР дәуірінде электр энергетикасының, машина жасау мен химия өнеркәсібінің «авангардтық үштіктің» салалары болуы неліктен?

4. Қазіргі заманғы шаруашылық қандай салалардан тұрады?

5. Аймақтар мен жеке елдердегі шаруашылықтың салалаық құрылымы неге әртүрлі болады?

1. ҒТР дәуірінде өндіріс дамуының революциялық жолы басты жол болып табылатынын анықтайды.

2. ҒТР дәуірінде өндірістік және өндірістік емес салалардың арақатынасын анықтайды.

3. ҒТР дәуірінде электр энергетикасының, машина жасау мен химия өнеркәсібінің «авангардтық үштіктің» салалары болуын анықтайды.

4. Қазіргі заманғы шаруашылық қандай салалардан тұратынын анықтайды.

5. Аймақтар мен жеке елдердегі шаруашылықтың салалаық құрылымы неге әртүрлі болатынын анықтайды.

1. §31-32 оқып, мазмұнын айту.

1. Дүниежүзілік шаруашылық дегеніміз не?

2. Дүниежүзілік шаруашылық дамуының басты кезеңдерін атаңдар.

3. Д.ж.шаруашылықтың құрамдас бөліктерін атаңдар.

4. Халықаралық еңбек бөлінісі дене не?

5. ҒТР дегеніміз не?

6. ҒТР-дің құрамдас бөліктерін атаңдар.

7. ҒТР-ге тән сипаттарын атаңдар.

8. Д.ж. шаруашылық ұйымдасуының типтерін атаңдар.

9. Д.ж.шаруашылықтың салалық құрамын атаңдар.

10. Халықаралық мамандану дегеніміз не?

1. Дүние жүзіндегі елдердің бір-бірімен күрделі экономикалық қарым-қатынастар жүйесі арқылы байланысқан ұлттық шаруашылықтарының жүйесі.

2. Индустриялануға дейінгі, индустриялану және қазіргі кезеңі.

3. Х.а.мамандану, х.а.еңбек бөлінісі, х.а.сауда, х.а.айырбас, х.а.қатынастар.

4. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануы

5. ҒТР – ғылымның тікелей қоғамның өндіргіш күштеріне айналуына негізделіп, адам баласының өндіргіш күштерінің сапа жағынан түбегейлі өзгергендігі.

6. ҒТР-дің құрамдас бөліктері: ғылым, техника мен технология, өндіріс, басқару.

7. ҒТР-ге тән сипаттары: әмбебаптылығы, ғылыми*-техникалық өзгерістердің төтенше жеделдеуі, еңбек қорларының біліктілік деңгейіне қойылатын талаптардың күрт артуы, әскери-техникалық революцияның пайда болуы. .

8. Табиғи шаруашылық, нарықтық экономика, мемлекеттік немесе жоспарлы экономика, өтпелі экономика.

9. 4 сектор.

10. Жеке елдердің өнімнің белгілі бір түрлерін, шикізат пен даяр бұйымдарды өндіруге және олармен айырбас жасауға мамандануы.

Одан кейін мұғалім ел экономикасының ауқымы, ең алдымен, ЖЖӨ көлемімен анықталатынын айтады. Оның екі түрі бар: ЖІӨ және ЖҰӨ.

ЖІӨ жоғары мемлекеттерді 34-сызбанұсқа арқылы көрсетеді және ЖЖӨ жан басына шаққандағы көрсеткіштері жоғары және төмен мемлекеттерді 18-кесте арқылы көрсетеді.

Одан кейін ресей географтары дүние жүзі елдерін экономикалық даму деңгейіне қарай экономикасы дамыған, өтпелі экономика тән және дамушы елдер деп үш топқа бөлгенін айтады.

Одан кейін д.ж.өнеркәсіп туралы қысқаша шолу жасап, өнеркәсіп құрылымы мен орналасу заңдылықтарымен таныстырады.

Одан кейін өнеркәсіптің бірініші салааралық кешен – отын-энергетика кешені (ОЭК) тақырыпқа тоқталады.

Сосын балаларға ОЭК салалары тақырыпшаларын бөліп беріп, өз беттерінше меңгеріңдер деп тапсырма береді.

ЖІӨ - жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құнын көрсетеді, ал ЖҰӨ - аумақтағы шетелдік кәсіпорындар үлесі есептелмей, жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құнын көрсетеді.

Балалар дәптерлерінде дүние жүзі елдерін экономикалық даму деңгейіне қарай экономикасы дамыған, өтпелі экономика тән және дамушы елдер деп үш бағанаға бөліп жазады. Әрбір топ өз ішінене топшаларға бөледі және әрбіреуіне қысқаша сипаттама береді. Сосын дамушы елдерінің негізгі топшаларын 19-кестені көшіріп алады.

Балалар өнеркәсіптің орналасу факторларын еске түсіріп, 35-сызбанұсқаны сызып алады.

Балалар ОЭК құрамын жазып алады және 2-қосарбеттегі «Д.ж. ОЭК» картасына қарап, адамзат баласының өндірістің отын мен энергияға сұранысы арта түседі деген қорытындыға келеді.

Балалар ОЭК салалары тақырыпшаларын бөліп алып, өз беттерінше меңгереді.

1. Ел типін анықтауда қандай көрсеткіштерге сүйенеді?

2. ЖІӨ дегеніміз не?

3. «Қоныс аударған капитализм елдері» қалай түсінесіңдер?

4. Дамушы елдердің қандай топшалары бар?

5. 35-сызбанұсқа бойынша өңдеуші өнеркәсіптің орналасуына әсер ететін факторларды атаңдар?

6. ОЭК құрылымындағы БЭК түрлерінің арасалмағының өзгерістеріне не себеп болған?

1. Ел экономикасының ауқымы, ең алдымен, ЖЖӨ көлемімен анықталатынын айтады. Оның екі түрі бар: ЖІӨ және ЖҰӨ.

2. Жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құны.

3. Бұрын Ұлыбританияның отары болған, олардың экономикасында әлемдік деңгейдегі экономика алпауыттары жетекші рөл атқарған елдер.

4. Жетекші, жаңа индустриялық, плантациялық шаруашылық, мұнай экспорттаушы, жалға пәтер беруші, даму деңгейі төмен елдері.

5. Табиғи ресурстар, ғылым мен техника, байланыс, көлік, экологиялық жағдай.

6. ОЭК құрылымындағы БЭК түрлерінің арасалмағының өзгерістеріне ҒТР себеп болды.

1. §33-34 оқып, мазмұнын айту.

2. §33 бойынша географиялық диктантқа дайындалу.

3. Кескін картаға д.ж.елдерін даму деңгейі бойынша топтастыруын түсіру.

1. Елдерді даму деңгейі бойынша топтастыруды кімдер жасаған?

2. Бұл топтастыру бойынша мемлекеттер қандай топтарға бөлінеді?

3. Дамыған елдер өз ішінен қандай топшаларға бөлінеді?

4. Дамушы елдердің плантациялық шаруашылық елдері топшасына қандай мемлекеттер кіреді?

5. «Жалға пәтер беруші» елдер қатарына қандай елдер жатады?

6. КСРО құрамында болған елдер қандай топқа жатады?

7. Шетел инвестициясы мен жоғары технологиялар, арзан жұмыс күші есебінен экономиканың, әсіресе, өнеркәсіптің жоғары қарқынмен дамуы қандай елдер үшін тән?

8. Мұнай экспорттаушы елдер қатарына қандай елдер жатады?

9. Мальта, Кипр, Бахрейн, Либерия т.б. қандай топқа жатады?

10. ЖІӨ дегеніміз не?

1. Ресей географтары.

2. Дамыған елдер, өтпелі экономика тән елдері, дамушы елдер деп үш топқа бөлінеді.

3. Жоғары дамыған елдер, Батыс Еуропаның шағын капиталистік елдер, «қоныс аударған капитализм» елдері.

4. Гватемала, Гондурас, Коста-Рика, Куба, Никарагуа, Сальвадор, Доминика Республикасы, Гаити, Шри-Ланка.

5. Мальта, Кипр, Бахрейн, Либерия, Багам аралдары, Барбадос, Панама.

6. Өтпелі экономикасы тән елдер.

7. Жаңа индустриялық елдер: Корея Республикасы, Малайзия, Сингапур, Бразилия, Мексика, Аргентина.

8. Парсы шығанағы елдері, Ливия, Венесуэла, т.б.

9. Жалға пәтер беруші елдер.

10. Жыл ішінде белгілі бір аумақта өндірілген тауарлар мен көрсетілген қызметтердің жалпы құны.

Бүгін біз өнеркәсіптің негізгі салааралық кешендермен танысатынын айтады, олар металлургия, машина жасау, химия өнеркәсібі, жеңіл өнеркәсіп пен тамақ өнеркәсібі. Салааралық кешендерге сипаттама беру жоспары:

1. Кешеннің экономикадағы рөлі мен маңызы

2. Кешеннің салалық құрамы

3. Орналасу факторлары

4. Өндіріс ерекшеліктері

5. Басты аудандары мен орталықтары

6. Отын-шикізат базасы

7. Даму мәселелері мен болашағы

8. Қорытынды

Мұғалім үлгі ретінде металлургия кешеніне сипаттама беруден бастайды.

Жоғарыдағы жоспар бойынша оқулық мәтінін, атластағы тақырыптық карталарды, қосарбеттегі және кітап соңындағы кестелерді, суретттер мен карталарды пайдаланып, машина жасау өнеркәсібі, химия өнеркәсібі, жеңіл өнеркәсіп пен тамақ өнеркәсібі кешендерге сипаттама беріңдер.

Сосын мұғалімді тыңдап, тақырыпты бірге талдайды, түсінбеген жерлері болса, сұрайды.

Оқушылар тақырыпты меңгеру мақсатында жоғарыдағы жоспар бойынша оқулық мәтінін, атластағы тақырыптық карталарды, қосарбеттегі және кітап соңындағы кестелерді, суретттер мен карталарды пайдаланып, машина жасау өнеркәсібі, химия өнеркәсібі, жеңіл өнеркәсіп пен тамақ өнеркәсібі кешендерге сипаттама береді.

Металлургия кешені екі ірі саладан құралады: қара және түсті металлургия.

Қара металлургия өндірістің басқа салаларымен тығыз байланысты.

Негізгі салалары – темір өндірісі, алюминий, мыс өндірісі, сирек кездесетін металдар өндірісі, т.б.

Оның негізгі орналасу факторлары – көмір алаптарына, темір кен орындарын жақын орналасуы, яғни шикізаттық фактор, теңіз порттарына жақын орналасуы, яғни көліктік фактор, экологиялық фактор, энергетикалық фактор (түсіт металлургия үшін), су факторы.

1. Білім көздерін карта, анықтамалық деректерді, қосымша әдебиеттерді, оқулық мәтінін пайдаланып, машина жасау және химия өнеркәсіптерінің ірі жеті орталығын тауып жазыңдар.

2. Атлас карталарын пайдаланып, келесі елдерді анықтаңдар.

Машина жасау өнеркәсібі жоғары дамыған елдер ..........................................................................

Машина жасау өнеркәсібі орташа дамыған елдер ..........................................................................

Машина жасау өнеркәсібі төмен дамыған елдер ..........................................................................

Химия өнеркәсібі жоғары дамыған елдер ..........................................................................

Химия өнеркәсібі орташа дамыған елдер ..........................................................................

Химия өнеркәсібі төмен дамыған елдер ..........................................................................

3. Тапсырма жауаптарын берілген өнеркәсіптердің даму деңгейлерін әр түрлі бояу немесе шартты белгілер арқылы д.ж.кескін картасына түсіріңдер.

1. Білім көздерін карта, анықтамалық деректерді, қосымша әдебиеттерді, оқулық мәтінін пайдаланып, машина жасау және химия өнеркәсіптерінің ірі жеті орталығын тауып жазады:

Машина жасау – Токио, Пекин, Сеул, т.б.(20)

Химия өнеркәсібі – (25)

2. Атлас карталарын пайдаланып, келесі елдерді анықтайды:

Машина жасау өнеркәсібі жоғары дамыған елдер АҚШ, Германия, Жапония, Канада, Ресей, Еуропа елдері

Машина жасау өнеркәсібі орташа дамыған елдер Қытай, Аустралия, Үндістан, Мексика, Бразилия, Аргентина, Қазақстан, ОАР т.б.

Машина жасау өнеркәсібі төмен дамыған елдер Монғолия, Чили, Колумбия, Венесуэла, Индоназия

Химия өнеркәсібі жоғары дамыған елдер Германия, АҚШ, Жапония, Ұлыбритания, Ресей, Еуропа т.б.

Химия өнеркәсібі орташа дамыған елдер Қытай, Үндістан, Алжир, Бразилия т.б.

Химия өнеркәсібі төмен дамыған елдер Монғолия, Африка елдері, Парагвай, Боливия т.б.

3. Берілген өнеркәсіптердің даму деңгейлерін әр түрлі бояу немесе шартты белгілер арқылы д.ж.кескін картасына түсіреді.

1. §35-36 оқып, мазмұнын айту.

2. Салааралық кешендерге жазбаша түрінде сипаттама беруді аяқтау.

3. Кескін картаға басты мұнай және табиғи газ өндіретін елдерді белгілеп, әр елдің мұнай (көк түспен) және табиғи газ (қызыл түспен) өндіруі бойынша сандық көрсеткішін сызбанұсқа түрінде белгілеңдер.