Сабақ Ортақ тақырып: Жанды табиғат Бөлімше: 2 Климат және ауа райы

– «Тіршілік ортасы» деген сөз тіркесін «қауіп-қатер» сөзімен байланыстырып көріңдер.

Ұжымдаса отырып, «Қауіпті аймақ» сызбасымен жұмыс жасау.

1) ...Бір адам алай-дүлей желден кейін жағажай бойымен жүріп келе жатып, алыста бір адамның ерсі би билеп жатқанын көреді. Қасына жақындай келе, ол адамның билеп

жатпағандығын түсінеді. Адам құмның арасынан бірдеңе алып, оны мұхитқа қарай лақтырып жатыр екен. Ол тағы да жақындай түсіп, былай деп сұрады:

• 
  Сіз не істеп жатырсыз?
  
• 
  Толқынның жағаға шығарып тастаған теңіз жұлдыздарын қайтадан суға лақтырып жатырмын.
  

• 
  Күн шықты, ал су болса кері кетті. Егер мен оларды суға тастамасам, олар өліп қалуы мүмкін.
  
• 
  Бірақ жағажай ұзындығы қаншама километрге созылып жатыр. Ал бұл жерде мыңдаған теңіз жұлдыздары бар, сіз барлығына бірдей жәрдемдесе алмайсыз ғой. Сіздің жасап жатқан ісіңіздің ешқандай мәні жоқ, бұл ештеңені өзгерте алмайды.
  

• 
  Ал теңіз жұлдызы үшін бұл жәрдемімнің мәні бар, ол тірі қалып, өмір сүретін болады. Демек, ол үшін бәрі өзгереді.
  

Дәптер

Міне, жаңбыр қатты құя бастады. Үсті-басымыз су бола бастады. Найзағайдың ойнауы және күннің қатты күркіреуі бізді одан ары қорқыта түсті.

Мен жерге құлап түсіп, орнымнан тұрып, қайта жүгіріп барамын. Артымнан біреу қуып келе жатқандай, қатты жылдамдықпен жүгіріп келемін.

Міне, үйге жақындадық. Енді жүз қадам жасасақ, шатырдың астында боламыз. Бір-бірімізге жақындап, кереуетте отырмыз. Күннің қатты күркіреуі саяжайымызды орнынан шайқалтып жібергендей болды. Жаңбыр үйдің төбесіне даңғырлата құйып жатыр. Жауынның қатты

жауғанынан айналада ештеңе көрінбейді. (Михаил Зощенко)

3) Ертеде бір өзен болыпты. Басында ол биік, әдемі шыршалар мен ақ қайыңдардың арасында тығылып аққан кішкентай, көңілді бұлақ болыпты. Барлығы бұлақ суының тазалығына, оның дәмділігіне қызығыпты. Сосын бұлақ нағыз өзенге айналыпты. Өзеннің ағысы бұрынғыдай қатты емес еді, бірақ оның суы әлі де тұп-тұнық және таза болатын.

Өзен саяхаттағанды өте қатты жақсы көрді. Бір күні ол қалаға келді. Мұнда шыршалар мен қайыңдар өспейтін, оның есесіне адамдар тұратын үлкен, биік үйлер бар еді. Адамдар өте көп болды. Олар өзенді көріп қатты қуанды және одан қалада қалуды сұрады. Өзен келісімін береді. Енді оның үстімен кеме, қайық жүзе бастады, адамдар шомылып, жағасында күнге

қыздырынып жататын болды. Өзен бүкіл қаланы сумен қамтамасыз етіп тұрды.

Жылдар өтіп жатты, адамдар өзенге бойларын үйретті, бірақ одан ештеңе сұрамады, керісінше өзенге қатысты ойларына не келсе, соны жасайтын болды. Бір күні өзеннің жағасынан үлкен зауыт тұрғызды. Зауыттың құбырынан өзенге ласталған, лай су аға бастады. Бұл жағдай өзенге ауыр тиді, ол ластанып, лайланып, қарая бастады. Ешкім баяғыдай оның тазалығына, әдемілігіне қызықпайтын болды. Ешкім оның жағасында серуен құрмайтын болды. Өзенге неше түрлі керексіз заттарды, мысалы, банкілер, ағаштың кесілген қалдықтарын тастай

бастады. Өзенге көліктерін, кірлерін жуа бастады. Қала тұрғындарының ешқайсысы өзеннің де тірі жан екендігін ойламады.

Ең ұқыпты оқушылар шапалақ соқсын! Ең еңбекқұмар оқушылар секірсін!

Дәптер

Ең сөзшең оқушылар адымдай бастасын!

басталып және лаңкестік әрекетке тап келумен аяқталатын жағдайлар орын алуы мүмкін. Осы секілді жағдайларды «төтенше жағдайлар» деп атайды. Төтенше деген ауыр, қиын деген мағынаны білдіреді. Демек, төтенше жағдайлар дегеніміз – адам тап келуі мүмкін ауыр, қиын, жағымсыз жағдайлар. Осындай оқиғалар орын алып жатса, қалай өзіңді аман алып қалуға

болады, қалай тез әрі дұрыс шешім қабылдауға болады, кімнен көмек сұрауға болады?

Берілген тапсырманы орындау.

Мұғалім: Жылдың әр мезгілінде сендерге қандай қауіп-қатерлер төнуі мүмкін? (Т)

Мұғалім: Кез келген төтенше жағдайда адам жарақат алып қалуы мүмкін.

№1.

Сенің досың серуендеп жүргенде құлап қалып, оның аяғын әйнек тіліп кетті. Қолдарыңда ешқандай дәрі-дәрмек жоқ. Іс-әрекеттерің қандай болады?

Жауаптары:

1. 
   Жараның үстіндегі тамырды саусақпен қатты қысу;
   
2. 
   Жарадан 3-5 см жоғары жерді бұраумен орау;
   
3. 
   Қан кетіп жатқан жерді таңғышпен қысып байлау;
   
4. 
   Аяқты барынша бүгу;
   
5. 
   Аяқты көкірек қуысынан жоғары көтеру;
   

1. 
   Бұрауды жалаңаш теріге таңуға бола ма? (Жоқ)
   
2. 
   Қандай шөп қан кетуді тоқтатады? (Жолжелкен)
   
3. 
   Қанның көктамырдан немесе күретамырдан шығып жатқанын қалай білуге болады?
   

Карточкалар Оқулық

Түрлі-түсті суреттер

Бұрау, таңғыш

Карточкалар Оқулық

Жолжелкен

№2.

Сен үзіліс кезінде ойнап жүрдің, кенет сенің мұрныңнан қан кетті. Іс-әрекетің қандай болады?

Жауаптары:

1. 
   Алға қарай иіліп отыру
   
2. 
   Мұрынға мұз қою
   
3. 
   Егер көмектеспесе, мұрынды 5-10 минутқа саусақпен қысып отыру.
   
4. 
   Егер көмектеспесе, тұз ерітіндісіне мақтаны сулап алып (бір стақан суға 1 шәй қасық тұз) мұрынға салу.
   
5. 
   Егер көмектеспесе, дәрігерге қаралу.
   

1. 
   Мұрыннан аққан қан тамаққа қарай ағылуы үшін шалқалап жатуға бола ма? (Жоқ)
   
2. 
   Қанды сутек тотығымен тоқтатуға бола ма? (Иә)
   
3. 
   Мұрыннан қан кеткеннен кейін шәй, кофе ішуге бола ма? (Жоқ)
   

Бақшада жүргенде сені сона немесе ара шағып алды. Іс-әрекетің қандай болады?

1. 
   Теріден араның бізгегін бас бармақтың тырнағымен қысып отырып алып тастау;
   
2. 
   Жараға суық компресс қою.
   
3. 
   Оның аяқтары басынан жоғары тұруы үшін арқамен шалқалап жату;
   
4. 
   Тыныс алуды жеңілдету (белдікті, көйлектің жағасын ағыту)
   
5. 
   Көрпе жамылу;
   
6. 
   Ештеңе ішіп, ештеңе жемеу керек.
   

1. 
   Сонаның бізгегін алып тастау керек пе? (Жоқ, сона бізгегін қалдырмайды)
   
2. 
   Ал егер ара тіліңді шағып алса, ол күлкілі ме? (Жоқ, бұл өте қауіпті, тұншығып қалуың мүмкін)
   
3. 
   Ара немесе сона шаққан кезде есіңнен танып қалуың мүмкін бе? (Иә, мүмкін, тіпті соңы өлімге алып келу де мүмкін)
   

Түрлі-түсті суреттер

Мақта, тұз, стақан

Бұрау, таңғыш

Түрлі-түсті суреттер

Сендер от тұтандырып, балық сорпасын қайнатамыз деп шештіңдер. Ыдыстағы қайнап жатқан су төңкеріліп түсіп, досың қолын күйдіріп алды. Іс-әрекеттерің қандай болады? Жауаптары:

1. 
   Күйген жерге мұз салынған қалтаны немесе суық суды 5-10 минутқа қою.
   
2. 
   Күйген жердің айналасын спиртпен, жасыл дәрімен немесе марганец ерітіндісімен сүрту.
   
3. 
   Тазартылған таңғышпен байлау.
   
4. 
   Күйіп қалған адамға ауырсынуды басатын дәрі беру.
   
5. 
   Оны ауруханаға жеткізу.
   

1. 
   Күйген жерден зақымданған теріні, киімнің қалдықтарын алып тастауға бола ма? (Жоқ)
   
2. 
   Күйген жерді спиртпен, жасыл дәрімен, йодпен, маймен, жақпа маймен сүртуге, ұнтақ жағуға бола ма? (Жоқ)
   
3. 
   Күйген жерді таңғышпен қатты байлауға бола ма? (Жоқ)
   

Дәптер

Суық компрес

Йод, жақпа май, таңғыш

Сынып:

Ортақ тақырып: Демалыс мәдениеті. Мейрамдар. Бөлімше: 1.1 Менің отбасым.

(Күтілетін нәтижелер)

– отбасы мүшелерін жақсы көреді, оларға құрмет көрсетеді, қамқор болады;

– «отбасы», «бақытты отбасы» деген түсініктердің мағынасын ұғынатын болады.

Сыныптағы оқушылардың бірігіп, ұжымдасып жұмыс істеуіне жағдай жасайды, мүмкіндік туғызады.

Отбасы. Береке. Бақыт.

Балапан ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі.

• 
  Бақытты болу үшін не керек?
  
• 
  Барлық отбасылар бақытты ма?
  
• 
  Қандай рухани құндылықтар бізді бақытты қылады?
  

«Сиқырлы сөз» жоспары бойынша әңгіме құрастыру

Ерте, ерте, ертеде, көптеген ғасырлар бұрын аспанда қазіргі кездегідей көп жұлдыз болмапты. Түнде аспан ашық болған кезде тек бір ғана жұлдызды көруге болады екен. Ол жұлдыз бірде қатты жарқырап тұрса, бірде көмескі, күңгірт тартып тұратын болған. Бір күні Ай жұлдыздан былай деп сұрапты: «Жұлдыз, неге сенің жарығың әртүрлі: кейде түннің өзін самаладай

жарық етіп жібересің, кейде білінер-білінбес күңгірттеніп тұрасың»? Жұлдыз ұзақ үнсіз қалды да, терең демалып, жауап берді: «Мен жалғызсыраған кезде менің жарығым күңгірттенеді. Себебі менің жанымда мен сияқты, маған ұқсайтын бірде-бір жұлдыз жоқ. Ал мен қасымда жұлдыздардың болғанын қалаймын, оларды күнде көріп, күнде дауыстарын естігім келеді». «Ал қай кезде сен жарқырай түсесің?» – деп сұрады Ай. «Мен асығып кетіп бара жатқан жолаушыны көргенімде одан сайын жарқырай түсемін. Олардың қайда, кімге асығып бара жатқандығын үнемі білгім келіп тұрады». «Сен олардың қайда асығып бара

жатқандығын білдің бе»? – деп сұрады Ай. «Иә, – деді Жұлдыз.

– Бір күні мен осы сұрақты жолда көп уақыт жүрген жолаушыдан сұрадым. Оның жол

Баяу музыка

таңдана сұрады. «Бақыт пен шаттықтан олардың көздері жарқырап тұрды», – деп жауап берді де, терең демалып, қайта жалғастырды.

– Сенің көздеріңнен бақыт пен қуаныш көріп тұрмын, себебі не, жолаушы»? Жолаушы былай деп жауап берді: «Қақаған қыста тоңып, нанның бір үзіміне зар болып, күннің ыстығына тұншығып жүрсем де, мен барлық қиындықтарды артта қалдырып, тек қана алға жүріп

отырдым. Себебі үйде мені сағына, тағатсыздана күтіп отырған отбасымның – әйелім,

балаларым, немерелерімнің барын ешқашан естен шығармадым. Олардың бақытты жүздерін көру үшін, мен мүмкін емес нәрселерді жасауға дайынмын». Жұлдыз сәл үндемей тұрып,

былай деді: «Міне, өз үйіне, өз отбасына асығып бара жатқан жолаушылардың жолын

жеңілдету үшін, мен оларға жарық сыйлауға тырысамын». Ай Жұлдызға қарады да, былай деп сұрады: «Менің кішкентай ғана көмекшім! Ал сен өз отбасың болғанын қалайсың ба?» «Ал

бұл мүмкін бе?» – деп Жұлдыз үмітке толы көздерімен қарады. Осыдан кейін Ай бірде-бір сөз айтпастан, ойланбастан алтын түстес киімінің жеңімен бір сілтеп қалып еді, сол арада аспанда мыңдаған жұлдыздар пайда болып, айнала жарқырай түсті. Барлығы да кішкентай Жұлдызға жарықтарын төге, жылтылдай: «Біз сенің жаныңдамыз, біз осындамыз, енді біз – бір

Отбасымыз» деп сөйлегендей болды.

– Бұл ертегі не туралы? Дәл осы ертегіні не үшін тыңдадық, қалай ойлайсыңдар? Біз

сендермен қандай тақырыпты сөз етеміз? Дұрыс, біз сендермен отбасы жайында сөйлесетін боламыз.

Отбасы – жылы ұямыз, Тірегі – ата-анамыз.

Уыз сүт еміп осында, Уылжып біздер өсеміз. Осында үлгі аламыз, Осында адам боламыз. Еркелеп, ойнап, еліктеп,

Осында өсіп толамыз. (Естеу Нүсіпбеков)

бақытты болғысы келсе, онда барлығы да бір нәрсені ғана армандайды деген сөз бе? Яғни, бақыт деген ұғымды әр адам әрқалай түсінеді. Қазір қиын емес тапсырманы орындаймыз. Адам өміріндегі бақыт деген ұғымға сәйкес келетін маңызды нәрселерді маңыздылығына

Қараңдар, барлығың 1 және 2 деген нөмірде отбасы және бала сөздерін бірауыздан жазған екенсіңдер. Неліктен отбасы мен бақыт өзара байланысты? Неліктен отбасы адам үшін сонша маңызды? (жауаптардың нұсқасы)

Отбасы – қоғамның негізі. Себебі қоғам отбасыдан тұрады. Егер отбасылық құндылықтар маңызын жоғалтатын болса, адамгершілік қасиеттер жойылатын болса, онда бүкіл қоғам құрдымға кетеді. Өмір, заман өзгереді. Заман өзгерген сайын мызғымастай көрінген

құндылықтар да, өкінішке орай, өзгере бастайды. Егер де адамдар бірінші орынға отбасы мен балаларын емес, өзінің мансабы мен жеке басын ғана қойса, қалай болады? (оқушылардың пікірі тыңдалады).

– Өкінішке орай, барлық отбасы махаббат пен түсіністікке құрылмаған. Кейде отбасы мүшелерінің арасында ұрыс-керістер орын алуы мүмкін. Қалай ойлайсыңдар, бір-біріне

жақын адамдар не үшін келіспей қалып жатады, оған не себеп болуы мүмкін? (оқушылардың пікірі)

Оқулық, слайдтар

Оқулық

Оқулық Слайд