Сабақ тақырыбы: Шерхан Мұртаза «Ай мен Айша» романы Сабақ мақсаты: ҚР «Білім туралы»

Эпиграф: Жылу – Анадан!

Жылу – Алладан!

Жылу – Күннен!

Қорытынды: Айша – тағдыр талқысында жігері мұқалмай, балаларына өмірлік адами мәнді жұмыстарға араласуына бағыт-бағдар берген, намысқой, жігерлі, төзімді қазақ әйелі.

Эпиграф: Ана сүтін ақ ішкен ақ ұлға

Қорытынды: Барсхан қиын-қыстау күндерді басынан өткізсе де, өмір ерте есейткен ақылды, еңбекқор, өжет, туған жеріне, адамдарға деген ізгілігін жоғалтпаған кейіпкер.

Қорлық-азапқа жаны қас, балаға тән аңқаулығы бар, ойын баласынан ойлы балаға айналған.

Жуанқұл, Тасбет

Эпиграф: Басшы ақылсыз болса – елге азап

Жуанқұл

Бөлімдері	Іс-әрекет
Қара арпа	Баланы түнгі арпа күзетіне қойды, халық жауының баласы деп аузын аштырмады.
Қара арпа, қара бие	Егіндікте масақ қырыққан екі баланы (Қорғанбай, Барсхан) қамбаға қамап, соттатамын деп қорқытты.
Сүдігерде изен ызыңдайды	Ақжол күшікті атып тастады.
Жілігімді жағайын	Айша аштықтан, суықтан бейнет көргенде, көмегін Айшаның киіз үйіне айырбастады.
Шалдар ысқырады	Жағдайы жақсы үйінде қымызы бар. Дімкәс Сүлейменге бір жұтым қымыз бермеді.
Тентек көше	Жаңадан көше саламыз деген желеумен Айшаны отбасымен үйінен қуды, далада түнетті.

Тасбет

Бөлімдері	Іс-әрекет
Аққыз	Шешесі ауырып қасында қалған Барсханды қамшының астына алды. Контра деп тілдеді. Мал дөктірі шығыпты, малың ауру деген сылтаумен сиырын тартып ала жаздады.
Шалдар ысқырады	Ұятсыз. Әр маяның түбіне бір жатады. Мұқтаждық қысқанда «тырқ» еткізіп жел жібереді. Қырман басында әртүрлі тілдеулер айтып, Айшаны боқтайды. Жұмыстан себепсіз кетті контра түрмемен сес көрсетеді.

Қорытынды: жүректерінде мейірім жоқ, имансыз, обал-сауаптың не екенін білмейді. Сол кездегі атқамінерлердің жетім-жесірлерге істеген қиянаты көп болатын.

Эпиграф: Адамдардың маған істеген жақсылығы – Алланың нұры

Қапаста қалмағаным – соның арқасы

Нәметқұл	Мешел болып қалған Батырханды қамқорлыққа алды. Нәметқұл бөдене аулауға ертіп шықты. Еңбекке баулыды.
Ноха	Барсханға әліппе, дәптер, қалам, қарындаш әкелді.
Қамқа	Жоғалған ешкілерін табуға көмектесті.
Аққыз	Ауырған Айшаға емшілік шарапаты тиді
Арыз	Нағашылары Сәли, Қали, Бөпетайлардың қамқорлығын көп көрді.
Хасен Өзденов	«Көйлегің тозғақ, өмірің озғақ болсын» киіммен көмектесті.

Салыстыру

Осыған ұқсас шығармаларды еске түсіру, салыстыру.

1. Сияқұл алғашқы хатын кімнің атына жазды?

А) Сталин

В) Калинин

С) Ворошилов

D) Молотов

2. Заман соққан жел. Біз – қаңбақ. Троптың қандай түріне жатады?

А) теңеу

C) метафора

D) символ

3. «Ай мен Айшаны» жазғанда жазушының жасы нешеде болды?

А) 30-40 аралығы

B) 40-50 аралығы

C) 50-60 аралығы

D) 60-70 аралығы

4. Ш.Мұртазаның туған жері?

А) Мыңбұлақ

B) Көксай

C) Ақсай

5. Түрмеден Мұртаза не жіберді?

А) сыйлық

B) тамақ

D) ине

A) доп ойнау

B) тығылыспақ

C) демалмас

D) жүзу

7. «Үйшік-үйшік» ойынын ұйымдастырушыны белгіле

B) Әсем

D) Жолдасбек

8. Барсханның туған күні?

А) 28.09

C) 21.09

9. «Мұхтар Әуезов: Абай» кітабын Барсхан қайдан алды?

А) Дүкеннен

B) Кітапханадан

C) Нәметқұлдан

D) Досмырза Нұрпейісовтен

10. Кетпе деп кәріқыз, ошаған, тікен, алабота, қарасора, тобылғы, аяққа шырмауық оралды. Табиғат ана көз жасын төкті. Троптың қай түріне жатады?

А) теңеу

C) метафора

D) эпитет
Сабақты қорытындылау

Проблемалық сұрақтар:(Өзіндік сыни баға беру)

Шығарманың «Ай мен Айша» аталуы...

Жазушының балалық шақта алған тәрбиесі қазіргі азаматтық ұстанымына әсер етті ме?

Қамқаның «Тәңіртаудың басындай болмасаң да, бауырындағы тасындай бол» деген батасы орындалды ма?

Қандай тәлім-тәрбие алдыңдар ?Не ұнады,не ұнамады?

Бағалау

Үйге тапсырма: Жазушының тіл шеберлігі

«Ай мен Айша» романының көркемдік ерекшелігіне талдау жасау.

Сабақ №2

Сабақтың тақырыбы: «Ай мен Айша» романының көркемдік ерекшеліктері

Сабақтың мақсаты: жазушының сөз қолданысы мен көркемдік ерекшелігіне талдау жасау арқылы, оқушылардың дүниетанымын кеңейту, логикалық ойлауын қалыптастыру; тапқырлық, шешендік, ойшылдық, адамгершілік сияқты халқымыздың асыл қасиеттерін бойына сіңіру

Сабақ типі: білімді бекіту сабағы

Сабақ түрі: дәстүрден тыс, сайыс сабақ

Сабақ әдісі: талдау, іздендіру, сұрақ-жауап, рөльде ойнау

Шешілетін мәселе:

• 
  Жазушының халықтық сөйлеу тілден әдеби тіл жасау шеберлігін;
  
• 
  Қарапайымдылығын, шыншылдығын;
  
• 
  Адам характерін сомдау шеберлігін;
  
• 
  Шығарма композициясын құру ерекшелігін;
  
• 
  Әңгіменің тіл нәрін (портрет, суретттеу, баяндау);
  
• 
  Юмор, сатираның тиімді қолдана білуін дәлелдеу, сезіну;
  

а) амандасу; оқушы назарын сабаққа аудару

ә) топқа бөлу; сабақ мақсатын айқындау

ІІ. Өткен материалды бекіту

І кезең. «Мықты болсаң, тауып көр»

А) Мақал-мәтел, нақыл, тыйым сөздердің қай оқиғаға байланысты айтылғанын тап.

1) Енесі тепкен құлынның еті ауырмайды

2. 
   Шашты аяқ асты тастауға болмайды
   
3. 
   Мың сіз бізден – бір шыж-быж
   
4. 
   Бай баласы - байға ұқсайды,
   

2. 
   Адам басы – Алланың добы
   
3. 
   Еңбек етпей тапқан мал бойға сіңбес
   
4. 
   Нысап – тойым, нәпсі – тойымсыз
   
5. 
   Түсі игіден түңілме
   
6. 
   Жетімнің басынан сипаған қол
   

2. 
   Мылқаудың астына түспе
   

1. 
   Бауырын қараусыз қалдырып, Айшадан таяқ жегенде;
   
2. 
   Айшаның шешектен шетінеген 3 баласы жайлы әңгімесінде;
   
3. 
   Аштықтан бұратылып ұйықтай алмай жатқанда;
   
4. 
   Дала алай-түлей.Шырпы әкелуге жұмсағанда;
   
5. 
   Өзге ұлт өкілдерін Қазақстанға жер аударғанда;
   
6. 
   Молотов мектебіне бір сыныпты оқыдым деп сыныбын қосып айтқанда;
   
7. 
   Алғаш рет ақша тауып, Айшаны қуантқанда;
   
8. 
   Мектепке ұстаз Қаратаев келгенде;
   
9. 
   Нағашыларының ауылына көшіп барғанда;
   
10. 
    Дүйінбайды қорлық көргенде;
    

1) Өңірінде өңірінде қара ши барқытпен тысталған көмкерілген жосалы сары тон, басында дәл сондай теріден тігілген телпек. Оның жиегі қара қозының елтірісі; соқалы сарыдан қызғылттау. (Мұртаза)

2) Сталин фурашкелі, галифе шалбар, сары гимнастерка, белдік, иығында қайыс сөмке, шикілсары, орыстан аумайды, даусы жіңішке, бірақ удай. (Финагент)

3) Айша шамалас, бәлкім одан да жас па екен, бірақ самай шашы ағарған, екі езуінен жоғары қарай терең сызық түскен, шап-шақ қана кісі екен. (Үбәйда)

4) Қоладан құйғандай шомбал денелі, түр-түсі тотыққан, дидары мейлінше пейілді, көзқарасы ибалы, жұмсақ. (Мұхаметжан Қаратаев)
ІІ. «Кейіпкер болып, ойнап көр» (жазушының адам характерін сомдау шеберлігі)

Шарты: Қалаулары бойынша ұнаған кейіпкер, нанымды кейіпкер, шебер жасалған кейіпкер рөлінде ойнау, жеке де топпен де

ІІІ. «Ойлы болсаң, озып көр»

Шарты: Екі топ романның композициялық құрылысына байланысты сұрақтар әзірлейді, бір-біріне қояды.

ІV. «Жүйрік болсаң, шауып көр»

Шарты: Эпитет, тұрақты тіркес, метафора, кейіптеу т.б. бейнелі сөздерді тез әрі көп жинау.

V. «Шешен болсаң, сөйлеп көр»

Шарты: Шығармадағы Ай, көк бөрі, жылан, тау, қырғи символдық бейнелерін негізге ала отырып, өз шешендіктерін көрсету.

Бағалау

«Қайран біздің аналар», «Шерхан – шебер суреткер»,

«Көк бөрінің тұқымы», «Рухты елдің белін ешкім сындыра алмайды»


Сабақ №3

Сабақтың тақырыбы: Мағжан Жұмабаевтың «Түркістан» өлеңі

Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік.

М. Жұмабаевтың шығармашылығы жайлы алған теориялық білімдерін оқушы есінде қайта жаңғыртып, тереңдете түсу.

2. Дамытушылық.

«Түркістан» өлеңі туралы алған білімдерін әр түрлі тапсырмалар арқылы жүйелеу, балаларды тез ойланып, жауаптарын тиянақты айта білуге дағдыландыру.

3. Тәрбиелік.

Оқушының тіл байлығын жетілдіру, М. Жұмабаев секілді өз тілін, елін, жерін сүйе білуге тәрбиелеу.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

1. Балалар, біз өткен сабақта «Мағжанның барлық өмірі – поэзиясында» деген тақырыпқа тоқталғанбыз. Бәріміз тақтаға назар аударайық.

Мағжанның барлық өмірі - поэзиясында

Осы тақырыптар аясында өз ойымызды ортаға салсақ.

1. 
   Неліктен Мағжан өмірін оның поэзиясымен тоғыстырамыз?
   

Мағжан – сыршыл ақын. Мағжан сөзіндей тілген жұмсақ, жүрекке жылы тиетін, үлбіреген нәзік әуез қазақтың бұрынғы ақындарында болған емес. Ол жүректің қобызын шертеді, не жазса да, сырлы, көркем, сәнді жазады.

Жаралдым топырағыңнан, сен – түбім,

Жалғаны жоқ бәрі сенен жан – тәнім.

Сенен басқа жерде мәңгі қараңғы

Жарық болар Шолпан, Айым, сен – Күнім.

(М.Әуезов)

2. «М.Жұмабаев – Абай мен қазіргі қазақ поэзиясының арасындағы поэтикалық көпір»

(Ғ.Ибрагимов)

3. «Мағжанның ақындығы да, кісілігі де ерекше бөлек еді. Ақындық өміріне, біліміне келсек, алаштың екі күшті адамының бірі, тіпті ең дарындысы, күштісі Мағжан болатын. Бірі – біздің осы күнгі М.Әуезов»

(С.Мұқанов)

Халқымыздың осындай аптал азаматтарының пікірлеріне қарап, М.Жұмабаевтың жұлдызы қазақ өлеңінің аспанында ерекше нұрланып, жанып, жарқырағанын байқауымызға болады.

М.Жұмабаев өз өлеңдерінде туған жерге деген махаббат тақырыбын айрықша жыр арқауы еткен. Қане, туған жер, атамекен тақырыбына арнаған қандай өлеңдерін білесіңдер?