Сабақ тақырыбы: Шерхан Мұртаза «Ай мен Айша» романы Сабақ мақсаты: ҚР «Білім туралы»



бет5/17
Дата23.10.2016
өлшемі2,07 Mb.
#23
түріСабақ
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17
«Түркістан» деген өлеңі – елім, жерім, ерім деп соққан ақын жүрегінің қайнарынан төгілген отаншылдық жырдың шынайы да шебер үлгісі.

Тұран – көне мәдениет бесігі, сәулет өнерінің кең сарай көрінісі. Нелер ұлы ақындар ордасы. Қазақ халқының өткендегі тарихы, тағдыры, мәдениеті Тұранмен ұштасып жатыр.

М.Жұмабаев - өз тілін, ел дінін, мәдениетін, тарихын, жер – суын жетік білетін ақын.



Тақтадан көне Түркістан суреттерін көрсету.

«Түркістан» өлеңін мәнерлеп оқып беру, жекелеген шумақтарына түсінік беру.

Түркістан – екі дүние есігі ғой,

Түркістан – ер түріктің бесігі ғой.

Тамаша Түркістандай жерде туған.

Түріктің Тәңірі берген несібі ғой.

Тұранға жер жүзінде жер жеткен бе?

Түрікке адамзатта ер жеткен бе?

Кең ақыл, отты қайрат, жүйрік қиял

Тұранның ерлеріне ер жеткен бе?

Ақынның еліне, жеріне деген нағыз шынайы перзенттік сезімін осы жолдардан байқауға болады. Түркістанға, Тұранға оқушыны ынталандыру үшін дыбыстардан керемет өрнек, сурет жасаған.

Ол Алашын алаламай, Түркістан, Тұран – тұтас түндік, бәрі – түрік жері, қазақ жері деп есептеген. Мұнда мекендеген халықтар бір кіндіктен жаралды деп таныған.



Өлеңге жоспар құру.

  1. Қасиетті Түркістан - бабалар мекені.

  2. Тұран жері – түркілер елі.

  3. Кең ақыл, отты қайрат, жүйрік қиял ер түрік.

  4. Тұран топырағындағы ұлы тұлғалар.

  5. Туған жер – тұғырың.

Ақын тарих қойнауына терең үңіледі. Елім деп еміренген ер азаматтарын, ел зиялыларын асқан сүйіспеншілікпен жыр етеді. Осы жерде Алаштың абзал азаматтары Шыңғыс хан, Асқақ Темір, Ұлықбек, Ибн Сина Әбуғали, Әл – Фараби, Қасым хан, Есім хан, Тәуке, Абылай секілді даналарын сүйсіне еске алып, ұрпағына үлгі етеді.

Тумайды адамзатта Шыңғыстай ер,

Данышпан, тұңғиық ой, болат жігер.

Шыңғыстай арыстанның құр аты да,

Адамның жүрегіне жігер берер.

Бұл Тұран ежелден-ақ Алаш жері,

Тұрансыз тарқамаған алаш шері.

Тұранның топырағында тыныштық тапқан

Алаштың арыстаны – Абылай ері.

Тұранның билері бар Тарағайдай,

Сол биден Темір туған от боп ойнай.

От шашып жер жүзіне Асқақ Темір,

Жарқ етіп өте шыққан нажағайдай.

Түріктің кім кеміткен музыкасын,

Фараби тоғыз шекті домбырасын?

Шерткенде тоқсан тоғыз түрлендіріп,

Жұбанып, кім тыймаған көздің жасын?!

Ертеде Оқыс, Яқсарт – Жейхун, Сейхун,

Түріктер бұл екеуін дария дейтін.

Киелі сол екі су жағасында

Табасың қасиетті бабаң бейтін.

(Суреттердің жанына жазып қою)

Оқыта отырып, түсінік беру

Мағжан –халқының болашағына сенген, келешектен зор үміт күткен. Кейінгі ұрпақ шуақты күн шапағатына бөленетініне сенім білдірген. Мағжан – ұлтжанды ақын. Ол бүкіл ақындық талантын ұлтына, Алашына бағыштаған. Ол әрдайым халқының адал перзенті болған. Алаш жұртын бөлмей, оған өз жүрек жылуын, жан мүпілін білдіре жырлайды. Өлең жолдарындағы әсем сөз маржандары оқушыны сұлулық әлеміне ендіріп, сүйіспеншілік сезімге бөлейді. Ақынның бізге үлгі-өнеге еткен Түркістанның 1500 жылдық мерейтойы ЮНЕСКО көлемінде тойланды. Той 2000 жылы 19 қазанда өтті. Осының өзінен-ақ Түркістан жерінің тарихи тамыры тереңде жатқанын байқауымызға болады.

«Түркістан» өлеңін 4 оқушыға мәнерлетіп оқыту, 1 шумақтың өлең құрылысына талдау жасау.

3 4 4


Шер батса// кім іздемес//туған елін,

3 4 4


Тұлпар да // көксемей ме // туған жерін?

3 4 4


Арқаның // ардагері – // қалың алаш,

3 4 4


Тұран да // біле білсең, // сенің жерің!

Өлеңде 1 шумақ, 4 тармақ, 12 бунақ бар.Өлең 11 буынды қара өлең ұйқасымен жазылған.

Өлеңнің көркемдік тіліне талдау жасау.

Эпитет: Ер түрік, кең ақыл, отты қайрат, жүйрік қиял.

Метафора: от болып туған, отқа ұқсап, Арқаның ардагері – қалың алаш, Алаштың арыстаны.

IV. Сабақты бекіту.

Дұрыс, енді тақтаға назар аударайық. Осы өтілген тақырып бойынша сұрақтар шығады, сендер соған жауап бересіңдер.



  1. «Түркістан» өлеңі қай тақырыпқа арналып жазылған? (туған жер, атамекен)

  2. Бүкіл түрік елі Түркістанды киелі жер – екінші Мекке деп түсінеді. Себебі неде? («Бабаның басына барып қайту-үлкен сауап», - деп саналады)

  3. «Ер Түрік» дегенде «ер» деген эпитеттің ақынның қолданысындағы мәні неде деп түсінесіңдер?

  4. «Тұранда түрік ойнаған ұқсап отқа,

Түріктен басқа от болып жан туып па?

Көп түрік енші алысып тарасқанда,

Қазақта қара шаңырақ қалған жоқ па?!»

Өлеңнің осы шумағындағы ақынның айтайын деген ойын анықтаңдар.

5. Бұл өлең қандай лирикаға жатады?

Қорытынды:

- Міне, балалар, ақын ағаларыңның туған жеріне деген жан толғанысы кез -келгенімізді бей-жай қалдырмайды деп ойлаймын.

Туған еліміздің жыр маржанын төккен асыл ұлдарын әрқашан ардақтап, жадымыздан шығармауымыз керек.

V. Балаларды бағалау.

VІ. Үйге тапсырма: «Түркістан» өлеңін жаттау. «Жыр толғау». «Сыр толғау».

Сабақ №4-5

Тақырыбы: Мағжан Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасы.


Сабақтың мақсаты: Мағжан поэмаларының мазмұндық тақырыбына қысқаша шолу жасау. «Батыр Баян»поэмасының тарихи-эпикалық сипатын таныту, сюжеттік-композицялық құрылысына талдап,тақырыбы мен идеясын ашу.

Оқушылардың әдеби- теориялық білімдерін ,сөйлеу тілдерін, зейін, көру, есту қабілеттерін дамыту. Өз ойларын көркем әдеби тілде жеткізе білуге дағдыландыру.

Оқушыларды Отан сүйгіштікке, ұлтжандылыққа, ұлы адамдардың өмірі мен шығармашылығын ұмытпауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: көркем шығарманы талдау сабағы

Әдіс- тәсілдері: анализ- синтез, сұрақ-жауап, ой шақыру (кластер),

Көрнекілігі: М.Жұмабаевтың суреті, поэма бойынша дайындаған слайд.

Пәнаралық байланыс: Қазақстан тарихы.

Сабақтың барысы:

А) ұйымдастыру кезеңі:

- Құрметті оқушылар, бүгінгі біздің сабағымыз алдында өткен сабағымыздың жалғасы.

Бүгінгі сабақты лирикалық нотамен бастағым келеді.

Мағжан өлеңінен үзінді:

Жетсе егер қорқынышты қара түнім,

Басса дерт, әлім құрып шықпай үнім.

Көңіл ашар, кеудеме жан кіргізер,

Өлең менің- Шолпаным, Айым, КүнімІ

-Иә, ыр мен сезім тоғысқан бұлтамаша өлең жолдарының авторы- .Жұабаев. ағжан- қазақпоэзиясының жарық жұлдыздарының бірі. Өткен сабақта біз оның өмір жолы, шығармашылығымен, лирикалық өлеңдерімен таныссақ, бүгін поэмаларымен танысамыз.

Ә)Жаңа сабақ түсіндіріледі.( сабақ тақырыбын экраннан көрсету).

2. Мағжан поэмаларына шолу жасау.

Елі сүйген, елінсүйген Мағжан ақын тамаша лирикалық өлеңдерімен қатар, кең тынысты эпикалық поэмалар да жазды.

Олар:



Поэмалары

Мазмұны

1

«Қорқыт»

Мәңгілік өмір іздеген Қорқыт ата өмірін уреттейді, өмір мен өлім туралы философиялықой түйіндейді.

2

«Тоқсанның тобы»

1927 жылы жазылған. Ақын Кеңес үкіметі құрған жаңа өмірді жырлайды .Ақын поэмаларының ішіндегі ең күрделісі де , көркемдігі жағынан да шоқтығы биіктігі

3

«Батыр Баян»

1923 жылы жарық көрген.

«Батыр Баян» помасының сюжеттік желісіне, кейіпкерлері мен жанрлық ерекшелігіне тоқталу.

Поэмада Х ҮІІ-ХҮІІІ қазақ пен қалмақ арасындағы жаугершілік заман, сол кезде болған оқиға суреттеледі.

Поэманың негізгі кейіпкерлері:( экраннан) Абылай хан, Батыр Баян, Ноян, қалмақ ықзы , Қанай би, Батыр Баянның досы- Жанатай.

Сұрақ. Кейіпкерлердің қайысы тарихи тұлғаға жатады?

Абылай хан. 1711- 1780 ж. Қазақ халқының ұлы ханы. Ел азаттығы үшін күрекен тарихи тұлға.

Батыр Баян- 1700-1715ж. Аралығында дүниеге келіп, 1757 ж. дүние салған.

Қалмақ, жоңғарларға қарсы , ел азаттығы жолында күрескен батыр, бір рулы елді билеген би-шешен, тарихи тұлға.

Өірде Баянның Ноян деген інісі болмаған. Ноян, қалмақ қызы , Жанатай –әдеби кейіпкер.

Сұрақ: Абылайхан неге Батыр Баян келгеннен кейін қалмақтарға қарсы жорығын 1 күнге шегерді? (Қалақ ханының 777 кісісін жіберіп, ақ киіз үйді сыйға тартуы, Абылайханның сыйлықты қарбыл алуы, )

Ә) Абылайдың бұл шешіміне кім қарсы болды?( Батыр Баян)

Б) Поэмада Баян образы қалай сомдалған?

Портреті бар ма? (Баянның портреті оның ішкі жан дүниесіндегі өзгерістер мен қайшылықтарды , ақыл мен сезім арасындағы тартыстарды көрсету арқылы сомдаған.)

В) Ноян мен қалмақ қызының образдарын салыстырып, Венн диаграмасын жасау (экраннан көрсету)

Ноян ерекшелігі: Ортақ. Қалмақ қызы(ерекшелігі)

1.қайсар,күшті; Жасы14-15жас. 1.сұлу-сұм сұлу;

2.ақылы білегінде; Батыл,ғашық, 2.ақылды;

3.албырт: сезітал. 3. тұтқын қыз

4. өз көркі өзінде

Образдар бойынша қорытынды жасау.

Оқушыға сауал. Батыр Баян, Ноян, қалақ қызының образдары арқылы бізнені көреміз?( Жастықтың албырттығын, сезімнің соқырлығы мен ақылға бағынбайтын албырттығын , сана мен сезімнің таласын әрі көзсіз ерлікті көреміз)

Поэманың сюжеттік – композициялық құрылысына талдау жасау.

Тарихи деректер бойынша Баянның Ноян деген інісі болмаған. Ақынның Ноян деп алғаны Баянның шөберелес ағасы Сары батырдың баласы – Қыстаубай .Ел ішіндегі әңгіме бойынша Қыстаубай қалмақтың Лағыл деген қызына ғашық болып, алып қашқан. Сары батыр қарсы болып, Баянға қашып кеткен екі жасты қуып жетіп өлтір де, киімі мен қару-жарағын әкеліп, көзімше көм дейді. Баян жастарды қуып жетіп, өлімге қия алмайды. Киімін, қаруын алып, оны қозының қанына малып, Сары батырға әкеліп береді. Кейін жорықтарда ұлын көргенде, Сары батыр Баянға ренжіген дейді. Ал поэмада бұл аңыз басқаша көрініс тапқан.

Поэманың көркемдік ерекшелігі.

Экранға өлең шумақтары шығады:

А) Майданда жолбарыстай жалғыз ойнап,

Сан қолға ашбөрідей кірмеп пе еді?----------------------------------------------------------

Боз үйде жалғыз қалып Баян енді,

Жаралы жолбарыстай күңіренді.--------------- , -------------------------------------

Бурабай арқа аралы, жер еркесі-----------------------------------------

Қоағай қара топырақ бүлкілқағып,-----------------------------------------

Асығып екі жанның қанын ішті.

Қорытынды. Өлеңжолдарынан сөзбен сурет салған ақын шеберлігіне , ерекше дарынына көз жеткіздік.

Сұрақ: Ақын поэмада қандай адами қасиеттерді сөз етеді?

Ой шақыру: Поэмадағы негізгі тартыстар қандай?



  1. Ақыл. 2. Сана . 3. Сезім. 4 .Ар. 5.Жүрек.

Сабақты қорытындылау. Поэма қандай поэма?

1.Күрделі поэма.

2.Терең психологиялық- реалистік поэма.

3.Тарихи- эпикалық поэма.



  • Сонымен, балалар, біздер бүгінгі сабақта. Жұмабаевтың»Батыр Баян» поэмасымен танысты. Ол адам жанының қалтарысын көрсете білген күрделі тарихи-эпикалық , психологиялық поэма екенін білдік. Мағжан ақын:

«Арыстандай айбатты,

Жолбарыстай қайратты

Мен жастарға сенемін»,- дегеніндей, Абай айтқан ақыл, жүрек, қайратты қатар ұстап жүретін, білікті де , білім ді, ұлтжанды азамат болып өседі деген сенімдемін.

Үйге тапсырма: «БатырБаян» поэмасына пікір жазып келу

Сабақ №7

Сабақтың тақырыбы: М.Әуезов «Қараш-Қараш оқиғасы»

Сабақтың мақсаты: а) білімділігі – оқиға мазмұнын пайдалана отырып, оқушылардың кейіпкерлерге толық мінездеме беруіне, тағдырына ортақтаса алуына мүмкіндік туғызу, кейіпкерлер арасында ізгілік қарым-қатынасты талдау.

ә) дамытушылығы - оқушыларды көркем әдебиетті оқуға ынталандыру; ой-өрісін кеңейту, сөйлеу тілін дамыту, тіл мәдениетіне көңілдерін аударту.

в)тәрбиелігі - Шағын топпен бірлесе ынтымақпен жұмыс атқаруға, салт-дәстүрін, әдет-ғұрпын құрметтеуге, қастерлеуге, бірігіп қорытынды жасауға тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: көркем шығарманы талдау сабағы

Сабақтың типі: СТО

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, талдау, ойлау, дәлелдеу, топтастыру

Көрнекілігі: кестелер

Сабақтың өту барысы:

І Ұйымдастыру бөлімі:

-Сәлемдесу

-Оқушы назарын сабаққа аудару. Оқушыларды топқа бөлу.

Қызығушылықты ояту.

- Балалар, өзіміз оқып жүрген сүйікті пәніміз әдебиеттің адам өмірі үшін қандай маңызы бар? Қалай ойлайсыздар.



І Үй тапсырмасын тексеру

Топтастыру



1.М.Әуезов «Қараш-Қараш» оқиғасының тақырыбы неде?

2.Оқиғаның басты идеясы не?

3.Повесттің жазылуына негіз болған кім?



Оқиғаның композициялық құрылымына талдау



Оқиғаның композициясы

Дәлелдеме

1

Оқиғаның басталуы




2

Оқиғаның байланысы




3

Оқиғаның дамуы




4

Оқиғаның шиеленісуі




5

Оқиғаның шарықтау шегі




6

Оқиғаның шешілуі




ІІ Мағынаны тану

Оқиғаның кейіпкерлеріне талдау жұмыстары

Оқиғаның кейіпкері

Іс-әрекеті

Адами қасиеті

Баға беру


Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   17




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет