Сабақтың атауы Тақырыбы: Заттың агрегаттық күйі. Қатты денелердің балқу және қатаюы. Балқу және қатаю температурасы
ІІІ. Жаңа білімді меңгеруге даярлық
жүктеу/скачать 2,19 Mb.
|
8 сынып КМЖ
- Бұл бет үшін навигация:
- Домбыра құрылысы.
- IV. Жаңа сабақ
| ІІІ. Жаңа білімді меңгеруге даярлық
Ертегі –аңыз. Ертеде бір хан болыпты. Оның жалғыз қызы бар екен. Хан қызын өзі сияқты хан баласын атастырып қояды. Қыз бойжеткенде кедей жігітке ғашық болып, көңіл қосып жүреді екен. Мұны білген хан жігітті дарға астырады. Жігіт өлгенен кейін қыз мезгіліне жетпей бір ұл, бір қыз табады. Ел сөзінен сескенген хан жаман атқа қалмаудың амалын іздеп, қос бүлдіршіннің көзін жоюды астыртын мыстан кемпірге тапсырады. Сәбилерді көз-көрмес құлақ –естімес жерге апарып, биік ағаштың басына қызды шығысқа, ұлды батысқа қаратып іліп кетеді. Нәрестелердің көз жасы тамған ағаш бұтақтары суалып, қуара бастайды. Қос жүрек соғуын тоқтатқанда, бәйтерек те өсуін тоқтатады. Ел ішіндегі өсек-сөз, өтірік өкпеге шыдамаған қыз, егізін іздеп жолға шығады. Бармаған жері, баспаған тауы қалмайды. Қатты шаршап діңкесі қатқан қыз әбден қурап, қабығы түсіп шіруге айналған биік ағаштың түбіне қисая кетеді. Оны бір сүйкімді саз, сиқырлы әуен оятады. Құлақ түріп тыңдаса, “ән салып ” тұрған қасындағы биік ағаштан күмбірлеген үн естіледі. Қыз күндіз егізін іздеп, түнде осы ағаштың түбіне келіп, көңіл жұбатып, тынығып жүреді. Бір күні айналаға көз салмақ болып, басына шығам деп, ағашты құлатып алады. Ағаш жуан түбінен басына дейін қуыс екен. Жіңішке басының екі жағында бұтақтан-бұтаққа керіліп қалған ішектерді көреді. Бұл қыздың екі баласынан қалған жұрнақ еді. Батыс жағыгдағы ішек бостау, шығыс жағындағы ішек қаттылау тартылыпты. Шертіп көрсе, керемет үн шығады. Қыз байғұс бостау тартылған ішектің үні мұңды шығатындықтан ұлым-Мұңлық, тым зарлы шығатындықтан қызым-Зарлық деп ата-ана қойып, күндіз түні қасынан тастамай күй шығарып, ел кезіп, егізін іздеп кеткен екен. Домбыра құрылысы. Домбыра 3 бөліктен тұрады. Бас бөлігі, мойыны, шанақ. Басында құлақтары, шайтан тиегі орналасады. Мойын бөлігінде пернелер, шанақта тиек, ойық, ілгек орналасады. Домбыра- әрбір құрылымдық элементтерінің қызметін жалпы физикалық күрделі заңдармен түсіндірілетін ұлттық акустикалық –аспап. IV. Жаңа сабақ Статистикалық тепе-теңдік. А) Домбыра төрде ілулі тұрғанда немесе шертпей жай ғана қолымызға алғанда барлық бөліктері өзара тепе-теңдікте тұрады. Егер домбыра ішегін қолымызбен шертсек белгілі бір үн естиміз. Тепе-теңдікте тұрған ішекті шертіп тербеліс тудырдық. Ішектің тербелісі ауа арқылы, біздің құлағымызға жетеді. Біздің көзімізге көрінбегенімен домбыраның беттік тақтайы да күрделі тербеліске ұшырайды. Дыбыс ауада таралып тербеліс тудырады. Денелердің тербелісі дыбыс туындауының себепкері болып табылады. Тербеліс жиілігі 16Гц – тен 20000 Гц –ке дейінгі механикалық толқындар адамда дыбыс әсерін туғызады. Сондықтан мұндай толқындар дыбыс толқындары немесе акустикалық толқындар деп аталады. Жиілігі 20000 Гц тен жоғары толқындар – ультрадыбыстар Жиілігі 16 Гц –тен төмен толқындар инфрадыбыстар деп аталады. 102 сурет. Мысал келтіру Сонымен ауада тарайтын дыбыс толқындары бойлық толқындар болып табылады№ Дыбыс барлық ортада тарала алады. Қарапайым бақылаулар дыбыс әр түрлі ортада белгілі бір жылдамдықпен таралатынын көрсетеді. 1 кесте. Әр түрлі ортадағы дыбыс жылдамдығы. Найзағайдың суретті. Жарықтың ауада таралу жылдамдығы 300000км/с Дыбыстың ауада таралу жылдамдығы 330м/с Музыкалық дыбыстар – камертондардың немесе басқа гармоникалық тербеліс жасайтын денелердің шығаратын дыбыстары. Дыбысты сипаттайтын физикалық шамалар Дыбыс қаттылығы тонның биіктігі тембр Дыбыс қатылығы дыбыс шығаратын дененің тербелістер амплитудасымен анықталады. Тон биіктігі тербеліс жиілігімен анықталады. Тембр – адамның дауысына немесе аспаптың үніне өзіндік бояу беретін дыбыстың сапасы. Шу әр түрлі жиіліктігі дыбыстардың ретсіз қабаттасуы жүктеу/скачать 2,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|