Сабақтың мақсаты: хордалылар типін сипаттап, 7 класты біріктіретін ортақ белгілермен танысу. Хордалылар типін жіктеу
жүктеу/скачать 0,8 Mb. Pdf көрінісі
|
Лекция ОЗ 509 23-24
- Бұл бет үшін навигация:
- Құстардың тынысалу жүйесі өте күрделі құрылысты болып келеді. Құстарда сыңар сақина тәрізді және жұп ожау тәрізді шеміршектерден түзілген жоғарғы көмекей
| Құстардың асқорыту жүйесінде
де өздеріне тән ұшуға бейімделген белгілері бар. Ондай белгілер: 1. Құстардың жақ сүйектерінде тістері болмайды. 2. Жақ сүйектерінің сырты әрі берік, әрі жеңіл мүйізді тақташалармен қапталған. Құс тұмсықтары саналуан қызмет атқарады: қорегін ұстайды, қауырсындарын ретке келтіреді, жауларынан қорғанады, қарсыластарына шабуыл жасайды, ұясын салады. Қоректену ерекшеліктеріне сәйкес құс тұмсықтарының пішіні де әр түрлі болып келеді. Құстардың өңеші ұзын, оның кеңейген жері – ″жемсау″ деп аталады. Онда қорек уақытша сақталады әрі, ісінеді. Кейбір құстарда (кептерлерде, қоқиқаздарда т.б.) жемсаудың сілемейлі қабығынан қою қоймалжың майлы зат бөлінеді, оны әсірелеп "құс сүті" деп атайды. Онымен балапандарын қоректендіреді. Құстардың қарны – безді және етті қарын деп 2 бөлімге бөлінеді. Безді қарында қарын сөлінің әсерінен қоректік заттар химиялық өзгеріске ұшырайды. Ал, етті қарынның қабырғасы едәуір қалың, оның ішкі беті тығыз хитинді затпен астарланған. Етті қарындағы ұсақ қиыршық тастардың әсерінен қоректік заттар сақталады, яғни құстардың етті қарыны тістің қызметін атқарады. Етті қарын өсімдіктермен қоректенетін құстарда (тауықтектестерде т.б.) жақсы жетілген. Құстардың бауыры үлкен. Құстардың тоқ ішегі бірден клоакаға ашылады, яғни құстарда тік ішек болмайды. Тоқ ішектен түзілген тұйық өскін фабрициев қалтасы болады. Ол құстардағы иммундық жүйенің орталық мүшесі болып, онда В – лимфоцит жасушалары түзіледі. Құстарда қорек өте жылдам қорытылады. Құстардың тынысалу жүйесі өте күрделі құрылысты болып келеді. Құстарда сыңар сақина тәрізді және жұп ожау тәрізді шеміршектерден түзілген жоғарғы көмекей және кеңірдектің екі бронхыға бөлінген жерінде төменгі көмекейі болады. Төменгі көмекей тек құстарға ғана тән және ол дыбыс шығару қызметін атқарады. Құстардың өздеріне тән ұсақ бронхы тармақтарынан қабырғасы жұқа, әрі созылмалы 5 жұп ауа қапшықтары түзіледі. Ауа қапшықтары ауаның сыйымдылығын арттырады. Ауа қапшықтары ішкі мүшелердің арасында орналасып, құс ұшқан кезде дене салмағын жеңілдетеді және жылудың реттелуін қамтамасыз етеді. Ауа қапшықтарындағы ауаның сыйымдылығы өкпеден 10 есе артық. Ауа қапшықтары мойын, бұғана аралық, алдыңғы кеуде және артқы құрсақ ауа қапшықтары деп аталады. Олардың ең көлемдісі жұп құрсақ ауа қапшығы. Құстардың тыныс алу механизмі кеуде қуысының бірде кеңейіп, бірде тарылуы арқылы жүзеге асады. Құстардың өкпесі арқылы ауа үнемі тек бір бағыт бойынша ғана өтеді, яғни өкпеден → артқы ауа қапшықтарына → одан қайтадан өкпе арқылы → алдыңғы ауа қапшықтарына → одан сыртқа шығарылады. Сонымен, құстардың өкпесінде қан тыныс алған кезде де және тыныс шығарған кезде де оттекпен тотығады. Бұл құстарға ғана тән құбылыс. Мұны жүктеу/скачать 0,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|