Сабақтың мақсаты: Оқушыларға химиялық элементердің периодтық жүйесін атом құрылысы

в) Әкті су неліктен лайланды?

Байқалған кұбылыстарды түсіндіріп, реакция тендеулерін жазыңдар.

ІІІ. Қорытындына ереже бойынша дәптерге түсіріп Жазу.

ІV. Бағалау

11-сынып. Жаратылыс . Химия. 5.10.09.

2. Қаныққан көмірсутектердің қасиеттері есептер шығару арқылы

есте сақтау қабілетін дамыту.

3.Ғылымқұштарлыққа, еңбектенуге тәрбиелеу.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау.

ІІІ. Есептер шығару.

ІV. Бағалау.

Үйге тапсырма беру.

ІІ. . 1. Алкандар қандай физикалық қасиет көрсете алады ?

2. Алкандардың қандай жалпы ерекшеліктері бар?

3. Алкандар қандай химиялық қасиет көрсете алады ? оны химиялық реакция теңдеумен дәлелде.

ІІІ. 1,2,3,4,5,18,19-мысалдардың шешу жолдарымен таныстыру.

11-сынып. Жаратылыс . Химия.

2. Қаныққан көмірсутектер бойынша алған білімдерін есептер шығару арқылы

есте сақтау қабілетін дамыту.

3.Ғылымқұштарлыққа, еңбектенуге тәрбиелеу.

ІІ. Бақылау жұмысы

ІІІ. Бағалау.

1. Қаныққан көмірсутектер молекуласына көміртек атомдары арасында байланыс бұрышы мен арақашықтығы:

А)120^○, 0,154 нм; В)180^○ , 0,134 нм; С) 109', 28^○, 0,154 нм; Д) 109^○28', 0,140 нм.

2. Қаныққан көмірсутектер молекуласындағы көміртек атомының гибридтену түрі:

A) sp²; В) sp³; С) sp; D) s²p².

3. Алкандардың жалпы формуласы: А) С_п Н_2л В) С_пН_{2n- 2n} С) С_n Н_2п+ ₂ D) С_n Н₂+₆

4. Метан молекуласының геометриялық пішіні: А) куб тәрізді;

В) жазық;C) тетраэдр тәрізді;D) сызық.

5. Молекуласында жеті δ-байланыс болатын алкан:

А) метан; В) этан;C) пропан; D) бутан.

6. Алкандардың гомологтық қатарына жататын : A)C_fiH_fi B)C₆H₁₄ C)C₆H₁₀ D) C₆H₁₂

7. Гомологтар орналасқан қатар:

А) СН₄ C₂H₆, C₆H₁₄ С) с₃н₆, с₄н₁₀, с₅н₁₂

в) С₂Н₄, С₄Н₁₀, С₆Н_]2 D) C₂H₆, С₄Н₁₀, С₆Н₁₄

8. Қосылыстардың ішіндегі метан қатарының көмірсутегі:

A) С_бН₆ В) С₁₀ Н₂₂ С) С₂Н₂ D) С₂Н₄

9. Молекуласында сутектің 14 атомы болатын алкан:

A) гексан; С) октан;

B) гептан; D) пентан.

10. Қосылыстың сн₃—СН—сн—сн₂—сн₃ атауы: сн₃ сн,

│ │

сн₃ сн₃

C) 2,3-диметилпентан; D) гексан.

11. 2,3-диметилбутанның құрылымдық формуласы:

A) сн₃-сн ─ сн-сн₃ С) сн₃ -сн—сн-сн₂-сн₃

│ │ │ │

сн₃ сн₈ сн₃ сн₃ сн₅

B) СН₃-СН-СН₂-СН₃ │

│ D) СНз-С-СН₃

сн₃ │

сн₃

A) класаралық; C) функционалдық топтың орналасуы;

B) еселік байланыстың орналасуы; D) көміртек каңқасының изомериясы.

13. Изомерлерде ... бірдей болады:

A) молекулалық массасы; C) физикалық қасиеттері;

B) молекулаларының кұрылымы D) химиялық қасиеттері;

14. Алкандардың изомерленуі басталатын қосылыс:

A) этан ; B) пропан; С) бутан; D) пентан.

15. Пентан изомерлерінің саны: А) 2; В) 3; C) 4; D)5.

16. Қ.ж. газтектес болатын көмірсутек: А) С₉Н₂₀ В)С₅Н₁С) С₇Н_]6 Д) С₃Н₈

17. Ауа бойынша пропанның тығыздығы: A) 2,2 ; B) 1,52; С) 1,87; D)0,5.

18. Алкандарды синтездеу үшін алынатын бастапкы заттар:

A) ацетилен және су; C) метан және оттек;

B) галогеналкан және натрий; D) кальций карбиді және су.

19. Пропаннын жану теңдеуіндегі стехиометриялық коэффи-циенттер қосындысы:

А) 12; В) 13; С) 14; D) 15.

20. Алкандарға тән емес реакция:

A) жану ;B) ыдырау; С) орынбасу; D) полимерлену.

21.1 л метан толық жанғанда шығындалатын оттек көлемі (қ. ж.): А) 2 л; В) 58 л; С) 3,52 л; D) 12 л.

22. Метанның 5 молі жанғанда түзілетін көміртек (IV) оксидінің (қ.ж.) көлемі:

A) 120 л ; B) 72; С) 112 л; D) 76 л.

23. Берілген сызба нұсқадағы:X және У косылыстары:

СІ₂ NаОН_(сулы)

Этан Х У

B) С₂Н₂ С1, С₂Н₅Na D) С₂Н₅C1, С ₉Н₅ОН

24. Мына қосылыстардың ішіндегі циклоалкан: А) С₇Н₈ В)С₇Н₁₂ С) С₇Н₁₄ D)C₇H₁₆

25. Циклоалкандарға тән байланыс: A) дара; B) қос; С) үш; D) ароматты.

26. Молекула-қ формуласы С₅Н₁₀ циклоалкан изомерінің саны: А) 2; В) 3; С) 4; D) 5.

27. Изомер бола алмайтын қосылыстар:

A) циклогексан және 3-метилпентан;B) пентен-2 жэне метилциклобутан;

C) бутан жэне 2-метилпропан;

D) 2,3-диметилбутен-1 және 1,2-диметилциклобутан.

28. Циклобутанның көршілес гомологы:

A) пропан ; B) метилпропан; С) циклопропан; D) циклогексан.

29. Берілген қосылыстың атауы:

│ │ A) циклобутан;

СН_3─СН─СН─СН₃

B) циклогексан; C) 1,2-диметилциклобутан; D) 2,3-диметилциклобутан.

30. Вюрц реакциясында хлорметан мен 1-метил-2-хлорциклобутан әрекеттескенде түзілетін зат:

A) 1,1-диметилциклобутан; B) 1,2-диметилциклобутан;

C) 1,3-диметилциклобутан; D) этилциклобутан.

31. Бутаннан айырмашылығы циклобутан мына реакцияға түседі:

A) жану; B) хлорлау; С) гидрогендеу; D) дегидрогендеу.

32. Циклогександы дегидрлегенде түзілетін қосылыс:

A) гексан ;B) циклопентан; С) метилпентан; D) бензол.

11-сынып. Жаратылыс . Химия.

2.Алған білімдері ғылыми

3.Ғылымқұштарлыққа, еңбектенуге тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа сабақ

Сабақтың түрі: демонстрациялық

Сабақтың көрнекілігі: сызба-нұсқалар.

Сабақтың пәнаралық байланысы: геометрия

Сабақтың әдісі: Сұрақ жауап,баяндау, кітаппен жұмыс. .

Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру бөлімі.

ІІ. Жаңа сабақты түсіндіру.

ІІІ. Бекіту

ІV. Үйге тапсырма беру.

ІІ. Алкендер – молекула құрамында бір бос байланысы бар, жалпы формуласы С_nH_2nболатын қанықпағани көмірсутектер.

СН₂═ СН₂ этилен

a) 16-сурет. Этилен молекуласының шарөзекті (а) және масштабты (ә) модельдері

1. Этилен молекуласындағы байланыс түрі қандай ? 2. С₂Н₄ мол-ң әлектрондық, құрылымдық формуласы қандай?

3. С₂Н₄ мол-ң гибридтенген күйі қандай ?

Алкендерде С атомдары sp²-гибридтенген күйде болады. әр С атомынын бір s-жөне екі р-электрон орбитальдары гибридтенуге қатысады, Ягни, әр С атомында үш гибридтенген электрон бұлты және бір гибридтенбеген р-электрон орбиталь болады. Үш гибридтенген орбитальдың екеуі сутек атомдарының s-электрон бұлттарымен екі δ-байланыс, ал үшінші гибридтенген орбиталь екінші көміртек атомының осындай орбиталімен қаптасып тағы бір

δ -байланыс барлғы бес - δ айланыс [бір sp² — sp² (С — С) жэне төрт sp² — s (С — H)] түзеді. Гибридтенбеген р-электрон орбитальдары δ -байланыстар орналаскан жазыктыкка перпендикуляр орналасьш, бір-бірімен жазыктықтың екі жағында (астында және үстінде) қаптасып, екі р-электрондар арасында (С — С) бір п-байланыс түзеді (17, ә-сурет). Яғни, этеннің моле­куласындагы көміртек атомдары езара бір δ- және бір л-байланыстар арқылы жалгасады. Қос байланыстың үұьшдыгы 0,134 нм, байланыс энергиясы 612 кДж/моль болады

17-сурет. Этилен молекуласының электрондық кұрылысы

Халыкаралык номенклатура бойынша атағанда, сәйкес -ен жүрнағына алмастырылады: алкан — алкен, этан — этен, пропан — пропен_. Алкендерді халыкаралык номенклатура бойынша атауды карастырайык:

:

СН₂ = СН — СН— СН — СН₂ — СН₃

СН₃ С₂Н₅ СН₂ — СН — этенил (винил).

3-метил-4-әтилгексен-1

Изомерлену түрі: көміртек қаңқасының, еселі байланыстың орнына қарай, класаралық, кеңістік ( геомет. цис-траныс) бірдей R ═ бір жағында –цис.

ІІІ. №3,4 –жаттығу. 91 бет. ІV § 4.1 оқу 5-9,13 жатты

11-сынып. Жаратылыс . Химия.