Садирбекова динара калымбековна

жүктеу/скачать 0,98 Mb.

бет	44/55
Дата	16.12.2022
өлшемі	0,98 Mb.
	#162977
түрі	Диссертация

1 ... 40 41 42 43 44 45 46 47 ... 55

Байланысты:
111Sa-конвертирован

Қорытындылау экспертиментінде алға қойылған міндеттің шешімін табу үшін алдын-ала айқындау экспериментінде қолданған салыстырмалы-талдамалы
тапсырмалар мен таңдау әдісі, сауалнама, әңгімелесу, бақылау әдісін және т.б. диагностикалық әдістемелерді қайта қолдандық.
Қорытынды экспериментте алынған нәтижелер болашақ педагогтың басқарушылық құзыреттілігінің құрамындағы сапалар бойынша талданды. Диссертацияда соның бірінен мысалдар кетіріп отырмыз, мәселен басқарушылық құзыреттіліктің тұлғалық сапалары бойынша, бастапқы мен соңғы кесіндіні салыстыру негізінде қорытынды мәліметтерді ұсынамыз (кесте 27).

Кесте 27 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігінің тұлғалық құзыреті құрамының үйлесімділігі

Тұлғалық құзыреті	ІЗГІЛІГІ
	қайырымдылық		адалдық		әділдік
	э.дейін	э.кейін	э.дейін	э.кейін	э.дейін	э.кейін
төменгі	62,82%	50,12%	60,94%	48,82%	56,22%	46,04%
орташа	31,08%	29,81%	31,59%	29,65%	37,61%	31,71%
жоғары	6,09%	20,07%	7,47%	21,53%	6,17%	21,89%
Тұлғалық құзыреті	ЭМПАТИЯСЫ
	аңғарымпаздық		жанашырлық		түсінушілік
	э.дейін	э.кейін	э.дейін	э.кейін	э.дейін	э.кейін
төменгі	61,56 %	56,02%	61,76%	49,62%	57,38%	53,94%
орташа	32,53%	33,08%	31,67%	29,87%	34,51%	31,27%
жоғары	5,91%	23,12%	6,57%	20,51,%	8,11%	22,67%
Тұлғалық құзыреті	ТОЛЕРАНТТЫЛЫҒЫ
	төзімділік		татулық		құрметтеушілік
	э.дейін	э.кейін	э.дейін	э.кейін	э.дейін	э.кейін
төменгі	59,58%	48,06%	60,49%	47,08%	59,94 %	53,16%
орташа	32,91%	29,67%	33,07%	31,87%	33,47%	30,07%
жоғары	7,51%	21,73%	5,81%	20,33%	6,59 %	23,09%

Кестеде көрсетілген мәліметтер болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі құрамындағы тұлғалық сапаларының бастапқы деңгейіне қарғанда соңғы деңгейінің айтарлықтай жоғарылағандығын көрсетеді. Ал бұл біздің қалыптастыру әдістемеміздің тиімділігін айқындайды. (диаграмма түрінде Қосымша Г –да көрсетілген).

Сондай-ақ, тәжірибелік-экспериментті қорытындылау барысында алынған болашақ педаготардың мотивациялық-құндылықты, когнитивтік, іс-әрекеттік, бағалаушылық-нәтижелік құрамдары бойынша басқарушылық құзыреттілігінің қалыптасуы деңгейін жинақтап кесте және диаграмма түрінде көрсеттік (кесте 27, сурет 11).

Сурет 11 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының мотивациялық-құндылықты компонентінің деңгейінің

көрсеткіштері (эксперименттің соңы)

Мына суретте эксперимент тобындағы болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының мотивациялық-құндылықты компонентінің деңгейінің көрсеткіштері мынадай: егер эксперимент басында жоғары деңгей 5,07% болса, соңында - 24,67%-ға жетті, орта деңгейге жататын студенттер саны – бастапқы да 31,16%, төмен деңгейдегі студенттердің қалыптасу кезеңінде орта деңгейге көтерілуі есебінен соңғы кесінді де орта деңгей 72,24%, құрап отыр, ал төмен деңгейдегі студенттер саны бар болғаны 3,09%-ды құрап отыр.

Сондай-ақ эксперимент тобындағы көптеген студенттер басқару іс-әрекеті саласынан білімі бойынша жоғары танымдық білімдерін көрсетті (сурет 12).

Сурет 12 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының когнитивтік компонентінің деңгейінің көрсеткіштері

(эксперименттің соңы)
Суреттен көрініп тұрғандай, қалыптастыру эксперименті барысында басқарушылық құзыреттілігінің когнитивтік компонентінің даму көрсеткіші жақсарғаны байқалды.
Бұл суретте қорытынды кезеңдегі эксперимент топтарының көрсеткіштері,егер эксперимент басында жоғары деңгей 2,07 % болса, соңында - 19,94%-ға жетті, орта деңгейге жататын студенттер саны – бастапқыда 39,87% болса, қортындыда төмен деңгейдегі студенттердің орта деңгейге көтерілуі есебінен соңғы кесіндіде орта деңгей 76,17%, құрап отыр, ал төмен деңгейдегі студенттер саны азайып, 3,89%-ды құрап отыр.
Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының іс-әрекеттік компонентінің деңгейінің көрсеткіштерінің динамикасын 13- суретте ұсындық.

Сурет 13 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының іс-әрекеттік компонентінің деңгейінің көрсеткіштері

(эксперименттің соңы)

Суреттен байқалып тұрғандай, эксперимент топтардағы студенттерде басқарушылық құзыреттіліктің іс-әрекеттік компоненті деңгейі көрсеткіші жақсарды. Осы компонент бойынша студенттердің жоғары деңгейі тұтастай 18,91%-ды құрады. Айқындау экспериментінде төмен деңгейді көрсеткендердің қорытындылау кезеңінде орта деңгейге көтерілуіне байланысты ол көрсеткіштің азайғандығы байқалады (58,07%-дан 4,11%-ға дейін).

Мұндай өзгерістер бақылау тобында да ішінара орын алды.
Алынған мәліметтің салыстырмалы талдауы көрсеткендей, қалыптастыру эксперименті кезінде эксперимент топтағы студенттердің іс-әрекеттік компоненті бақылау тобына қарағанда қарқынды дамыды.
Болашақпедагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының нәтижелік-бағалаушылық компонентінің деңгейінің көрсеткіштері динамикасы 14-суретте берілді.

Сурет 14 – Болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының нәтижелік-бағалаушылық компонентінің деңгейінің

көрсеткіштері (эксперименттің соңы)

Суретте көрсетілген мәліметтерді баяндауда эксперимент тобындағы студенттердің бағалаушылық-нәтижелік компонентіндегі деңгейінің сапалық өзгерісін айтуға болады. Айқындау кезеңінен алынған нәтижеде төмен деңгей 53,39% құраған болса қорытындылау кезеңіндегі нәтижеде 2,87% дейін азайды. Сонымен қатар жоғары деңгейде 2,87% -дан 21,49%-ға дейін өсу көрсеткіші байқалды. Бақылау тобының студенттері осы компонент бойынша даму көрсеткіші жағынан аздаған өзгерістер көрсетуі біздің экспериментімізден тыс жалпы университеттік тәрбие іс-шараларына олардың қатысуынан деп білеміз.

Эксперимент және бақылау топтарындағы студенттердің басқарушылық құзыреттілігі қалыптасуының әрбір компоненті бойынша деңгейін анықтау тәжірибелік-эксперимент жұмысының біртұтас нәтижесін көрсетуге мүмкіндік берді.
Біздің зерттеу жұмысымыздың болжамын дәлелдеу үшін студенттердің басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының әрбір компоненті бойынша жоғары, орта, төмен деңгейлерінің салыстырмалы көрсеткіштері үшін де, жеке эксперименттік топ үшін де, жеке бақылау тобы үшін Стьюденттің T- критерийінің көмегімен бастапқы деңгеймен эксперименттен кейінгі деңгейдің арасындағы айырмашылықтың дәл екендігі жайлы болжамды тексердік. Педагогикалық-психологиялық зерттеулер барысында математикалық- статистикалық әдістердің тәуелділікті таңдау үшін орташа мәндері айырмашылықтарының дәлдігін анықтау үшін келесі формуланы қолдандық:

t  ⁽¹⁾
мұндағы:
d – эксперименттік және бақылау топтары нәтижелерінің арасындағы айырма;

Компоненттері	Кезеңдер	1- жоғары		2- орташа		3-төмен
Компоненттері	Кезеңдер	ЭТ	БТ	ЭТ	БТ	ЭТ	БТ
Мотивациялық- құндылықты	бастапқы	3		19	27	39	38
Мотивациялық- құндылықты	соңғы	15		44	30	2	35
Когнитивтік	бастапқы	2		24	28	35	37
Когнитивтік	соңғы	12		46	29	3	36
Іс-әрекеттік	бастапқы	3		23	31	35	34
Іс-әрекеттік	соңғы	12		40	30	9	35
Нәтижелік- бағалаушылық	бастапқы	1		29	31	31	34
Нәтижелік- бағалаушылық	соңғы	13		46	33	2	32

d – жеке топ (эксперименттік және бақылау) арасындағы айырмалардың қосындысы;
d² – жеке топ (эксперименттік және бақылау) айырмалардың квадраттарының қосындысы.

Кесте 28 – Эксперимент және бақылау топтарындағы студенттердің басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының әрбір компоненті бойынша деңгейінің сандық салыстырмалы көрсеткіштері

Алынған нәтижелер формуладағы t мәнімен тексеріледі, онда n-1 еркіндік дәрежесіне ие мәнді іздейміз; бұл жағдайда n эксперименттік және бақылау топтары нәтижелерінің саны болып табылады (кесте 29).

Кесте 29 – Стьюденттің T-критерийі бойынша эксперименттік және бақылау топтары нәтижелерінің арасындағы салыстырмалы шамалары

Компоненттер	Экспериментке дейін	Эксперименттен кейін	d	_d2
Эксперим. тобы (61)
Мотивациялық- құндылықты	20	21	-1	1
Когнитивтік	20	21	-1	1
Іс-әрекеттік	21	20	+1	1
Нәтижелік- бағалаушылық	20	20	0	0
Бақылау тобы (65)
Мотивациялық- құндылықты	22	21	+1	1
Когнитивтік	21	22	-1	1
Іс-әрекеттік	22	21	+1	1
Нәтижелік- бағалаушылық	21	22	-1	1
d= -1	d²=1

Кестеден көріп отырғанымыздай, эксперименттік және бақылау топтары нәтижелерінің арасындағы айырмасы: (-1 + (-1) + 1 + 0) + (1+ (-1) + 1 + (-1) = (-
1+0) = -1.

d= -1

Эксперименттік және бақылау топтары нәтижелерінің арасындағы айырмалардың квадраттарының қосындысы:

d²= (-1) = 1

Жоғарыда келтірілген формулаға қоятын болсақ, t=0,039 болады, осы t=0,039 деген шамасы 0,05 мәнділік деңгейінен кіші болып тұр, басқаша айтсақ t үшін ықтималдылық табалдырығы 0,05 төмен.

Сөйтіп нөлдік болжам қабылданбайды, студенттердің басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының әрбір компоненті бойынша жоғары, орта, төмен деңгейлерінің салыстырмалы көрсеткіштері арасындағы айырмашылық дәл. Оны келесі жолмен көрсетуге болады:

t=0,039; р<0,05 дәл.

Стьюдент әдісі тәуелді және тәуелсіз таңдаулар үшін айырмасы болады. Тәуелсіз таңдаулар сыналушылардың екі түрлі топтарын зерттеуде алынады (біздің экспериментте ол бақылау тобы мен эксперименттік топ).

Зерттеудің нәтижесіне талдау жасау барысында эксперимент топтағы студенттердің бақылау тобына қарағанда басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының барлық компоненттерінің деңгейі көтерілгендігі байқалады (кесте 30).

Кесте 30 - Эксперимент және бақылау топтарындағы студенттердің басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығының әрбір компоненті бойынша деңгейінің салыстырмалы көрсеткіштері (%)

Компоненттері	Кезеңдер	1- жоғары		2- орташа		3-төмен
Компоненттері	Кезеңдер	ЭТ	БТ	ЭТ	БТ	ЭТ	БТ
Мотивациялық- құндылықты	бастапқы	5,07		31,16%	41,37%	63,77%	58,63%
Мотивациялық- құндылықты	соңғы	24,67%		72,24%	46,17%	3,09%	53,83%
Когнитивтік	бастапқы	2,07		39,87%	43,59%	58,06%	56,41%
Когнитивтік	соңғы	19,94%		76,17%	45,37%	3,89%	54,63%
Іс-әрекеттік	бастапқы	3,77		37,53%	47,11%	58,07%	52,89%
Іс-әрекеттік	соңғы	18,91%		65,48%	45,97%	4,11%	54,03%
Нәтижелік- бағалаушылық	бастапқы	2,87		45,81%	48,01%	53,39%	51,99%
Нәтижелік- бағалаушылық	соңғы	21,49%		75,64%	51,27%	2,87%	48,73%

Сонымен қорытындылау кезеңінде алынған кесінді болашақ педагогтардың басқарушылық құзыреттілігі қалыптасқандығы әдістемесінің тиімді болғандығы туралы толық ақпарат алуға мүмкіндік берді.
Қорытындылау кезінде алынған кесінді көрсеткендей, эксперимент топтарындағы студенттердің бастапқы күйге қарағанда барлық көрсеткіштер бойынша тұрақты дамуы байқалады. Сонымен, эксперименттік диагностиканың соңғы мәліметіне сәйкес, эксперимент тобының динамикалық өзгерісі барлық өлшемдерге сай келеді. Тәжірибелік-эксперимент нәтижелері растағандай, біз ұсынған әдістеме студенттерді басқарушылық құзыреттілігін дамыту үдерісінде өзінің тиімділігін дәлелдеді.
Қорыта айтқанда, зерттеудің міндеттері толығымен орындалды және болжамы теориялық және эксперименттік мәліметтермен дәлелденді.