Самашев Зейнолла Сұлтанов Қуаныш Тұяқбаев Қанат Шеңгелбаев Бақытжан «МӘдени мұРА» Ұлттық стратегиялық жобасын жүзеге асыру жөніндегі қОҒамдық кеңес 4

362

ТҮС ЖОРУ ЖӘНЕ ЫРЫМДАР

дәстүрі мен методологиясы Қасиетті Құран мен Пайғамбардың 

сүннетіне негізделіп жасалған. Сондықтан «Түс жорудың үл кен 

тәпсірі» басқа түс жору кітаптарынан маңыздырақ. Ислам да 

Мұхаммед пайғамбар (с.а.с.) заманынан бері түске ерекше мән 

беріледі. Түстің үш түрі болады:

1) Рахмани түстер—Алла Тағаладан келген қуанышты 

хабар, пайғамбарлықтың қырық алты белгісінің бір бөлігі. 

Пайғамбарымыз (с.а.с.) айтыпты: «Менен кейін әл-мубаш-

шираттан өзге пайғамбарлық болмайды». Әл-мубашшираттың 

не екендігі туралы сұрағанында, Пайғамбар (с.а.с.): «Ол адам ға 

түсінде енетін шынайы түстер» деп жауап беріпті. «Бірде Жа-

ратқан Ие Адамнан сұрапты: «Сен менің жаратқандарымды 

көрдің, соның ішінде өзіңе ұқсағанды көрдің бе?» депті. Сонда 

Адам: «Иә, Құдай, көрмедім. Маған ұқсайтын, менімен бірге 

тұратын, Сені ғана мойындап, мен сияқты Саған ғана бас иетін 

жұбымды жаратшы» депті. Алла тағала Адамды ұйықтатып, 

сол уақытта Хауа ананы жаратып, оның бас жағына отырғызып 

қойыпты. Адам ата оянғанда, Алла тағала одан бас жағында 

отырғанның кім екенін сұрапты. Адам ата: «Иә, Құдай, бұл Сен 

түсімде көрсеткен елес қой» деген екен. Бұл адамзаттың көрген 

алғашқы түсі.

2) Шайтани түстер—бұл адамның жанына қорқыныш ұя ла-

ту үшін шайтанның әсерінен болатын түстер. Пайғамбар (с.а.с.) 

айтқан екен: «Кейбір түстер Алла тағаладан, ал кейбіреу лері 

шайтаннан». 

3) Қияли түстер—адамның күні бойы бір нәрсе туралы ой-

лап, кейде уайымы мен қиялының нәтижесінде көретін түсі. 

Қасиетті Құранның негізінде жасалған түс жорулар:

Кеме—құтқаруды білдіреді, өйткені Алла тағала айтады: 

«Оны (Нұхты (ә.с.) және кемедегі жолдастарын құтқарып, ол 

оқиғаны әлемдерге ғибрат қылдық» («Анкабүт» сүресі, 15-

аят).

Тас—дінінің қаттылығын, жүрегінің мейірімсіздігін біл-

діреді. Алла тағала айтады екен: «Және содан кейін де жүрек-

терің қатайып, тастай немесе одан да қаттырақ болады..» 

(«Бақара» сүресі, 74-аят).

Күл—пайдасы жоқ, теріс істі білдіреді, өйткені Алла тағала 

айтады: «Сондай Раббыларына қарсы келгендердің мысалы: 

362

363

ҒЫЛЫМИ ҚОСЫМШАЛАР

боранды күнде жел ұшырған күл сияқты. Еңбектерінен ешбір 

пайда көре алмайды...» («Ибраһым» сүресі, 18-аят).

Су—сынақ, сын. «...әрине, оларға мол су нәсіп етеміз. Олар-

ды онда сынау үшін...» («Жын» сүресі, 16,17-аят).

Мұхаммед пайғамбар (с.а.с.): «Түс—Аллаһтан, ал бұзақы 

түстер—шайтаннан» деген. Ізгі түстер ізгі хабар жаршысы не-

месе ескерту ретінде түске еніп, оны Пайғамбарымыз (с.а.с.) 

пайғамбарлықтың қырық алты белгісінің ішіндегі бір бөлігі 

ретінде қарастырған. Сондықтан түсті жору терең ілімді та-

лап етеді. Кез келген адам түсті жори алмайды. Түс туралы 

Мұхаммед пайғамбардың (с.а.с.) хадистерінде мынадай сөздер 

бар: «Жаман түс көрген адам оны ешкімге айтпасын, шай-

таннан да қорғауы үшін Аллаға жалбарынсын», «Жаман түс 

көрген адам оянған соң сол жағына үш рет түкіріп, шайтанның 

жамандығынан сақтауы үшін Аллаға сиынсын. Сонда түс оған 

зиян келтірмейді», «Жақсы түс көрген адам дереу Алла тағалаға 

хамд-шүкіршілік етсін», «Түсінде қуанышты нәрселер көрген 

адам түсін көкірегі ояу, адал, салих кісіге айтсын. Ол да түсті 

жақсылыққа жорысын», «Түс қалай жорылатын болса, солай 

шығады. Сондықтан түстеріңді насихат бере алатын кісілерге 

немесе ғалымдарға айтыңдар!»

Қазақтың түс жоруы туралы әр жылдары жинақтар, кі-

тапшалар жарық көріп, мерзімді басылымдарда түс жо 

ру-

дың түрлі нұсқалары жарияланып отырды. 1992 жылы әде-

биеттанушы Ж.Дәдебаев түс жорудың таңдамалы үлгілерін 

жинап, «Түс аяны» деген атпен жариялайды. Кітаптың бірін-

ші бөлімінде Ә.Диваевтың, этнограф ғалым Э.Б.Тайлор мен 

шы 

ғыстанушы Н.Н.Пантусовтың еңбектерінен түс жорудың 

үлгілерін жинақтаған. Ал екінші бөлімінде тарихта болған 

белгілі тұлғалардың өмірде шындыққа айналған түстері тура-

лы аңыздар топтастырылған. 2004 жылы Шымкент қаласында 

жарияланған «Қазақша түс жору» жинағын Ф.Танталиева 

құрастырған. 2005 жылы Алматы қаласында «Түс жору 

түр 

ле 

рі және қазақтың ырымдары» атты кітапша шықты. 

2007 жы 

лы «Түс жорудың төл кітабы» жарық көрді. «Ой-

таным» журналының 2007 жылғы 4-саны түс жорудың сыры-

на арналған. Мұнда ел аузында айтылып жүрген түс жорулар 

жинақталған.

364

ТҮС ЖОРУ ЖӘНЕ ЫРЫМДАР

Айтбай Барлыбайұлы Нұралин 1907 жылы Мұхиддин ибн 

Ғарабиден араб тілінен татар тіліне аударып шығарған «Тағбир-

наме» кітабынан қазақ тіліне аударып жазып, 1971 жылы 

ӘӨИ-дің Қолжазба қорына тапсырған. Түс жору жинаушының 

қолымен қалың шақпақ дәптерлерге жазылған. Қолжазбадан 

алынып, еш өзгеріссіз ұсынып отырмыз (ӘӨИ: Ш.734. 2,3,4,7-

дәп.).

Томға осы жинақтардағы түс жору үлгілері енді. 

Осы үлгілердің реттік сандық көрсеткіші төменгідей:

Айтбай Барлыбайұлы қолжазбасындағы түс жору үлгілері: 

15, 26, 29, 34, 36, 44, 56, 84, 102, 110, 113, 124, 125, 130, 170, 

187, 189, 200, 210, 229, 230, 232, 238, 241, 245, 252, 268, 274, 

275, 276, 277, 278, 279, 280, 281, 282, 283, 287, 290, 361, 362, 

365, 366, 367, 371, 374, 375, 376, 377, 378, 379, 383, 384, 385, 

386, 387, 388, 389, 390, 391, 392, 393, 394, 395, 396, 397, 398, 

399, 400, 401, 402, 403, 404, 405, 407, 408, 409, 410, 411, 414, 

415, 416, 419, 423, 424, 425, 426, 427, 428, 430, 553, 559, 561, 

562, 563, 565, 566, 567, 568, 569, 570, 571, 572, 573, 574, 575, 

576, 577, 579, 581, 582, 583, 584, 585, 586, 587, 588, 589, 591, 

592, 593, 594, 595, 596, 597, 598, 599, 600, 601, 661, 662, 663, 

664, 665, 666, 670, 676, 709, 722, 733, 734, 736, 739, 740, 741, 

750, 754, 755, 761, 766, 773, 779, 796, 798, 801, 802, 803, 806, 

808, 810, 812, 821, 823, 825, 826, 845, 872, 884, 885, 886, 887, 

894, 900, 908, 928, 929, 936, 955, 959, 962, 970, 972, 973, 1021, 

1022, 1023, 1026, 1033, 1042, 1048, 1049, 1051, 1058, 1059, 

1066, 1074, 1075, 1080, 1081, 1083, 1089, 1099, 1105, 1139, 

1156, 1163, 1169, 1170, 1173, 1182, 1183, 1184, 1185, 1194, 

1196, 1197, 1202, 1205, 1207, 1208, 1210, 1218, 1220, 1223, 

1230, 1231, 1232, 1233, 1234, 1237, 1249, 1250, 1251, 1253, 

1256, 1257, 1267, 1272, 1275, 1281, 1282, 1288, 1293, 1295, 

1297, 1302, 1305, 1307, 1310, 1311, 1321, 1324, 1336, 1330, 

1332, 1333, 1344, 1350, 1351, 1352, 1365, 1383, 1392, 1395, 

1411, 1412, 1414, 1418, 1421, 1422, 1425, 1428, 1431, 1433, 

1434, 1459, 1460, 1461, 1462, 1463, 1464, 1465, 1466, 1468, 

1469, 1470, 1472, 1473, 1474, 1475, 1476, 1477, 1478, 1479, 

1480, 1481, 1482, 1483, 1484, 1485, 1486, 1487, 1488, 1489, 

1490, 1491, 1492, 1494, 1496, 1497, 1498, 1499, 1500, 1501, 

1502, 1504, 1505, 1506, 1507, 1508, 1509, 1510, 1511, 1512, 

364

365

ҒЫЛЫМИ ҚОСЫМШАЛАР

1514, 1515, 1516, 1517, 1518, 1519, 1520, 1521, 1522, 1523, 

1524, 1525, 1526, 1527, 1528, 1529, 1530, 1531, 1532, 1533, 

1534, 1535, 1536, 1537, 1538, 1540, 1541, 1542, 1546, 1547, 

1548, 1549, 1550, 1551, 1552, 1554, 1556, 1557, 1559, 1560, 

1562, 1563, 1564, 1565, 1566, 1568, 1569, 1571, 1572, 1573, 

1574, 1576, 1577, 1578, 1579, 1581, 1582, 1583, 1584, 1585, 

1586, 1587, 1588, 1589, 1590, 1591, 1593, 1595, 1597, 1598, 

1599, 1600, 1601, 1602, 1603, 1604, 1605, 1606, 1607, 1608, 

1609, 1610, 1611, 1612, 1613, 1614, 1615, 1616, 1617, 1618, 

1619, 1620, 1621, 1622, 1623, 1624, 1625, 1626, 1627, 1628, 

1629, 1630, 1631, 1632, 1634, 1635, 1636, 1637, 1638, 1639, 

1640, 1641, 1642, 1643, 1644, 1645, 1648, 1700, 1702, 1703, 

1705, 1706, 1708, 1711, 1712, 1724, 1734, 1736, 1739, 1743, 

1744, 1745, 1746, 1769, 1770, 1780, 1781, 1785, 1796, 1800, 

1810, 1811, 1831, 1832.

Ә.Диваевтың «Түс баяны» еңбегіндегі түс жору үлгілері: 

147, 148, 155, 363, 421, 433, 441, 442, 450, 456, 463, 467, 479, 

480, 500, 507, 512, 518, 520, 526, 535, 537, 541, 547, 548, 552, 

554, 560, 564, 578, 604, 609, 611, 612, 619, 624, 625, 646, 743, 

744, 745, 748, 749, 1312, 1495, 1544, 1558.

«Түс аяны» жинағындағы түс жору үлгілері: 406, 412, 420, 

434, 435, 436, 437, 438, 439, 440, 443, 444, 445, 446, 447, 448, 

449, 451, 452, 453, 454, 455, 457, 458, 459, 460, 461, 462, 464, 

465, 466, 468, 469, 470, 471, 472, 473, 474, 475, 476, 477, 478, 

481, 482, 483, 484, 485, 486, 487, 488, 489, 490, 491, 492, 493, 

494, 495, 496, 497, 498, 499, 501, 502, 503, 504, 505, 506, 508, 

509, 510, 511, 513, 514, 515, 516, 517, 519, 521, 522, 523, 524, 

525, 527, 528, 529, 530, 531, 532, 533, 534, 536, 538, 539, 540, 

542, 543, 544, 545, 546, 549, 550, 551, 555, 556, 557, 558, 607, 

6013, 1187, 1436, 1437, 1438, 1439, 1440, 1441, 1442, 1443, 

1445, 1446, 1447, 1448, 1449, 1450, 1451, 1452, 1453, 1454, 

1455, 1456, 1457, 1458, 1471, 1503, 1539, 1543, 1545, 1561, 

1567, 1592, 1594, 1596, 1646, 1649.

«Түс жору түрлері және қазақтың ырымдары» жинағындағы 

түс жору үлгілері: 3, 4, 6, 7, 9, 10, 49, 54, 58, 63, 64, 65, 71, 75, 

76, 80, 81, 93, 95, 98, 103, 104, 106, 107, 108, 109, 114, 115, 116, 

117, 118, 122, 128, 132, 135, 137, 138, 139, 140, 142, 143, 146, 

157, 174, 175, 181, 188, 198, 206, 207, 208, 209, 227, 236, 243, 

366

ТҮС ЖОРУ ЖӘНЕ ЫРЫМДАР

244, 246, 248, 250, 255, 256, 266, 288, 289, 291, 297, 298, 324, 

325, 327, 343, 351, 358, 413, 602, 649, 660, 668, 673, 677, 689, 

695, 701, 702, 707, 717, 718, 719, 720, 721, 723, 724, 725, 727, 

728, 729, 730, 731, 735, 737, 756, 762, 772, 778, 782, 785, 786, 

789, 794, 807, 813, 817, 818, 819, 820, 827, 828, 832, 846, 848, 

849, 853, 861, 863, 865, 909, 913, 921, 927, 941, 942, 947, 948, 

951, 957, 958, 963, 964, 965, 967, 968, 971, 974, 975, 977, 979, 

981, 982, 983, 984, 985, 987, 995, 1007, 1011, 1013, 1015, 1019, 

1024, 1030, 1034, 1044, 1046, 1052, 1053, 1055, 1057, 1061, 

1067, 1068, 1069, 1078, 1093, 1094, 1119, 1120, 1124, 1127, 

1132, 1133, 1150, 1152, 1153, 1154, 1155, 1171, 1172, 1175, 

1176, 1179, 1181, 1188, 1189, 1191, 1192, 1200, 1201, 1203, 

1214, 1224, 1225, 1226, 1228, 1239, 1240, 1241, 1242, 1243, 

1246, 1247, 1248, 1254, 1260, 1266, 1268, 1269, 1276, 1280, 

1283, 1289, 1291, 1298, 1299, 1300, 1304, 1309, 1313, 1315, 

1316, 1319, 1322, 1323, 1327, 1331, 1335, 1337, 1338, 1340, 

1342, 1345, 1346, 1347, 1348, 1349, 1353, 1354, 1355, 1356, 

1357, 1358, 1359, 1362, 1366, 1367, 1368, 1394, 1400, 1401, 

1402, 1405, 1406, 1408, 1409, 1410, 1417, 1419, 1420, 1424, 

1435, 1467, 1493, 1553, 1575, 1580, 1650, 1651, 1652, 1653, 

1654, 1655, 1657, 1658, 1659, 1660, 1661, 1662, 1663, 1664, 

1665, 1666, 1667, 1669, 1670, 1671, 1672, 1673, 1674, 1675, 

1676, 1677, 1678, 1679, 1680, 1681, 1682, 1683, 1684, 1685, 

1686, 1687, 1688, 1689, 1690, 1691, 1692, 1693, 1696, 1697, 

1698, 1699, 1707, 1709, 1710, 1713, 1714, 1715, 1717, 1719, 

1722, 1723, 1725, 1726, 1727, 1728, 1729, 1730, 1735, 1749, 

1750, 1751, 1752, 1758, 1783, 1784, 1786, 1787, 1788, 1799, 

1805, 1808, 1809, 1830.

«Қазақша түс жору» жинағындағы түс жору үлгілері: 2, 5, 8, 

12, 13, 14, 16, 17, 18, 19, 20, 22, 23, 24, 25, 27, 28, 30, 32, 33, 38, 

74, 77, 78, 82, 83, 85, 86, 88, 89, 90, 91, 96, 150, 158, 159, 160, 

161, 162, 164, 165, 167, 171, 172, 176, 177, 178, 179, 182, 183, 

184, 185, 190, 191, 196, 197, 199, 202, 204, 212, 213, 216, 217, 

219, 221, 222, 223, 225, 233, 237, 239, 240, 254, 257, 258, 260, 

262, 263, 264, 265, 267, 269, 270, 271, 272, 273, 315, 316, 317, 

318, 319, 320, 321, 322, 323, 326, 328, 329, 330, 331, 333, 334, 

335, 336, 337, 338, 340, 341, 342, 345, 346, 347, 349, 350, 353, 

354, 355, 356, 357, 674, 675, 678, 679, 680, 681, 682, 684, 685, 

366

367

ҒЫЛЫМИ ҚОСЫМШАЛАР

686, 687, 688, 691, 692, 693, 694, 696, 697, 698, 699, 700, 703, 

704, 705, 706, 708, 710, 711, 712, 713, 715, 716, 746, 747, 751, 

752, 753, 757, 758, 759, 760, 763, 764, 765, 767, 768, 769, 770, 

771, 774, 775, 777, 780, 781, 783, 784, 787, 788, 790, 791, 795, 

797, 805, 809, 822, 824, 830, 833, 834, 835, 836, 837, 838, 839, 

840, 841, 842, 843, 844, 847, 852, 856, 857, 943, 944, 952, 978, 

991, 992, 993, 994, 996, 997, 999, 1002, 1003, 1004, 1005, 1006, 

1008, 1010, 1012, 1020, 1025, 1029, 1031, 1035, 1036, 1038, 

1039, 1040, 1041, 1082, 1084, 1085, 1086, 1087, 1088, 1090, 

1091, 1092, 1095, 1096, 1097, 1098, 1102, 1107, 1108, 1109, 

1111, 1112, 1113, 1114, 1115, 1116, 1117, 1121, 1122, 1123, 

1125, 1126, 1128, 1129, 1130, 1135, 1136, 1138, 1141, 1144, 

1145, 1146, 1193, 1219, 1292, 1513, 1555, 1647, 1718, 1812.

«Ой-таным» журналындағы түс жору үлгілері: 1, 11, 21, 31, 

35, 37, 39, 40, 41, 42, 43, 45, 46, 47, 48, 50, 51, 52, 53, 57, 59, 60, 

61, 62, 66, 67, 68, 69, 70, 72, 73, 79, 87, 92, 94, 97, 99, 100, 101, 

105, 111, 112, 119, 120, 121, 123, 126, 127, 129, 131, 133, 134, 

136, 141, 144, 145, 149, 151, 152, 153, 154, 156, 163, 166, 169, 

173, 180, 186, 192, 201, 211, 215, 218, 220, 224, 224, 228, 231, 

234, 235, 242, 247, 249, 251, 253, 259, 284, 285, 286, 292, 293, 

294, 295, 296, 299, 312, 313, 314, 332, 344, 348, 352, 359, 360, 

364, 368, 369, 370, 372, 373, 380, 381, 382, 417, 418, 422, 429, 

431, 432, 580, 590, 632, 667, 669, 671, 672, 683, 690, 714, 726, 

732, 738, 742, 776, 792, 793, 799, 800, 804, 811, 814, 815, 816, 

829, 850, 851, 854, 855, 864, 876, 889, 899, 907, 910, 911, 920, 

934, 940, 945, 946, 949, 950, 953, 954, 956, 960, 961, 966, 969, 

976, 980, 986, 988, 989, 990, 998, 1000, 1009, 1014, 1016, 1017, 

1018, 1027, 1028, 1032, 1037, 1043, 1045, 1047, 1050, 1054, 

1060, 1062, 1063, 1064, 1065, 1070, 1071, 1072, 1073, 1076, 

1077, 1079, 1100, 1101, 1103, 1104, 1106, 1110, 1131, 1137, 

1140, 1142, 1143, 1147, 1151, 1158, 1159, 1166, 1167, 1174, 

1180, 1186, 1190, 1195, 1198, 1199, 1212, 1215, 1216, 1222, 

1227, 1229, 1235, 1236, 1238, 1244, 1245, 1252, 1255, 1258, 

1259, 1265, 1270, 1271, 1273, 1274, 1277, 1278, 1279, 1284, 

1285, 1286, 1287, 1290, 1294, 1296, 1301, 1303, 1306, 1308, 

1317, 1318, 1325, 1328, 1329, 1334, 1336, 1339, 1341, 1343, 

1360, 1361, 1363, 1364, 1369, 1370, 1371, 1372, 1373, 1374, 

1375, 1376, 1377, 1378, 1379, 1380, 1381, 1382, 1384, 1385, 

368

ТҮС ЖОРУ ЖӘНЕ ЫРЫМДАР

1386, 1387, 1388, 1389, 1390, 1391, 1396, 1397, 1398, 1399, 

1403, 1404, 1407, 1413, 1415, 1416, 1423, 1426, 1427, 1429, 

1430, 1432, 1570, 1633, 1694, 1695, 1701, 1704, 1716, 1720, 

1721, 1731, 1732, 1733, 1737, 1738, 1747, 1748, 1753, 1754, 

1757, 1761, 1763, 1775, 1776, 1777, 1778, 1779, 1782, 1797, 

1798, 1806, 1807, 1813, 1820.

«Түс жорудың төл кітабы» жинағынан алынған түс жору 

үлгілері: 193, 194, 195, 203, 205, 300, 301, 302, 303, 304, 305, 

306, 307, 308, 309, 310, 311, 339, 831, 858, 859, 860, 862, 866, 

867, 868, 869, 870, 871, 873, 874, 875, 877, 878, 879, 880, 881, 

882, 883, 888, 890, 891, 892, 893, 895, 896, 897, 898, 901, 902, 

903, 904, 905, 906, 912, 914, 915, 916, 917, 918, 919, 930, 931, 

932, 933, 935, 937, 938, 939, 1001, 1118, 1134, 1148, 1149, 1157, 

1160, 1161, 1162, 1164, 1165, 1168, 1177, 1178, 1204, 1206, 

1209, 1211, 1213, 1217, 1221, 1261, 1262, 1263, 1264, 1320, 

1656, 1668, 1740, 1741, 1742, 1755, 1756, 1759, 1760, 1762, 

1764, 1765, 1766, 1767, 1768, 1771, 1772, 1773, 1774, 1789, 

1790, 1791, 1792, 1793, 1794, 1795, 1801, 1802, 1803, 1804, 

1814, 1815, 1816, 1817, 1818, 1819, 1821, 1822, 1823, 1824, 

1825, 1826, 1827, 1828, 1829.

ІІ. ХАЛЫҚ ПРОЗАСЫНДАҒЫ ТҮС 

ЖӘНЕ ТҮС ЖОРУ

1. Абылайдың түсі. Бұл аңызды О.Иманбаев ел аузынан 

жинап, машинкаға басып, ӘӨИ-дің Қолжазба қорына (Ш.613. 

3-дәп.) өткізген. Сол түпнұсқа негізінде әзірленді. Абылайдың 

түсі туралы аңыздың ел арасына кеңінен танылған әртүрлі 

нұсқалары кездеседі.

2. Абылай ханның түсі. Бұл алдыңғы аңыздың бір вариан-

ты. Бұл мәтін «Айқап» журналының 1912 жылғы №6 санында 

жарияланған. Осы түпнұсқа негізінде әзірленді.

3.  Абылайдың өз түсін жоруы. Аңыздың түпнұсқасы ОҒК-

ның Сирек қолжазбалар қорында «Абылай хан туралы әңгіме-

368

369

ҒЫЛЫМИ ҚОСЫМШАЛАР

лер жинағы» атты бумада (Ш.829, 8-дәп.) сақтаулы. К.Қаңтар-

баев ел аузынан жинап, 1950 жылы қорға өткізген.

4.  Абдолла ханның түсі. Бұл аңызды Ж.Дәдебаев «Түс ая-

ны» жинағында (20-21-бб.) жариялады. Жинақтың түсінікте-

ме сінде аңыздың Хафиз-и Таныш Бухаридың «Шахтар тарихы» 

(Хафиз-и Таныш Бухари. Шараф-нама-ий шахи.—М., 1983. 

С.112-113) еңбегі бойынша берілгені туралы мәлімет бар. 

5.  Ақсақ Темір. Ақсақ Темірдің дүниеге келуіне байла-

ныс 

ты аңыздардың көптеген нұсқалары бар. Томға аңыз-

дың үш нұсқасы еніп отыр. Мәтіндер ӘӨИ-дің Қолжазба 

қорында сақтаулы (Ш.1206) қолжазбалар негізінде әзір лен-

ді. Қолжазбаны жинап, қорға тапсырған филология ғылым-

да ры ның кандидаты—Асқар Дүйсенбі. Осы нұсқа негізінде 

әзірленіп ұсынылды.

6.  Әмір Селжүктің түсі. Аңыз мәтіні «Түс аяны» жинағы 

негізінде (21-б.) ұсынылды. Жинақты құрастырушы Ж.Дәде-

баев мәтінді Садр ад-Дин Әли әл-Хусайнидің «Селжүк әмірлері 

мен патшалары туралы жылнамалар жинағы» (Садр ад-Дин Али 

ал-Хусайни. Акбар ад-Даулат ас-Сельджукийа.—М., 1980.С.24) 

еңбегінен алғанын түсініктемеде жазады.

7.  Баарин тайпасынан Хорчи Усун қарияның түсі. Бұл 

аңызды Ж.Дәдебаев «Түс аяны» жинағында (16-б.) жария ла ды. 

Түсініктемесінде мәтіннің «Моңғолдың құпия шежіре 

сінен» 

(монғолшадан аударған Мағауия Сұлтанияұлы.—Өлгий, 1979. 

50-51-бб.) алынғаны туралы мәлімет бар.

Томға алғашқы жинақ негізінде ұсынылды.

8.  Бабыр мырзаның Самарқанд қаласын алар алдындағы 

түсі. Аңыз мәтіні «Түс аяны» жинағы негізінде (17-б.) ұсыныл-

ды. Жинақты құрастырушы Ж.Дәдебаев мәтінді «Бабырнама» 

(Бабыр З.М. Бабырнама / орыс тілінен аударған Б.Қожабеков.—

Алматы, 1990. 129-130-бб.) еңбегінен алғаны туралы мәлімет 

берген.

24-0185

370

ТҮС ЖОРУ ЖӘНЕ ЫРЫМДАР

9.  Бекет атаның түс жоруы. Мәтіндер ӘӨИ-дің Қолжазба 

қорында сақтаулы (Ш.1206) қолжазбалар негізінде әзірленді. 

Қолжазбаны жинап, қорға тапсырған—Асқар Дүйсенбі.

10. Досмұхаммед ханның түсі. Бұл аңыз «Түс аяны» жинағы 

негізінде (20-б.) әзірленді. Жинақты құрастырушы Ж.Дәде баев 

түсініктемесінде аңызды Хафиз-и Таныш Бухаридың «Шах тар 

тарихы» (Хафиз-и Таныш Бухари. Шараф-нама-ий шахи.—М., 

1983. С.98-99) еңбегі бойынша бергенін жазған.

11.  Ертеден жеткен аңыз. Бұл аңыз халық арасына кең 

тараған. Көптеген басылымдарда, мерзімдік баспасөздерде жа-

рияланды. Аңыз «Ой-таным» журналында (2007, №4) жария-

ланған нұсқа негізінде ұсынылды.

12.  Жәнібек батырдың түсін Абылайдың жоруы. Мәтін 

М.Ж.Көпейұлының «Абылай хан» жинағында «Абылай 

хан дәуірі» тақырыбымен (Алматы, 1-том. 1993.—310-

313 б., құраст.: С.Дәуітов), «Егеменді Қазақстан» газетінде 

(11.01.1992, № 9-10. Дайындаған—С.Дәуітов) жарияланған. 

Қол  жазба нұсқасы ОҒК-ның Қолжазба қорында (1170 «б», 739-

745 бб.) сақтаулы тұр.

13. Жүсіп пайғамбардың түс жоруы. Аңыз мәтіні 

Ә.Диваевтың «Түстің баяны. Қазақша текст және орысша ау-

дармасы» еңбегінен (Сборник материалов для статистики Сыр-

Дарьинской области.—Ташкент, 1901) алынды.

14.  Ибн Сириннің түс жоруы. Аңыздар «Мұсылман» жур-

налы (№3-4, 2009) мен ӘӨИ-дің Қолжазба қорындағы А.Барлы-

баев жинаған материалдар (Ш.734) негізінде әзірленді. 

15.  Кенесары мен Омар. Аңыз түпнұсқасы ӘӨИ-дің қол-

жазбалар қорында (Ш.339,1-дәп.) сақтаулы. Мәтін тор көзді 

дәптерге көк сиямен кирилл әрпінде хатқа түскен.

Томға осы түпнұсқа негізінде ұсынылды.

370

371

ҒЫЛЫМИ ҚОСЫМШАЛАР

16. Мөңке бидің түсі. Аңыз мәтіні ӘӨИ-дің Қолжазба қо рын-

да сақтаулы (Ш.1206) қолжазба негізінде әзірленді. Қол жаз-

баны жинап, қорға тапсырған—Асқар Дүйсенбі.

17.  Мұхаммед пайғамбардың түс жоруы. Аңыз А.Барлы-

баевтың қолжазбасынан (ӘӨИ: Ш.734) алынды. Қолжазба араб 

әрпінде, көк сиямен қалың дәптерге жазылған.

18. Түс аян. Аңыз «Ой-таным» журналында (2007, №4) жа-

рияланған нұсқа негізінде әзірленді.

19. Хазірет Омардың айтқаны. Мәтін А.Барлыбаевтың жи-

нап, тапсырған қолжазбасы (ӘӨИ: Ш.734) негізінде әзірленді.

20.  Харон ар-Рашид патшаның түсі. Бұл аңыз «Түс аяны» 

жинағы негізінде (15-б.) әзірленді. Жинақты құрастырушы 

Ж.Дәдебаев түсініктемесінде мәтінді Қабыс патшаның ұлына 

арнап жазған өсиет еңбегінен (Қабуснама / Перевод, статья и 

примечания Е.Э.Бертельса.—М., 1953) алғанын жазған.

21.  Шыңғыс ханның қайын атасы Дэй шешеннің түсі. 

Аңыз мәтіні «Түс аяны» жинағы негізінде (17-б.) ұсынылды. 

Түсініктемесінде мәтіннің «Моңғолдың құпия шежіресінен» 

(монғолшадан аударған Мағауия Сұлтанияұлы.—Өлгий, 1979. 

30-32-бб.) алынғаны туралы мәлімет бар.

жүктеу/скачать 1,94 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: