Саяситоп бастаушылар әдетте, мынадай қызметтердi атқарады: қоғамнын түбегейлi қүндылықтары мен арман-аңсарлары негiзiнде әр түрлi топтардың басын бiрiктiрiп, мүдделерiн үйлестiру, топтастыру; халықтың, топтардың қажеттiктерiн өтейтiн және қарыштап алға басуға мүмкiндiк тудыратын саяси бағыт-бағдарлама жасау; қоғам алдындағы мақсаттарды жүзеге асырудың әдiстерi мен тәсiлдерiн айқындау; халықты ынталандыру арқылы қажеттi өзгерiстердi iске асыру; жұртшылықпен, эр түрлi үйымдар, топтармен тығыз байланыс жасау негiзiнде өзiн-өзi саяси ұйымдастырудың тұрақты түрлерiн қамтамасыз ету; әдiлдiктiн, зандылықтың, тәртiптiң кепiлi болу
Саяси көсем қандай кезде пайда болады? Халықтың немесе үлкен топтың өмiрiнде бiр кездерде маңызды жағдайлар, оқиғалар кездеседi. Сонда көш бастайтын көсемге қажеттiлiк пайда болады. Сонымең қатар топ бастаушы өзiн-өзi көрсете бiлуi үшiн қоғамға белгiлi бiр саяси және азаматтық еркiндiкте болуға тиiс. Оған пiкiр еркiндiгi, көппартиялылық, парламент пен партиялардың iшiнде жiкшiлдiкке мүмкiндiк беру, тағы басқалар жатады. Мүидай жағдайда әлеуметтiк мүдделердi бейнелейтiн адамдардын. саяси ойының таласы, бәсекесi толас-сыз жүрiп жатады. Ал тоталитарлық және авторитарлық жағ¬дайда саяси көсемдер емес, диктатура, номенклатура мен бю¬рократия жеңедi. Олар билiк басына демократиялық жолмен, жетекшiлiкке жету заплылықтары арқылы емес, қулық-сұмдық, зорлық-зомбылық әрекеттердi пайдаланып жетедi. Саяси топ бастаушы (кесем) болудың 2 жолы бар: 1) көпшiлiк халықтың мақсат-мүддесiн кездейсоқ дөп басып, ойынан шығу; 2) ол мүдделердi мақсатты түрде тапмай зерттеу нөтижесiнде.