төсеніші - жалаң ши. Жаман шидің төр

170 
Алты көзден үшеу жоқ , лақтар ойнап сындырған. Қалғаны аман қалсын деп, 
әйнекті жүдә жұлдырған. Күн жылыды не керек? Бала- шаға, қозы- лақ жол 
қып алды әйнекті. Лақ ойнақтап көрпеге, жығып кетеді шәйнекті» 
[5, 235].
2. 
«Әйтеуір көктің көлемі ғой, бір жағынан, Құлтума мен Жұматайдың 
еңбегін еміп, бір жағынан, қызымен екеуі байлардың 
жібін иіріп, алашасын, 
бауын тоқып, сырмағын сырып, кестесін тігіп, 
ұрттап-жалап жаз бойы 
тамақтан кенде болған жоқ» 
[6, 260].
3. 
«Құдалардың келу қарсаңында бозбалалар да дәмелі аттарын таң 
асырып, 
ер- тоқымын, айыл-тұрманын 
түзеп, қам қылысты. Анадай жерге 
сегіз қанат ақ отау тігіліп, іші кілем, киіз, алаша, көрпе, жастық, түс 
киізбен безелді» 
[5, 233-305].
Келтірілген мысалдар бойынша қазақтың тұрмыс-тіршілігін елестетуге 
болады. «Жалаң ши, қара ала сырмақ, текемет, алаша, кілем, түс киіз, әбдір, 
сандық, қазан-аяқ» сияқты күнделікті тұрмыста қолданылатын дәстүрлі 
бұйымдар малдың жүнінен, жабайы жануарлардан, құс қауырсынынан және де 
әртүрлі өсімдіктерді пайдаланды. Тіл жүйесіндегі қазақтардың қолөнеріне 
байланысты атаулар белгілі бір топқа біріктіріліп, олардың құрылымын, 
қалыптасу заңдылықтарын анықтауға мүмкіндік береді. Қазақтың қолөнеріне 
байланысты атаулар рухани мәдениетпен тығыз астасып, этнолингвистикалық 
зерттеуді қажет етеді. 
Тіл мен мәдениеттің байланысына негізделген этнолексика мен этномәдени 
қолданыстардың өзіндік уәжі бар. Олар халықтың эстетикалық ой-пікірлерін, 
рухани білімінің нәтижелерін, шығармашылық идеяларын және табиғатты 
дамыту мен түсінудегі өмір тәжірибесін көрсетеді. Олар бұл атаулардың халық 
өмірі мен тұрмысындағы рухани, мәдени, әлеуметтік рөлін айқындайды, ұлттық 
мәдениеттің құрамдас бөлігі болып табылады. Этнолексика ұлттық колоритті 
білдіретін тілдік құрал болып саналады. Көркем шығармадан келесі үзінді 
растау ретінде қызмет етеді: 
«Күнікейге 

жүктеу/скачать 8,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: