Өздігінен тексеруге арналған сұрақтар

1. Жануарлар бөлімін ұйымдастырудың маңызы неде.

2.Әртүрлі жануарлармен жасалатын тәжірибелердің қандай түрлері бар.

3.Қандай жануарлар қолға тез үйренеді.

4.Тамақты дұрыс берудің тиімділігі неде.

5.Оқушылардың өз бетімен жұмысын ұйымдастырудағы орны.

1.Н.М.Верзилин «Общая методика преподавания биологии» М,1972ж.

2.В.М.Корсунская «Уроки общей биологии»М,1970г

№ 30 дәріс

1.Егістік бөлімі.

2.Көкөніс бөлімі.

3.Жеміс-жидек бағы.

4.Гүлбақша бөлімі.

Дәріс мақсаты:Өсімдіктер бөлімін ұйымдастыру және оларды бөліп орналастырудың маңызы туралы баяндау.Өз бетімен жұмыс ұйымдастыруға үйрету.

Ұғымдар Егістік,көкөніс,жеміс-жидек,гүлбақша.

Негізгі сұрақтар және қысқаша мазмұны:

1.Егістік бөлімі.Бұл бөлімге көкөніс дақылдары ашық жерде немесе беті жабылған жерде өсіріледі.Мектептің дүниетану,өсімдіктану және ауылшаруашылық еңбек сабақтарының бағдарламасына сай 5-6сынып оқушылары өсімдіктермен тәжірбие жұмыстарын жүргізеді.Әртүрлі ауылшаруашылық дақылдарының ылғалға,қоректік заттарға талабы және арамшөптерге төзімділігі әртүрлі.Сондықтан тәжірбие үлескісінде сол айналадағы шаруашы-

лыққа тән ауыспалы егістік жүйесі жүргізілуі тиіс.Ауыспалы егістікті екі бөлікке бөледі:

1)-шісі осы жылғы тәжірбие жүргізілсе,2)-шісі жинақтамалық (коллекциялық)егістік болады.

2.Көкөніс бөлімі.Бұл бөлімде негізгі көкөніс дақылдары ашық жерде немесе беті жабылған жерде өсіріледі.Биология және ауылшаруашылық еңбек сабағының бағдарламасына сәйкес 5-6сынып оқушылары жүргізеді.Бұл дақылдарды міндетті түрде сол жердегі шаруашылыққа тән ауыспалы егіс жүйесімен егу керек.Көкөніс дақылы егілген топырақ бір маусымның ішінде бірнеше рет қопсытылатындықтан топырақ құрамы өзгереді.Сондықтан топырақтың құнарлығын қалпына келтіретін көп жылдық шөптің ауыспалы егіс жүйесі пайдаланылады.

3.Жеміс-жидек бағы.Мектептің оқу-тәжірбие үлескісінде жеміс-жидек бағы үшін басқа бөлімдерге қарағанда аумақты жер бөлінеді.Бақта биология және ауылшаруашылық еңбек сабақтарының бағдарламасына сай 6-7сынып оқушылары жұмыс істейді.Онда сол ауданға тән барлық өндірістік жеміс-жидек және маңызы зор сырттан келген өсімдіктер өсірілуі керек.Өсімдіктердің сорттық құрамы негізгі аудандастырылған және оқу үрдісіне қажетті сорттардан тұрады.Жеміс ағаштарының аралығындағы бос жерлерге бүлдірген,көкөніс дақылдары өсіріледі.Мектептік бақ-оқушылардың тәжірбие базасы.

4.Гүлбақша бөлімі.Мектеп гүлбақша бөлімі негізінен эстетикалық тәрбие үшін пайдаланылады.Гүлдер әсемдігімен жағымды хош иісімен адамды қуанышқа бөлейді,эстетикалық сезім туғызады.Гүлдер өсімдіктану,тіршіліктану сабақтарына сараман- дық жұмыстар қоюға өте қолайлы.Газондар мен гүлкөмбелер мектептің алдындағы көрнекті жерде жолдың екі жағына орналасуы керек.Мектеп гүлбақшасы үшін бір жылдықтардан жұлдызшешек(левкой),қашқаргүл(астра),үлпет(цинния),екі жылдықтардан-дәстүргүл(марга- ритка),және көп жылдықтардан қызғалдақ,жыланқияқ,баршынгүл(гладиус),наурызгүл(геор- гин),бақытгүл(хризантима)сияқты т.б.өсімдіктер алынады.Гүлбақша үшін көбінесе көп жыл- дық өсімдіктер алынғаны дұрыс.

Өздігінен тексеруге арналған сұрақтар:

1.Егістік бөліміне қандай дақылдар отырғызылады.

2.Көкөніс бөлімінің өсімдіктерін ата.

3.Жеміс-жидек бағының маңызы неде.

4.Гүлбақша бөлімінің сабақтағы орны.

Пайдаланылатын әдебиеттер

1.Н.М.Верзилин «Общая методика преподавания биологии» М,1972ж.

2.В.М.Корсунская «Уроки общей биологии»М,1970г

3. «Биология мектепте»журналы. №2, 2001ж.

2. Биология оқулығының талапқа сайлығы,мазмұнының құндылығы.

3. Биология оқулықтарының жүйелілігі.

4.Биология және экологияны оқытудағы инновациялық технология курсы бойынша қолданылатын әдебиеттермен танысу.

2. Биология оқулықтарының жүйелілігі қалай құрылған?

3. Экологияны оқытудағы инновациялық технологияның маңызы неде?

Әдебиеттер:

1. Н.М.Верзилин «Общая методика преподавания биологии» М,1972ж.

2. Зверев И.Д., Мягкова А.Н. Общая методика преподования биологии – М.; Просвещение

3. К.Өстеміров «Қазіргі педагогикалық технологиялар мен оқыту құралдары» А, 2007ж.

2. Жануартану пәні бойынша деңгейлік тапсырмалар .(жазбаша)

3. Тәнтану пәні бойынша деңгейлік тапсырмалар.(жазбаша)

4. Тіршіліктану деңгейлік тапсырмалар.(жазбаша)

Жаратылыстану пәндеріндегі деңгейлік тапсырмалар төрт деңгейде құрылады. Ресей ғалымы В.П.Беспалько бұл деңгейлерді:

- бірінші деңгей – «міндетті, оқушылық»,

• 
  екінші - алгоритмдік,
  
• 
  үшінші - эвристикалық
  
• 
  төртінші - шығармашылық деңгейлердегі қабылдау деп атайды.
  

1. Жаттап алуға лайықталған болуы керек.

2. Алдыңғы сабақта жаңадан меңгерілген білімнің өзін өзгертпей қайталап, пысықтауына мүмкіндік береді.

3. Тапсырмалар жаңа тақырып үшін типті және өмірмен байланысты болуы керек.

Екінші деңгейлі тапсырмаларға:

1. Өтіп кеткен материалдарды реттеуге және жүйелеуге берілген тапсырмалар. Бұлар өзгертілген жағдайлардағы тапсырмалар, яғни бұрынғы тапсырмаларға ұқсас, бірақ оларды орындау үшін алғашқы алған білімдерін түрлендіріп пайдалану қажет болады.

Үшінші деңгейлік тапсырмаларға:

1. Эвристикалық деңгейдегі тапсырмалар түрлері беріледі. Эврика! Мұндай жұмыс – анализ бен синтез және салыстыру арқылы негізін анықтау, қорытындылау сияқты ой жұмыстарын қажет етеді.

Төртінші деңгейлік тапсырмаларға:

1. Алған білімдерін өзбетімен қорыту мен жүйелеуге, оларды тереңдетіп дамытуға және тәжірибеде қолдануға арналған тапсырмалар беріледі.

2. Екінші деңгейдегі тапсырмаларға тән белгілерді ата.

3. Үшінші деңгейдегі тапсырмаларға сипаттама бер.

4. Төртінші деңгейдегі тапсырмаларға қандай жағдайда беріледі.

2. Н.М.Верзилин «Общая методика преподавания биологии» М,1972ж

Сөздік әдіске мына түрлер жатады: Әңгімелесу, түсіндіру, әңгіме, баяндау.

Әңгімелесу сұрақтарға оқушылар мен мұғалімдердің жауап беруі. Мақсатты әңгімелесу сұрақтан туындап, оған жауап берумен аңықталады. Әңгімелесудің нәтижесінде оқушылар мұғалімнің басшылығымен қорытынды жасап, шешімге келеді. Әңгіме оқушылардың білмейтін оқу материалынан болмау керек. Бұл бос уақыт өткізу. Әңгімелесу қорытынды, қайталау, жаңа сабақта өткен білімді жаңа біліммен байланыстыруда маңызды. Әңгіменің индуктивті құрылымы бірнеше ұқсас объектілер немесе құбылыстарды оқығанда құрылады. Егер материал оқушыға белгілі немесе түпкіліпті белгісіз болса, негізі белгілерден дәлелді, фактілерді табуда әңгіменің дедуктивті құрылымы түзіледі. Мысалы, гүлді өсімдіктердің тұқымда тұқымдасты сарамандық жұмыста әңгімелесу түрлері. Әрі қарай 3-4 тұқымдасты оқу ол дедуктивті. Яғни тақырыпты алғашқы түсіндіруде индуктивті әңгімелесу әрмен оқу материалын қорытындылауда дедуктивті әңгіме жалғасады.

Әңгіме биология сабағында құбылыстарды, процестерді, жаңалықтарды ашылу тарихын, ғалымдардың өмірін айтқанда қолданады. Ол әңгіме педагогикада сөздік, көрнекілік образға ие. Әңгімеде индуктивті болады. Фактілерді қарастырғанда, ал фактілерді қорытындылағанда дедуктивті болады. Әңгімедің түсіндіру ерекшеленеді.

Түсіндіру оқу материалының мазмұны қорытындысын айтуда, дәлелдемелерде қолданылады.

Дәріс орта сыныптарда сабақ бастына жүрмейді, 10-11 сыныптарда тіршіліктануды оқығанда сабақтын түгелімен оқу материалын түсіндірумен шектелмейді. Дәріс кезінде мұғалім оқушыдан сабақ сұрайды, үй тапсырмасын тексереді. 10-11 сыныптарда оқу материалдарының қиындығына байланысты әр түрлі сөздік әдістер қолданылады. Олар бір бірімен байланысты. Мысалы, әңгімелесу-әңгіме, әңгімелесу, дәріс, әңгіме-дәріс кезінде оқушылар сабақтың негізгі сұрағын түсіну керек.

2.Сөздік әдістің түрлерін атап,мысал келтір.

2.И.Г. Белов. Уроки ботаники М. Просвещения 1974 г.

3.В.И. Кузнецов Уроки биологии 6-7 кл. М. Просвещ. 1991 г.

4.К.Жүнісқызы Биология оқулығы 2006ж.

Төбе-өркеннің ұшында орналасқан бүршік. Қолтық-өсімдіктің төменгі бөлігіндегі майда бүр- шіктер.Қосалқы-кез келген мүшенің әр жерінен дамыған бүршік.Жанама-жапырақ қолтығына орналасқан бүршік.Бұйыққан-тыныштық күйге ауысқан бүршік.

2. Сабақта биологиялық эксперименттерді пайдалану әдістері.

Сарамандық әдіс-арқылы қойылған тәжірибені демонстрациялау.

3. Сабақта эксперименттерді меңгеру техникасын мына тәртіп бойынша жазу.

б) Қай сабақта, қалай пайдаланады. Өркен тақырыбы бойынша.

в) Құрал-жабдықтар.

Топырақта өсірілген бұршақтың 3-5күндік өскіні немесе 10-14күндік фасоль,бөлме өсімдігі.

г) Тәжірибені қою мезгілі және оған дайындық.

Жас өркеннің ұзындығынан өсуі-3-7күн; өркеннің әртүрлі сыртқы жағдайларға байланысты өсуі-5-10күн.

д) Суретін салу, схемасын сызу.

Әдістемелік нұсқаулар:Тәжірибелерді демонстрациялау керек.

Сұрақтар:1.Физиологиялық мазмұндағы тәжірибелердің маңызы неде.

2.Физиологиялық мазмұндағы тәжірибелердің орнын қалай анықтаймыз.

3. Физиологиялық мазмұндағы тәжірибелерді қою уақыты.

Әдебиеттер:

Н.М.Верзилин «Общая методика преподавания биологии» М,1972ж.

А.В.Бинас и др. Биологический экспермнт в школе М.Просв. 1990

В.А. Тетюрев. Методика эксперимента по физиологии растений. Учпедгиз 1955 г

И.Г. Белов. Уроки ботаники М. Просвещения 1974 г.

Практикалық сабақ №5

Тақырып: Оқытудың жаңа технологиялары биология және экология сабағында.

Мақсаты: Оқытудың жаңа технологияларын биология сабағында қолданудың әдістемесін меңгеру.

Тапсырмалар: 1. Тірек сигналдары арқылы оқыту технологясының өсімдіктану пәніндегі орны. 2. Өсімдіктану пәніне модульді технологияны пайдаланып,сабақ жоспарын құр.

Оқытудың белсенді формаларын таңдау. Оқу материалының мазмұны бойынша әрбір оқушыға арнап күрделілік дәрежесіндегі, орташа күрделілік дәрежесіндегі тапсырмалар және ізденушілік элементтері бар аса күрделі дәрежедегі тапсырмалар әзірленеді. Модульдік оқыту технологиясында оқушылардың оқу қызыметінің нәтижелерін бағалаудың, өзін-өзі және бірін-бірі бағалаудың мәні зор.Оқушылар білімін бағалау баллдық жүйемен жүреді, онда әрбір оқушыға әртүрлі күрделілік деңгейіндегі үш тапсырма беріледі. Сонымен талқылауға ұсынылып отырған бұл технология: - оқушы тұлғасының танымдық қабілеттерін дамытуға; - таным процестерін дамытуға; - белсенді сөздік қорын, ауызша және жазбаша тілін дамытуға; - тұлғаның қиындықтарға даяр болу және оны жеңе білу, қарым-қатынас, ойын, танымдық, қауіпсіздік, сыйласу, шығармашылық, өзін-өзі белсендіру, өзін-өзі бекіту қажеттіліктерін қанағаттандыруға әсер ететіні сөзсіз. Модуль оқушыда интеллектінің, өз бетімен еңбектену қабілеттерінің, ұжымшылдықтың, оқу-танымдық процесті басқара алу икемділіктерінің дамуын қамтамасыз етеді. Тірек сигналдары арқылы оқыту технологясының өсімдіктану пәнінен «Өсімдіктердің көбею мүшелері» тақырыбы бойынша қарайық. Тақырыпты тірек-сызбалар арқылы түсіндіру:

1. 
   Өсімдіктің генеративті мүшелері
   
2. 
   Гүлдіңқұрылысы
   
3. 
   Гүлдің түрлері, гүл түріне байланысты өсімдіктерді жіктеу
   
4. 
   Гүлдің формуласы