Сүлікті емдік мақсатта қолдану
|
Вена бітелгенде,
Жүрек бұлшықеті жансызданғанда,
Миға қан құйылғанда, т.б.
|
Көпқылтанды құрттар класы
Жер шарындағы түр саны
|
7000-нан аса түр.
|
Тіршілік ортасы
|
Теңіз түбі (көпшілігі).
|
Дене құрылысы
|
Денесі екіжақты симметриялы, буылтықты, қылтандары көп құрттар. Тұрқы 2 мм – 3 м.
|
Өкілдері
|
Нереида, құмқазар, т.б.
|
Нереида
Тіршілік ортасы
|
Теңіз түбіндегі тұнба.
|
Дене құрылысы
|
Денесі созылыңқы, буылтықты, қылтандары шоқтанып орналасқан. Түсі жасыл. Тұрқы 7 см – 90 см. Денесі 3 бөлікті: бас, тұлға, аналь бөлігі. Жабыны - 1 қабатты эпителий, оның сыртында сіріқабық (кутикула).
|
Бұлшықеті
|
Тері-бұлшықет қапшығы екі қабатты: 1.сақиналы бұлшықет. 2.бірыңғай салалы бұлшықет.
|
Дене қуысы
|
Сұйықтыққа толы. Буылтық сайын пердемен бөлінген.
|
Қоректенуі
|
Жұтқыншағын шығаруп, жәнтікті қармап, қайта жұтады.
|
Ас қорыту жүйесі
|
Ауыз→ жұтқыншақ→ алдыңғы ішек→, ортаңғы ішек, → соңғы ішек→, аналь тесігі
|
Тыныс алу жүйесі
|
Желбезек және тері
|
Қан айналымы
|
Тұйық. Арқа және құрсақ қантамырлары.
|
Зәр шығару жүйесі
|
Әр буылтықта орналасқан
|
Жүйке жүйесі
|
Жұтқыншақ маңы 2 жұп жүйке түйіні сақинамен байланысқан (жұтқыншақүсті және жұтқыншақасты) және құрсақ жүйке тізбекшесі.
|
Сезім мүшелері
|
Көру сезімі және сипап сезімі – денесінде, қармалауыштарында, мұртшаларыда бар. Кейбірінде тепе-теңдік сезімі бар. Иіс сезімі жоқ.
|
Көбеюі
|
Көбінесе дара жынысты.
|
VБөлім
Ұлулар типі
Жер шарындағы түр саны
|
130 000 түр
|
Тіршілік ортасы
|
Теңіздер, тоған, кейбірі құрлықта тіршілік етеді.
|
Дене құрылысы
|
Денесі жұмсақ, үш қабатты, екі жақты симметриялы көп жасушалы омыртқасыз жәндіктер.
Денесі – бас, тұлға, аяқ, бақалшақ және бақалшақ қалдығынан тұрады.
Тұлғасында - шапанша (мантия) түзілген. Тұлға мен шапанша аралығында шапанша қуысы бар.
Бақалшағы шапаншаның үстіңгі бетінен пайда болған.
|
Бақалшақтарының құрылысы
|
Бақалшақтарының құрылысы үш түрлі:
1.Тақташа (сауытты ұлулар),
2.Екі жақтаулы (қосжақтаулылар),
3.Имек, оралма, түтік, қақпақша (бауыраяқтылар).
|
Қозғалу мүшесі
|
«Аяқ»
|
Ас қорыту жүйесі
|
Ауыз→ үккі (тісшелер)→ тіл→ жұтқыншақ→ қарын→ ортаңғы ішек→ соңғы ішек → аналь тесігі. Бауыр өзегі қарынға ашылады. Қосжақтаулыларда үккісі, жұтқыншағы жойылған.
Бауыр алғаш пайда болған.
|
Қан айналым жүйесі
|
Ашық жүйе.
Жүрегі:
1.Бауыраяқтыларда 2 бөлікті. 2.Қосжақтаулыларда 3 бөлікті. Қаны түссіз, басаяқтылар қаны көгілдір түсті.
|
Тыныс алу жүйесі
|
1.Құрлық ұлуларында өкпе.
2.Суда тіршілік ететін ұлуларда шапанша астындағы желбезек.
|
Зәр шығару жүйесі
|
Бір не екі бүйректен және несепағардан тұрады.
|
Жүйке жүйесі, сезім мүшелері
|
Жүйкесі жүйке түйіндерінен тұрады. Басаяқты ұлуларда жүйке талшықтары жинақталып «ми» түзілген.
Көздері арқылы көре алады.
|
Көбеюі
|
Қосжақтаулылар және басаяқтылар дара жынысты, қос жынысты түрлері де бар. Жұмыртқа салады. Қосжыныстылар өзін өзі ұрықтандыра алмайды. Ұрықтануға өзге дарағы қатысып, айқаспалы жолмен ұрықтанады. Дернәсіл дамуының екі типі бар – тура даму және түрленіп даму.
|
Негізгі кластары
|
1.Бауыраяқтылар класы(түйіртек, жұмырлақ, тоспа ұлу, қошқармүйіз, жүзім ұлуы, жалаңаш шырыш, т.б.).
2.Қосжақтаулылар класы (айқұлақ, кемеқұрт, мидия, устрица,т.б.).
3.Басаяқтылар класы(сегізаяқ, кальмар, каракатица,т.б.).
|
Бауыраяқты ұлулар класы
Тоспаұлу
Тіршілік ортасы
|
Суы тұщы тоғандар
|
Дене құрылысы
|
Тұрқы 70 мм. Денесі – бас, тұлға, аяқ. Бақалшағы 4-5 бұратылып, үшкірленіп бітеді. 2 қармалауышы бар. Бақалшақтың аузынан аяғы байқалады. Тұлғасын шапанша қаптап жатады.
|
Ас қорыту жүйесі
|
Ауыз→жұтқыншақ→өңеш→ қарын →ішек→ аналь тесігі. Бауыр сөлі асқазанға бөлінеді. Жұтқыншағында үккісі болады.
|
Тыныс алу мүшесі
|
Өкпе.
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |
