халық салауаттылыгы турилм

қамқоршылығы ұйымдастыратын дәрістерден 

паттағы, занда белгіленген тәртіппен оқуға рұқсат 

беру кажет деп тапты».75 Н ақ сол кұжатта жекелеген 

оқуына қатысу айтылды:  «Бұған коса жоғары  мәртебелі 

тор мы рзаны ң Омбы  қаласы нда тұратын медицина докторы  

тың концерттерде, кештерде ж әне лекцияларда көпш ілік алдында 

да болсын сөз сөйлеуі қажетсіз деп тапқаны назарға алынып бскертЫ с^».76 

ж еткізіліп отырды.

Ж ұм ы сты ң  мұндай  н ы сандары м ен  коса,  коғам   мен  он ы ң  бөлім дері 

алуан түрлі  көрм елер ұйымдастыру мен өткізуге үнемі ж ән е  кы зу каты - 

сты.  XIX ғасы рды ң аяғы   -   XX ғасы рды ң басы нда ж ұм ы сты ң  бұл  ны са- 

ны  тәж ір и б е алм аеуға да, ғы лы ми  ж ұм ы ста ж аң а б ағы ттар  ізд естіруге 

де,  зерттеу ж ұм ы сы ндағы   ж етістіктерді  к ө рсетуге де  кы зм ет етті.  К ең 

тан ы л ған   ең  үлкен   к ө р м ел ер д ің   бірі  1896  ж ы лғы   Н и ж его р о д   к өрм есі 

болды .  М әсел ен ,  Г.  Е.  К атан аев  ө зін ің   П е тер б у р гк е  сапары   туралы  

есебінде  1895  ж ы лды ң  б асы н д а -ақ  бы лай деп  ж азған :  «П.  П.  С ем ен ов 

арнайы  тағайы н далған   кең есте келесі  ж ы лғы   Б ү к іл р ес ей л ік   Н и ж е г о ­

род көрм есін е Д ала ө л к ес ін ің  өкілдігін   ұйы м дасты ру  ісін  Баты с  С ібір 

гео гр аф и я л ы к  б ө лім ін ің  туы   асты н а  кабы лдау  каж еттігі  туралы   п ік ір  

б ілд ірді».77  Б ө л ім н ің   көр м еге  каты суы   табы сты   болды :  «Н и ж его р о д  

к ө р м есін е қ аты скан ы   үш ін  Б аты с  С ібір  бөлім і  б ірін ш і д әр е ж е л і  д и п - 

лом дарм ен  ж ә н е  О рталы к гео гр а ф и я л ы қ  к о ғам н ы ң  в и ц е-тө р ағасы   П. 

П.  С ем ен овты ң   1896  ж ы лғы   28  казан д ағы   өзі  үш ін  ж о ғар ы   д ә р е ж е д е  

м актаулы   әрі  бағалы   алғы с  білд ірілген   кұ тты ктау   хаты м ен  м ар ап ат- 

талды .  П.  П.  С ем ен овты ң   п ікірі  б ой ы н ш а,  Баты с  С іб ір  д а л а л ы к  тобы  

к о л л ек ц и я л ар ы н ы ң   там аш а  толы кты ғы   ер ек ш е  б олы п ,  кел у ш ілер д і 

көп теп   тар т к а н » .78  О ры с  ге о гр а ф и я л ы к   к о ғам ы н ы ң   м үш елері  одан 

кейінгі  көрм елерге де  ш ам а-ш арқы н ш а  каты сты :  «...Т ари хи  ж ә н е  осы 

зам ан ғы   к остю м д ерд ің   б ірін ш і  Х а л ы қ а р ал ы к   к ө р м е с ін е   м аған  Үлы 

м әртеб елі  сеніп  тап сы рған   об лы сты ң   у езд ер ін ен   м ы н алар  ж и н ал ы п , 

ж өн ел тілді:  а)  И м п ер а то р л ы к  оры с  г е о гр а ф и я л ы к  к о ға м ы н ы ң   Б аты с 

С ібір бөлім іне — ж ергілікті  к а за к  халқы н ы ң  тарихи ж ә н е  осы  зам анғы  

30  костю м і  ж өн е  б)  аталған   көрм е  К о м и тетін ің   А са қаси етті  тө р ай ы - 

м ы ны ң аты н а...  — бес  костю м »,  — С ем ей  об лы сы н ы ң  ә с к е р и   г у б ер н а­

торы   1902  ж ы лғы   18  казан д а  осы лай  деп  х а б а р л а ға н .79 К ө р м е л е р   Г ео ­

гр аф и ял ы к коғам ға халы кп ен   ж ұм ы с  н ы саны   ретін де,  ө л к етан у   м ате- 

риалдары н   н аси хаттау  ретін де  каж ет болды   ж ә н е  ол ар ға  о р т а л ы к   ке- 

ңес  пен  б ө л ім д ер ,  к о м и с с и я л а р   ж ә н е   т.б .  үн ем і  б аса  н а з а р   ау д ар ы п  

отырды.  Орыс  гео гр а ф и я л ы к  қоғам ы н ы ң  көрм е ж ұм ы стары   ар к асы н - 

да елдің калы ң  ж ұртш ы лы ғы   гео гр аф и ян ы ң  ған а ем ес,  сон ы м ен   катар 

өзі  ж ак ы н   тұтаты н   б а с к а   да  ғы лы м и  п ә н д е р д ің   де  д ам у  д е ң г е й ім е н  

таны сты .

К азактарды ң  әлеум еттік  құрылымы,  оларды ң  дағдылы  құкығы