биохимия, жоғары молекулалық қосылыстар, бояғыштар, элементорганикалық, табиғи қосылыстар, витаминдер жи МИЯСЫ.
Органикалық химияның дамуына еңбек сіңірген көрнекті Қазақстан ғалымдары Е.Н. Әзербаев, М.И. Горяев, Д.В. Сон колов, Т.К. Шомбалов және басқалар болды. Органикалык химияга ерекше еңбек сіңірген шетел ғалымдары : А.1. Ет леров Е.Е. Вагнер, Я. Вант-Гофф, Н.Н. Ворожцов, Р. Вудворд, Н.Д. Зелинский, Н.Н. Зинин, К.К. Ингольд, А, Кекуле, А. Ку пер, М.Г. Кучеров, С.В. Лебедев, И.Н. Назаров, А.Н. Несмея. нов, А.Е. Фаворский, Е.А. Чичибабин,
б
І ТАРАУ ҚАЗІРГІ КЕЗДЕГІ ОРГАНИКАЛЫҚ ХИМИЯДАҒЫ ЭЛЕКТРОНДЫҚ ТҮСІНІКТЕР
1.1. Органикалық химиядағы алғашқы теориялық
көзқарастардың қалыптасуы. А.М. Бутлеровтың химиялық құрылыс теориясы
Органикалық химия өзінің даму сатыларында көптеген эксперименталды материалдарды, жаңа фактілерді түсін діру үшін ғана емес, оларды болжау үшін де біртұтас тео рияның құрылуын талап етті. Органикалық химияда осын дай алғашқы теория радикалдар теориясы болды (Берцели ус, Либих, Велер). Химиялық өзгерістерде кейбір топтар Дың бір молекуладан екінші молекулаға өзгеріссіз ететіні анықталды. Бұл теорияны жақтаушылар радикалды абсолютті турақты және молекуланың өзгермейтін бөлшегі деп санады. Кейінгі жылдарда жүргізген зерттеулер бұл тео рияның негізсіз екенін көрсетті.
Өткен ғасырдың 40-жылдары радикалдар теориясы тип тер теориясымен алмастырылды терар, Лоран). Барлыг органикалық заттар анорганикалық қосылыстар сияқты топ тасып, бөлшектерден типтерден тұрады деген ұғым қалып тасты. Органикалық қосылыстар алғашқыда төрт, содан кейін бес топтасқан бөліктерден тұрады деп есептелді; су тек, хлорлы сутек су, аммиак ЖӘНе метан,
н] н) сі) н.
он N HP н/нно
Сутек атомдарын радикалға алмастыру арқылы әр түрлі органикалық қосылыс
Мысалы, Сулы түрде топтасқан" қосылыстарға мына ларды жатқызады;
н) н 1 Сн, с. Но) с. Но но сн.) 9 сн. о н о с ноо
MOTHA спирті
сірке
Анчетни эфирі
сірке қышқылы
ангидриді
Топтасу теориясы кезінде көп су рақтарға дұрыс жау ап берді. Ол органикалық заттардың жүйелік жіктелуін классификациясын) қалыптастырды, бір заттан басқа затқа өту мүмкіншілігін көрсетті. Бірақ бұл теория идеалистік багытта болды, арі ол кезде заттардың құрылысын тажірибе жолымен анықтауға, оларды синтездеп бөліп алуға және қасиеттерін болжауға мүмкіндік болмады.
Өткен ғасырдың 60-жылдары органикалық химияда ЖHналған көптеген ЭКСПерименталды материалдар тогтТас Тыру теориясының көптеген қағидаларын жоққа шығара бастады. Осы кезде валенттілік туралы түсінік қалыптасып
Франкланд), көміртектің төрт валентті екенi (Кольбе, Кеку ле) айқындалды. Көміртек атомдарының бір-бірімен