Органикалық қосылыстардың элементтерін CHмволмен, байланыстарын сызықшамен бейнелеу құрылымдық фор мулалар деп аталады.
Масалы:
Η Η Η
н
Н
-
С
– Н
Н
С
— Н
11 - С
HH=C-НН
ОН
Н
METAL
нзобутан
cipke kulKUALI Жай байланыс іn – байланыс) бір сызықшамен, қос бай Ааныс екі сызықшамен, іші байланыс үш сызықшамен бейнеленеді.
Әдетте қүрылымдық формулаларды қысқартылған түрде жазады:
CH, CH, CH, – сH – CH, CH, - с немесе Сң – СНО
Н мита
нзобутан
сірке альдегиді
Құрылымдық формула қолайлы болғанымен, ол тек молекуланың абстракты үғымы, сондықтан ол органика Aық молекуланың нақты бейнесі және қасиеттерінің көрінісі бола алмайды. Сол себептен молекуланың жоба сын (формасын) нақтылы молекуламен теңдестіруге бол майды.
1.3. Атом туралы жалпы түсінік
Көпке дейін атом бөлінбейді деген пікір үстем болып келді. Бірақ, XIX ғасырдың аяғы – ХХ ғасырдың басында
бе, деректер атом әрі қарай бөлінбейді деген пікірді жоққа шығарды. Атом құрылысында элект ронның болатынына электролиз құбылысы дәлел. Атом құрылысының күрделілігі жөнінде алғашқы мәлімет сиретілген газ арқылы электр тоғының өтуін зерттеген кезде белгілі болды. Атомның ядросы оң зарядталған, ал элект poHдар ядроны айнала қозғалып, атомның электрондық қабаттарын түзеді. Атом бейтарап бөлшек, сондықтан ядро ның оң заряды сол атомның электрон санына тең болады. Атомның мөлшері 10 см, ал ядроның мөлшері 10-11 см, де мек, ядро мелшері жағынан атомнан 100000 есе кіші. Әрбір химиялық элементтің атом ядросының оң заряды осы элементтің периодтық жүйедегі реттік нөміріне тең болып келеді.
Сонымен, периодтық жүйедегі химиялық элементтің реттік немесе атомдық нөмірі, сол элемент атомының атом Дық ядросына жиналған оң зарядті көрсетеді.
Ядро - атомның қарапайым бөлігі. Әрбір бөлiктiн белгілі массасы жане заряды болады. Барлық атомдардың ядросы Нейрондар мен протондардан куралады. Протон дардың заряд + 1, ал массасы сутек атомының массасына, яғни 1-ге тең. Нейтрондардың да массасы 1-ге тең, бірақ ол зарядСыз бөлшектер. Ядро заряды ядродағы протондар са нымен анықталады. Өйткені нейтрондардың заряды бол майды. Протондар саны ядроның оң заряд санына, басқаша айтқанда, сол элементтің период жүйесіндегі реттік нөміріне тең болады.
Нейтрондар саны элементтің атомдық массасы мен реттік нөмірінің айырмасына, ал элементтің атомдық массасы ядро дағы протондар мен нейтрондар массасына тең. Мысалы, калийдің атомдық массасы — 39, реттік нөмірі – 19. Калий атомы ядросында болатын протондар мен нейтрондар саны — 39. Ядрода 19 прстон бар, сіндеше нейтрондардың саны –
20, Калий атомының ядросы 19 протоннан, 20 нейтроннан құралады.